Chery amulet

 Аккумулятор батареясын  разрядтамау үшін стартерді аз уақытқа қосып қояды. Егер осы уақыт ішінде мотор от алмаса онда стартерді сөндіріп, бірнеше секундтан кейін қосу керек. Бұл үзіліс аккумулятор батареясының жұмыс қабілетін қалпына келтіру үшін қажет.

     Стартерге  тән ақаулар: ол от алмайды, якоры иінді білікті бұрамайды, оны қосқан кезде оның тістерінің күшті шықыры естіледі. Стартерді іске қосқан кезде тістердің кұшті шықырынан іске қосқыш шестерня тістерінің немесе маховмк тәжінің тозуы немесе жаншылуы байқалады.

 

     3 Автомобиль трансмиссиясы

 

     3.1 Трансмиссия

      Автомобильдің  жетекші дөңгелектеріне мотордың  айналу моментін трансмиссия  жеткізеді. Ол  айналу моменті  мен айналыс жылдамдығын өзгертіп, жетекші дөңгелектерге таратады. Трансмиссия беріліс санын өзгертеді. Ол мотордың иінбілігі айналу жиілігінің жетекші дөңгелектер айналу жиілігіне қатынасына тең. Дөңгелектерге жеткізілген айналу моментін, дөңгелектің радиусына бөлсек тартымдылық күшін аламыз, яғни дөңгелектердің жолмен үйкеліс қатынастары қорытындысымен автомобильдің қозғалысын қамтамасыз ететін күш. Тартымдылық күші қозғалысқа кедергі күштерді – жол бетінің кедергі күші, ауаның кедергісі, биікке көтерілу кедергісі және екпін алу күші. Қозғалыста кедергі күштер өзгеріп отырады. Соған сәйкес жетекші дөңгелектерде тартымдылық күш те өзгеріп отыруы тиіс. Тартымдылық күш жетекші дөңгелектердің жолмен үйкелісімен шектеледі. Ең жоғарғы тартымдылық күш автомобильдің барлық дөңгелегіне жетек барғанда жүзеге асуы мүмкін. Қатты төсеніш жолда жүру үшін автомобильге екі жетекші дөңгелек жеткілікті.

    Трансмиссия  түрлері:

а) Механикалық

ә) Гидравликалық

б) Электрлі

в) Құрамалы

    Автомобиль  трансмиссиясына ілініс, беріліс  қорабы, үлестіргіш қорап, карданды  беріліс, басты беріліс, жетекші  белдіктер кіреді.

    Іліністер механикалық және гидравликалық болып бөлінеді. Электрлі іліністер сирек кездеседі. Механикалық ілініс бір және бірнеше дискілі болады. Беріліс қораптары сатылы, сатысыз, гидравликалық және автоматты болып бөлінеді. Буданды күш қондырғылары бар автомобильдерде көбіне электрлі трансмиссия пайдаланылады.

 

     3.2 Ілініс

 

     Ілініс мотордан трансмиссияны аз уақытта ажыратып және оларды өзара бірқалыпты қосу қызметін атқарады. Фрикцирнды ілініс – ол үйкелңс күшін пайдалануға арналған. Үйкелуші күштер – дискілер. Берілетін бұраушы моментінің шамасына және дискінің диаметріне байланысты үйкелісетін элементтердің саны әр түрлі болады.

   

 

 

    Автомокөлікті пайдаланғанда ілініс толық қосылмауы не ажыратылмауы мүмкін. Оның толық қосылмауы немесе автокөліктің орнынан қозғалмауы сығымдауыш подшипнигі мен сығу рычагының арасында саңылаудың болмауынан, дискінің майлауынан, басқыш серіппелердің босап кетуінен болады.

 

     3.3 Жүріс бөлігі

     Жүріс бөлігі жетекші доңғалақтың жартылай осіне берілетін айналдыру моментін көліктің ілгерілмелі қозғалысына түрлендіреді. Ол рамадан, аспадан және қозғағыштан тұрады. Рама қаңқасы профилі әр түрлі болат прокаттан той-тармаланған немесе дәнекерленген рама түрінде жасалады да, барлық агрегат соған орналасады.

     Рамасыз қаңқа трансмиссия механизмі корпусы мен мотордан құралған ортақ қатаң жүйе түрінде болады. Автомобиль рамасы швеллер қималы екі бойлық және өзара тойтарылған бірнеше көлденең аралықтардан құрастырылған.

