Қазіргі туризм

- пассивті  бағындыру, бұған өз бетімен  шешім қабылдаудан босатылуға  байланысты қанағат тән.

- сезінген  ішкі тұрақталған, бұл жетекшіні  де, бағынышты да қанағаттандырады.

Ұйымдастыру — әкімшілік басқару тәсілдерін қолдану басқарылатын жүйе дамуны және тіршілігіне жағымды жағдай жасайды, басқару обьетісіне мақсатты әсер етеді. Тікелей әскер етудің мазмұнды ерекшеліктеріне  жетекші мен бағыныштының тікелей  байланысы жатады. Бірақта тікелей  әсер ету ақырында бағыныштылардың  пассивтіліктерінің күшеюіне, ал кейде  жабық түрде көнбеушілікке әкеледі. Тапсырмалардың қойылуы мен ынталандырушы  жағдайлардың тууы арқылы жүзеге асатын әсер етудің әдістері өте нәтижелі.

Басқарудың  әлеуметтік – психологиялық әдістері. Еңбектің нәтижесі көп жағдайда психологиялық  факторға байланысты екендігі белгіленген.

Осы факторларды  ескере білу және олар арқылы мақсатты түрде жеке жұмысшыларға әсер ету  басқарушыға бір мақсатты және шешімді  ұжым құруға көмектеседі. Әлеуметтік зерттеулер шаруашылықты басқарушының ісінің табысы 15 % — мамандықты жақсы білуіне  байланысты да, 85 % — адамдармен жұмыс  істей алатындығына байланысты екенін куәландырады.

Әр адамның  мінезінің ерекшелігін біле отырып, оның мінез – құлқын ұғымға қажетті  бағытта болжауға болады. Әр топқа  өзіндік психологиялық климат тән. Сондықтан да еңбек ұжымдарының пайда болуының және дамуының мәнді жағдайына, психофизиологиялық сәйкестік ұстанымының қадағалануы болып табылады. Жапон социологтары мынадай пікірге келді: адамның жұмыс істеуге деген көңіл – күй, тілегі және ұжымдағы өнегелік – психологиялық ортаға байланысты, еңбектің өнімділігі шамамен 1,5 есе көбеюі не бірнеше есеге азаюы мүмкін. Басқарудың әлеуметтік және психологиялық аспектілеріне жеткіліксіз назар аудару ұжымдағы зиянды қарым – қатынасқа әкеледі, бұл өз ішінде еңбектің өнімділігін азайтады.

Әлеуметтік  – психологиялық әдістер еңбек  ұжымдарында пайда болатын тұлғалық қарым – қатынас пен байланыстарға, сонымен қатар олардың ішінде болатын әлеуметтік үрдістерге әсер ететін спецификалық тәсілдер ретінде  таныстырылады. Олар еңбекке деген  өнегелік ынтаны қолдану үшін негізделген, әкімшілік тапсырманы парыз сезіну, адамның ішкі қажеттілігіне айналдыру  мақсатында жеке тұлғаға психологиялық  амалдар арқылы әсер етеді.

Бұл әдістерді  қолданудың негізгі мақсаты –  ұжымда оң әлеуметтік – психологиялық  климат тудыру, осыған байланысты тәрбиелік, ұйымдастырушылық және экономикалық тапсырмалар  маңызды деңгейде шешіледі.

Жетекші тұлғаның биологиялық табиғаты мен ішкі дүниесін түсінуі, оған ұжымның ұйымшыл және жанданған түрін таңдап алуға  көмектеседі. Еңбек ұжымында жұмысшылардың  арақатынасы, олардың еңбек құралдарына  және қоршаған ортаға қатынасы әлеуметтік – психологиялық басқарудың объектісі  болып табылады.

Тәсілдер  мен амалдардың әлеуметтік – психологиялық  әсері жетекшінің дайындығымен, оның біліктілігімен, әлеуметтік психология туралы біліммен және ұйымдастыру қабілетімен  анықталады. Басқарудың әлеуметтік –  психологиялық тәсілдері ұжымның  басында жеткілікті білікті, басқарудың әртүрлі амалдарын қолдана білетін  адамдардың болуын талап етеді.