 

      

 

 

     Рамаға қатаңдығын арттыру үшін жалауша мен бұрыштық дәнекерленіп біріктіріледі де, агрегаттарды бекітуге кронштейндер пайдаланылады.

Жүк автокөліктерінде, раманың  алдыңғы ланжероннына буфер және сүйреу ілгегі бекітіледі. Артқы жағына шешілетін артқы буфер және сүйреу ілгігі бекітіледі.

      Сүйреу  қондырғысы қыстырмалы ілгектен, ризиналы буфер мен тірек шайбасынан, кронштейнді қоршаған және қалпақшадан  тұрады. Ілгек қыстырмалы ілгекті  ашық не жабық күйінде ұстап  тұрады. Ілгек өздігінен ашылып  кетпес үшін қыстырмада тойтарма  сым қарастырылған. Жалпы пайдалымдылығы автомобильдердің рамасы алдыңғы бөлігінде алдыңғы басқару белдігі орналасады,ол аспалар: рессор, амортизатор, аспа серіппелері, тартпалар рамаға бектіледі.

     Алдыңғы  басқару доңғалақты бұрылысты  жеңілдіту мақсатында бұру цапфасы арқылы орнатылады.

     Цапфа өсіне  конустық екі роликті подшипникке  алдыңғы басқарылмалы доңғалақ  күпшегі орнатылады. Бұрылу цапфасының  кіндіктемірі бойлық және көлденең  болады. Соның нәтижесінде автомобильді  басқару жеңілдейді, қозғалыс қауыіпсіздігі артады. Өйткені, доңғалақ түзу қозғалысқа сәйкес қалыпқа келіп тұрады.

     Рульдік  механизмге соққы әсерін және  доңғалақ күпшегі сыртқы подшипнигіне  жүктеменің әсерінен азайту мақсатында, цапфа өсінің шеттері төмен  қарай иілген. Соның нәтижесінде  доңғалақ құламалығы қалыптасқан. Покрышка тайғанамай әрі желінбей қозғалуы үшін алдыңғы доңғалақты алшақтау орналастырады, яғни алдығы доңғалақ шинасының арасы артқысыменсалыстырғанда кему болуы тиіс. Кіндіктемір мен доңғалақ құламалығын реттемейді, ал доңғалақтың алшақтылығын рульдік басқару тартқышымен реттейді.

     Автомобильдің  артқы аспасы кіші рессоры  бар екі негізгі рессордан  тұрады. Рессордың алдыңғы шеті  жапсырмалы құлақшаға бекітіліп,  артқы шеті сырғымалы болады. Рессор астары артқы рессор  ортасынан жетекші белдік картеріне үзеңгі арқылы бекітіледі. Рессор астары құлақшасы жоқ шеті сырғанамалы болады.Ол автомобиль жүк әсерінен ауырлаған кезде пайдаланылады.

     Раманың  басты ақауларына, олардың тойтарма  бекімелерінің босауы, майысуын  жарылуы жатады. Тойтарма бекіткіштердің босауын, автомобиль жүрісінде діріл пайда болуынан байқауға болады. Оны балғамен раманы соғу арқылы да байқап біледі. Жарық пен майысуын сырттай бақылап байқауға болады. Босаған тойтармаларды жаңасымен ауыстырады, не болт шайбасымен бекітеді.

     Жоғарғы  сенімділікпен жасалған рама  аса техникалық қызмет қажетсінбейді.  Тек күнделікті тазалап, шаң  тозаң, қардан, ластан тазартып  сырттай бақылап, жуып отыру  қажет.Тойтармалардың жағдайын біліп,  басқа элементтірінің бүтіндігін, бояуын бақылайды. Сыры кеткен жерлерін бояп отырады.

Бұрылу цапфасының ажыратылмалы болттық қосылысы доңғалақ өсінің фланецімен жол саңылауын реттейді. Бұрылу цапфасының төменгі болтына орнатылған резеңке  буфер серіппе толық сығылғанда соққы әсерін азайтады.

 

     3.4 Доңғалақ

 

     Доңғалақ автомобиль мен жол арасын байланыстырып тұрады. Ол автомобильдің қозғалысын, оның тербелісін жеңілдетіп, бағыты өзгеріун және автомобильден жолға тік салмақ күшін беріп тұруды қамтамасыз етеді.

Атқаратын қызметіне  қарай доңғалақ жетекші, басқарушы, құрама және тіректік болып бөленіді.

    Жетекші доңғалақ айналдыру моментін, мотордан трансмиссия арқылы жеткен, тарту күшіне айналдырады, ал өзінің айналуымен – автомобильді алға қозғайды.

    Автомобиль доңғалағы пневматикалық шинадан, жақтаудан, күшпектен және жалғаушы элементтен тұрады. Пневматикалық шина автомобильге өте қажетті элемент болып саналады. Қатты доңғалақ жол бетімен домалағанда ол жол бедерін бойлай жүреді, кедір-бұдыр кедергілерден соқтығысып өткенде, әрбір соққы тікелей автомобильдің рамасына беріледі.

     Ал пневматикалық шиналы доңғалақ домалағанда, әрбір кедір-бұдырды доңғалақ деформацияланып, әрбір соққыны жеңілдетіп, жойып доңғалақ өсінің бірқалыпты жылжуын сақтайды. Мұндай пневматикалық шинаның қасиетін жұмса-татушы деп атайды.

    Шинада ауа қысымы басты пайдалану өлшемі болып табылады, ол резенкінің ұзақ мерзім жұмыс істеуі мен үнемді жанармай шығынына әсерін тигізеді. Пневматикалық шина доңғалақтың қатты бөлігіне орнатылады, ол металдан жасалған жақтау, тегершік арқылы кшпекпен жалғанады.

 

      3.5 Автокөліктің рульдік басқару жүйесі

 

     Автомобильдің  бағытын қозғалыс барысында өзгерту  басқару дөңгелектерін бойлық  бағыт өсінен арқылы жүзеге  асырады.

Басқарушы дөңгалактер  автомобиль рамасына тәуелді немесе тәуелсіз түрде ілінеді.

   Рульдік басқару  жүйесінде жоғарғы қысымды сұйықпен  немесе сығылған ауамен жұмыс  істейтін күшейткіштер пайдаланылады.

   Күшейткіштер  жүргізушінің жұмысын оңайлату, автомобиль маневрлігін жоғарылату  және қауіпсіздігін көтеру үшін қолданылады. Жүргізушінің жұмыс кезінде 50% энергиясы рульді басқаруға жұмсалады. Күшейткіштер жүргізушінің рульді басқаруға жұмсайтын энергиясын 2-3 есе азайтады.

     Тәуелсіз  аспалы басқарушы дөңгелектердің  рульдік механизмі рульдік басқару  рульдік механизмнен және рульдік жетектерден тұрады. Әдетте рульдік механизмде гидравликалық күшейткішті қолданылады. Жеңіл автомобильдерде рульдік басқару да қолданылады.

      Рульдік  механизмнің бірнеше типтері  бар: червяк-роликті, витті-рейкалы  және рейкалы.

     Червяк-роликті рульдік механизмін кейбір автомобильдерде қолданады. Рульдік механизмнің типтері – үш қатарлы ролик және глобоитық червяк, олар беріліс қуатты червяк жұбын құрайды.

     Червяк-роликті  руль механизмінде реттеуіш винтпен  сошка білігін өс бағытында     ауыстырып тұруға,  червяк  пен   ролик аралығындағы саңылауды өзгертуге болады, мұның өзі рульдік дөңгелектің еркін жүрісіне әсерін тигізеді.

     Сошка білігінің сыртқы шетінде шлиці бар, ол сошкаға кигізіледі. Сошканы білікке дұрыс орнату үшін оның ұшына сызат сызықтар белгіленеді. Білікке сошканы гайкамен бекітеді және пайдалану кезінде оны керіп тартады.

Рульдік механимнің корпус бөлшектерін майлау үшін құю тесігінің  деңгейіне келтіріп трансмиссиялық май құйып, тығындалады. Корпустан  май ағуын өздігінен қысатын сальник, киіз сақина және картоннан аралық төсем болдырмайды.

     Рульдік  жетек бұрылу цапфасымен сошканы  жалғайтын бөлшектерден тұрады. Барлық дөңгелектердің жалпы  бұрылыс орталығы болуы керек,  яғни ішкі басқару доңғалағы  сыртқысына қарғанда үлкен бұрыш жасап бұрылуға қажет. Бұл талапты орындау рульдік трапецияны қамтамасыз етеді., мұнда автомобильдің алдыңғы өс мен көлденең рульдік тартқыш – негізгісі, ал бүйір жақтары – цапфа бұрылысының рычагтарын атқарады.