Әлеуметтік  – психологиялық әсер етудің негізгі  түрлері ретінде мыналарды ұсынуға  болады: еңбек ұжымдарының әлеуметтік дамуын жоспарлау, тұлғаны қалыптастыру мен тәрбиелеу әдісі ретіндегі  сендіру, экономикалық жарыстар сын  және өзіндік сын, ылғи болып тұратын  өндірістік кеңестер, олар басқару  әдісі мен басқаруда еңбек  ететіндердің қатысу формасы ретінде  шығады. Әртүрлі салттар мен рәсімдер, осыларды ұстанбау еңбек ұжымында психологиялық  дискомфортты тудырады.

                                    

                                   2.3 Басқару стилі

 

Менеджерлердің  қонақ үй және мейрамханалар индустриясындағы жұмысы «адам – адам» жүйесінде  басқару функцияларын орындау ретінде  таныстырылады. Бұл қонақ үй кәсіпорындарын басқару стильдерін таңдауда өз ізін қалдырады.

«Стиль» сөзі грек сөзінен шыққан. Алғашында бұл  сөз балауыз тақтада жазуға арналған стержень мағынасында қолданылды. Бұдан  шығатын қорытынды: басқару стилі  – бұл менеджер ісіндегі «қол, жазу»  деп санауға болады. «Басқару стилінің»  толық түсінікті анықтамасы –  менеджерлердің практикалық іс —  әрекет амалдардың, тәсілдердің және түрлердің жүйесі. Бұдан басқа, басқару  стилі басқару шешімдерін реализациялау  мен дайындау үрдісі кезінде менеджердің  өзін — өзі ұстау тәсілдері  мен мәнері ретінде түсіндіріледі.

Көріп отырғанымыздай, басқару стилі мен әдісі белгілі  бір бірлікті болады. Стиль берілген менеджердің жеке мінездемесіне  сәйкес жетекшіліктің әдістері мен  реализациялау түрі болып табылады. Қойылған жетекшілік әдістің әрбіреуіне белгілі бір басқару стилі  тән. Бұл әрбір әдіске өзінің реализациясы үшін нақты қасиеттері бар тұлғалар қажет етеді деген сөз.

Тек қана өзіне  сай басқару стилі бар менеджер өзінің ісінде басқарудың әртүрлі әдістерін  қолдануына болады.

Осыған байланысты, басқару стилі қатал жеке құбылыс, себебі ол нақты тұлғаның өзіне тән  мінездемесімен анықталады және адамдармен жұмыс істеу мен нақ берілген тұлғаның шешімдерді қабылдау технологиясының  ерекшеліктерін көрсетеді. Екі бірдей саусақтың дағы ұқсамайтын сияқты, екі бірдей жетекшілік стилі бар  менеджерлер де болмайды.

Есте сақтайтын  бір жайт, өмірдің барлық жағдайына  жарамды жетекшілік етудің ізгі стилі  жоқ. Менеджермен қолданыс тапқан стиль  не стильдердің сәйкестігі менеджердің  жеке тұлғасына ғана емес, жағдайдың  сәйкес келуіне байланысты болып  келеді. Жетекшіліктің «дұрыс» стилі  алдын – ала анықталмайды, өйткені  басқару жағдайлары қалыпты емес, ал менеджер мен бағыныштылар тұлғалық қасиеттері басқарылатын ортаның өзгерісіне сәйкес өзгеріп отырады.

Жетекшіліктің стильді таңдауы көбіне менеджердің  өз алдына қандай тапсырма қоятындығына байланысты:

- басқару  – жетекші бағыныштыларына нақты  жарлықтар береді және сол  тапсырмалардың орындалуын қадағалайды.

- бағыттау  – менеджер басқарады және  тапсырмалардың орындалуын бақылайды,  бірақ қызметкерлермен бірге  шешімдерді таңдайды, қызметкерлерге  ұйғарым жасауды сұрайды және  олардың бастамаларын қолдайды.