 

 

       Рульдік трапеция жоғарғы бұрылыс рычагы мен бойлық тартқыш арқылы сошкамен жалғастырылады. Бойлық және көлденең тартқыштың ұштарында шарлы түйіндесі орналасқан. Сошканың төменгі шетінде конусты тесігіне шарлы саусақтарының стержені бекітілген, оның сферасы бойлық рульдік тартқышқа орналасқан. Саусақтың екі жағында ішпектері бар, ол сфералы ойықтары рульдік тарт-қышқа бұран-далы тығынмен қосылған серіппенің көмегі-мен тартылады. Рульдік тартқыштың барлық ұш-тарында

осындай шарлы түйіндесі  бар.

    Соңғы кезде автомобильдер рульдік басқарудың шарлы түйіндесіне серіппе мен металл ішпектің орнына резеңке полиамид ішпектер қолдануда. Ескі құрылымды шарлы түйіндестердің саңылауы тығынмен реттеледі, одан кейін шплинг немесе бекіткіш сақинамен бекітіле-ді.

     Рульдік  жетектің топсалы қосылысын бөлшектердің тез тозуын болдырмау үшін май сауыты арқылы солидолмен майлайды.

   Автомобильдің қозғалыс   бағытын рульдік доңғалақты бұру арқылы өзгертуге болады.

    Рульдік доңғалақты сағат тілі бағытымен бұрғанда, червяк сошканың төменгі шетін ролик арқылы кейін бұрады. Сошка бойлық тартқыш және онымен жалғасқан рульдік трапеция арқылы бағыттауыш доңғалақты оңға бұрады.

     Рульдік  доңғалақты сағат тілі бағытына  қарсы бұрған кезде бағыттауыш  доңғалақ солға бұрылады. Жүргізушінің  рульдік доңғалаққа кететін күшін кеміту үшін, бірқатар автомобильдерде рульдік басқару гидрокүшейткішпен жабдықталған.

     Автокөліктерді  басқаруды жетілдіру әрекеті  олардың жарыққа шыққан күнінен  басталады. Әр түрлі компанияның  жобалаушылары көптеген ұсыныстар жасауда. Бір топқа кіретін рульдік  «Доңғалақ» автокөліктің әзірше ажырамас серігі болып келеді.

   Барлық автомобильдердің 92%авикалық күшейткіштер қолданылады.

   Рульдік басқару  автомобильдің жұмыс істеу қауіпсіздігін  қамтамасыз етуі қажет. Басқарудағы мардымсыз қиыншылықтарының өзі авария жасаудың себебі болуы мүмкін. Егер рульдік басқаруға үлкен күш жұмсалатын жағдайда жүргізуші тез шаршайды, ал жол қозғалысы және жоғарғы жылдамдықпен жүргенде соқтығысып немесе біреуді мерт қылу қауіпі туады. Рульдік механизмді реттеу керек. Гидрокүшейткішінің ақауы байқалса, оны да жөндеу қажет.

   Рульдік басқарудың  бекіту бөлшектерінің босағандарын  қысып, жоғалған немесе сынған  шплинттерін, сондай – ақ рульдік  басқарудың тозған бөлшектерін  жаңасымен ауыстырады.

     Рульдік  доңғалақпен және басқышпен автокөлікті  басқаруды адам автоматты түрде  бөледі және оларды бір-бірінен  тәуелсіз бақылайды. Бір ғана  джостикпен немесе тышқанмен  механизм арқылы жылдамдықты  және автомобильдің жүру бағытын  реттеуге болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Жалпы автомобиль тарихы ежелден басталады.Адам баласы өз жұмысын  жеңілдетумен қатар өнімділігін  арттыру үшін көптеген ізденістердің  нәтижесінде автомобиль жасалған.Қазіргі  таңда автомобиль көлігінсіз бірде  – бір тасымалдау жұмыстары атқарылмайды немесе тракторсыз бірде – бір ауыр жұмыс істелмейді. Сондықтанда олардың халық шаруашылығында алатын орны ерекше. Халық шаруашылығында  автомобильдерді  төрт түрлі жағдайларда пайдаланады.Олар ауыр жүктерді тасымалдау, көптеген жолаушыларды тасымалдау, көлік орнына пайдалану және спорттық мақсаттарда қолдану.