Менеджер  өзінің жұмыскеріне тапсырманы орындауында  көмек береді, солар мен бірге  дұрыс шешім қабылдауды міндетіне  алады.

Менеджер  өзінің бағынушысына кәсіп орынның  жеке шешуші және жетістіктерге жету мақсатына өкілдік береді.Ең бірінші  стиль туралы сұраққа басшылық еткен  Левин әр стильге бөлген: авторитарлық, демократиялық және либералдық стильдер көрсетілген.

Авторитарлық  стиль – үшін басқару басқару  орындары бір бастықты қолында болу керек, талап ететін және барлық жұмысшыларды ғана баяндап отыру керек. Бұл стильге бағынушылар мен әкімшілікпен жеке байланыстағы ставкалары кіреді. Бұндай менеджер бағынушыларға білдірмей шешім қабылдайды. Ол адамдар мен қатал оларға жиі бұйырады, басқарады бірақ олардан ешқашан сұрамайды. Автократ үшін дагматизм және ойлау қабілеттілігі жоғары болуы керек. Ол жаңа заттарды жайлап қабылдайды не мүлдем қабылдамайды. Ол басқару жұмысында бір әдісті ғана қолданады.

Бұл жағдайда бүкіл басқару жетекші автократ басқару қолына жинақталған. Жетекшінің автократ болуы егер ол өзі басқарған  адамдардан төмен болса не егер оның бағынушылары кәсіби және жалпы төмен  болса онда жетекші автократ болады.

Бұл стильде  жетекшінің яғни автократтың керісінше  оның айтылуына ұйымның жоғарғы  дәрежедегі жұмысы.

Автократтың ғң басты жұмыс істеуі жағымсыз болып  келеді, яғни жұмыстан кетуі басқару  саласының мақсаты болады. Бәсекелестер ортасында ол былай айтады: « Біз  екеуіміз жұмыс істей алмаймыз ».

Бұндай жағдайда жұмысқа қабілеттілігі келмейді, сол сияқты автократтың жұмыскерлері өздерінің творчествалық күштері  керектіні таппайды, — деп ойлайды.

Менеджер  пайдаланатын демократиялық стилінде көп сұрақтарды коллективті түрде  шешеді. Коллектив ішінде бағынушыларға  жұмыс туралы жүйелік мәлімет  береді. Бағынушылар мен араласуында  ол мүмкіншілігінше сыпайы және жылы жүзбен әрқашан қарым – қатынаста  болып, яғни адамдарға сенімін артады. Бұндай стиль басқаруда дайындау реализациясының шешімінде барлық коллектив жұмысшылары қатысады.

Либералды стиль  бастығы бұл коллективтің жұмысына араласады, ол жұмысшыларға творчествалық  ұжыммен бірігушілік мүмкіндігін  береді. Бұндай бастық әрқашанда бағынушылар  мен сыпайы, олардың алдындағы  жасалатын мүмкіншіліктерін игереді. Егерде ол өзінің атағына кедергі  келтіреді. Басқару функциясына  келгенде ол бәсеңдеу болып келеді.

Менеджер  либерал ұрыс керістен қорқады, ол өзінің қызметкерлерінің ойымен келіседі. Адамдар  мен жылы – жүзді араласуы, ол адамдардың дәрежесін көтеруі. Әрбір  қызметкер одан қаржы талап етеді, олар мен қарым қатынасты құртып алуға қорқады. Бұндай бастықтың  бағынушылар мен дистанциясы  жұмыс кезінде бола алмайды.

Либералды стиль  бастығы, ұйымдық талантын көрсетпейді, бағынушының жұмысына әлсіз және де оның басқару саласының шешімі жоқ.

Басқару стилі  – басқаратын технологиялар шешіміне қорытынды береді.

Жеке менеджер:

- біркелкі шешім қабылдайды және ол туралы хабарлайды («таза автократ»);

- шешім туралы сендіреді;

- өз ойларын айтады және сұрақтар қоюды ұсынады;

- мәселелерді ашады және іс — әрекеттерді бағалайды, шешім қабылдайды;

- қызметтің шешім қабылдауын сұрайды және шектеу орнатады;

- бағынушылардың  шексіз жұмыс істеуін рұқсат  береді, егерде жоғарғы бастықтар  рұқсат етсе;

- осы аталған  стильдер таза түрінде аз кездеседі.  Бастықтың осы стильдерді қолданылуы  жеке жағдайда тәуелді болады. Р.Блейкпен Дж.Маутон ұсынған  басқару торында әртүрлі басқарудың  түрлері берілген. Менеджердің ісі  белгілі екі мөлшерде іске  асады.

- өнеркәсіпті  қолға алу – кәсіпорындық шешімдерді  қосалқы түрде жақсы жасау;

- адамдарды  қолға алу – жұмысшыларға деген  сенімін арттырады, бір – біріне  деген сүйіспеншілікпен түсінушілік.  Екі өлшеудің арасында стильдік  басқарманың ұсынуы нұсқа түрінде  9 баллдық бағамен беріледі. 1 балл  төменгі, ал, 9 балл өлшеудің биік  дәрежесі. Басқа көрсеткіштер сирек  кездесетін дәрежені білдіреді.

Осы басқару  стильдерінің ішінде 5 базалық түрін  таңдап алуға болады.

9. 1. – Кәсіпорынның  максималды қолға алуы жұмыстың  минималды қолға алуына сәйкес  келеді. Кәсіпорынның шешімдері  туралы бастық максимилизация  береді және жұмыскерлерге не  істеу керектігін айтады.

1. 9. – Кәсіпорын  минималды түрде қолға алуы  адамдарды максималды қолға алуы  адамдарды максималды қолға алуы  сәйкес келеді. Жұмысшының бір  – біріне деген достық қарым  – қатынасына көңіл бөлінеді.

1. 1. – Кәсіпорынның  минималды қолға алынуы және  жұмыскердің қажеттілігі. Бастық  тек қана минималды күш қабылдайды, өйткені кәсіпорында өзінің орнын  қалдыру үшін.

5. 5. – Бұл  бастық философиясы «Алтын Орда».  Бұл жүйеде бастық пен жұмыскердің  арасында достық болуы шарт.

 

Қонақтарды  қабылдау және орналастыру қызметін ұйымдастыру

 

Қонақүй тарапынан  демалушылардың алғашқы пікірін  қабылдау және оррналастыру қызметтерінен  басталады. Қонақүй қызметін тұтынушылармен жұмыс жасау бірнеше кезеңнен тұрады. Олар:

1.Алдын ала орынға сұраныс беру (брондау);

2.Қонақтарды қабылдау, тіркеу және орналастыру;

3.Қонгақжайлылық және тамақтану қызметін ұйымдастыру;

4.Тұрғындарға басқаша қосымша қызметтер көрсету;

5.Есеп айырысу және чек беру;

6.Шығарып салу рәсімі.

 

Көмекші қызмет көрсету саласына бизнес орталығы, шаштараз, сұлулық салоны, магазин  және тағы басқалары жатады. Осы  айтылғандар кешенді түрде ұйымдастырылса, тұтынушылар тарапынан айтылатын  кемшіліктер болмайды және қызмет көрсету дәрежесінің жоғары болғандығын көрсетеді. Алдын ала орынға сұраныс берумен тұтынушыларды орналастыру, қабылдау мен кезекші адмимнистратормен, портье, есеп айырысу кассирі, төлқұжат тіркеуші айналысады. Қабылдау және орналастыру қызметкерлерінің жұмысы кәсіби стандартқа, талапқа сай орындалуы тиіс. Қабылдау және орналастыру қызметі көпшілік қонақүйлерде ағылшынша «reception» деп аталады.

Портье қызметі  бөлме кілттерін қонақтардың  қолдарына беру, тіркеу, кіру карточкасымен  таныстыру міндетіне жауап береді. Сонымен бірге, қосымша қызмет, ақпаратты  анықтама беру және алумен айналысады. Қонақүйдегі брондау өтініші  жазбаша түрде беру арқылы телефон  және компьютерлік әдіспен сайт жүйесі арқылы жүргізіледі.