Қазақстан Республикасының Конституциясы

Сенат депутаттары жалпы  санының кемінде үштен екісінің даусымен конституциялық заң жобасына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар Мәжіліске жіберіледі. Егер Мәжіліс  депутаттардың кемінде үштен  екісінің даусымен Сенат енгізген өзгерістермен және толықтырулармен келіссе, конституциялық заң қабылданды деп есептеледі.

Егер Мәжіліс, Сенат  енгізген өзгерістер мен толықтырулар бойынша дауыс беру кезінде олармен  депутаттардың кемінде үштен  екісінің даусымен келіспесе, онда палаталар арасындағы келіспеушіліктер келісу рәсімдері арқылы шешіледі.

6. Мемлекеттiк кiрiстi қысқартуды немесе мемлекеттiк шығысты көбейтудi көздейтiн заңдардың жобалары Республика Үкiметiнiң оң қорытындысы болғанда ғана енгiзiлуi мүмкiн. Республика Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Парламент Мәжілісіне енгізілген заңнамалық актілердің жобалары үшін мұндай қорытындының болуы талап етілмейді.

7. Үкімет енгізген  заң жобасының қабылданбауына  байланысты Премьер-Министр Парламент палаталарының бірлескен отырысында Үкіметке сенім туралы мәселе қоюға хақылы. Бұл мәселе бойынша дауыс беру сенім туралы мәселе қойылған сәттен бастап қырық сегіз сағаттан ерте өткізілмейді. Егер сенімсіздік білдіру туралы ұсыныс палаталардың әрқайсысының депутаттары жалпы санының көпшілік даусын ала алмаса, заң жобасы дауысқа салынбай қабылданды деп есептеледі. Алайда Үкімет бұл құқықты жылына екі реттен артық пайдалана алмайды.

62-бап

1. Парламент Республиканың  бүкiл аумағында мiндеттi күшi  бар Қазақстан Республикасының  заңдары, Парламенттiң қаулылары, Сенат пен Мәжiлiстiң қаулылары түрiнде заң актiлерiн қабылдайды.

2. Республиканың заңдары  Республика Президентi қол қойғаннан  кейiн күшiне енедi.

3. Конституцияға өзгертулер  мен толықтырулар әр Палата  депутаттары жалпы санының кемiнде төрттен үшiнiң көпшiлiк даусымен енгiзiледi.

4. Конституциялық заңдар  Конституцияда көзделген мәселелер  бойынша әр Палата депутаттарының  жалпы санының кемiнде үштен  екiсiнiң көпшiлiк даусымен қабылданады. 

5. Парламент пен оның  Палаталарының заң актiлерi, егер Конституцияда өзгеше көзделмесе, Палаталар депутаттары жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданады.

6. Қазақстан Республикасының  Конституциясына өзгерістер мен  толықтырулар енгізу мәселелері  бойынша кемінде екі оқылым  өткізу міндетті.

7. Республиканың заңдары,  Парламент пен оның Палаталарының  қаулылары Конституцияға қайшы  келмеуге тиiс. Парламент пен оның Палаталарының қаулылары заңдарға қайшы келмеуге тиiс.

8. Республиканың заң  және өзге де нормативтiк құқықтық  актiлерiн әзiрлеу, ұсыну, талқылау, күшiне енгiзу және жариялау  тәртiбi арнаулы заңмен және  Парламент пен оның Палаталарының  регламенттерiмен реттеледi.

63-бап

1. Республика Президенті  Парламент палаталары төрағаларымен  және Премьер-Министрмен консультациялардан  кейін Парламентті немесе Парламент  Мәжілісін тарата алады.

2. Парламентті және  Парламент Мәжілісін төтенше  немесе соғыс жағдайы кезеңінде,  Президент өкілеттігінің соңғы алты айында, сондай-ақ осының алдындағы таратудан кейінгі бір жыл ішінде таратуға болмайды.  

 

V БӨЛIМ 

ҮКIМЕТ

64-бап

1. Үкiмет Қазақстан  Республикасының атқарушы билiгiн  жүзеге асырады, атқарушы органдардың  жүйесiн басқарады және олардың қызметiне басшылық жасайды.

2. Үкімет алқалы орган  болып табылады және өзінің  бүкіл қызметінде Республика Президентінің алдында жауапты, ал Конституцияда көзделген жағдайларда Парламент Мәжілісінің және Парламенттің алдында жауапты.

3. Конституцияның 57-бабының 6)-тармақшасында көзделген ретте Үкiмет мүшелерi Парламент палаталарына есеп бередi.

4. Үкiметтiң құзыретi, ұйымдастырылуы  мен қызмет тәртiбi конституциялық  заңмен белгiленедi.

65-бап

1. Қазақстан Республикасының  Президентi Үкiметтi Конституцияда  көзделген тәртiппен құрады.

2. Республика Премьер-Министрi  тағайындалғаннан кейiнгi он күн мерзiм iшiнде Премьер-Министр Үкiметтiң құрылымы мен құрамы туралы Республика Президентiне ұсыныс енгiзедi.

3. Үкiмет мүшелерi Қазақстан  халқы мен Президентiне ант  бередi.

66-бап

Қазақстан Республикасының  Үкiметi:

1) мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық  саясатының, оның қорғаныс қабiлетiнiң,  қауiпсiздiгiнiң, қоғамдық тәртiптi қамтамасыз етудiң негiзгi бағыттарын  әзiрлейдi және олардың жүзеге  асырылуын ұйымдастырады;

2) Парламентке республикалық  бюджеттi және оның атқарылуы  туралы есептi ұсынады, бюджеттiң  атқарылуын қамтамасыз етедi;

3) Мәжiлiске заң жобаларын  енгiзедi және заңдардың орындалуын  қамтамасыз етедi;

4) мемлекеттiк меншiктi басқаруды ұйымдастырады;

5) Республиканың сыртқы  саясатын жүргiзу жөнiнде шаралар  әзiрлейдi;

6) министрлiктердiң, мемлекеттiк  комитеттердiң, өзге де орталық  және жергiлiктi атқарушы органдардың  қызметiне басшылық жасайды; 

7) Республиканың министрлiктерi, мемлекеттiк комитеттерi, өзге де орталық және жергiлiктi атқарушы органдары актiлерiнiң күшiн толық немесе қолданылу бөлiгiнде жояды немесе тоқтата тұрады;

8) Үкiмет құрамына кiрмейтiн  орталық атқарушы органдардың  басшыларын қызметке тағайындайды  және қызметтен босатады;

9)

10) өзiне Конституциямен, заңдармен және Президент актiлерiмен  жүктелген өзге де қызметтердi орындайды. 

 

67-бап

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрi:

1) Үкiмет қызметiн ұйымдастырып, оған басшылық жасайды және  оның жұмысы үшiн дербес жауап  бередi;

2) 2007.21.05. № 254-III ҚР Заңымен алып тасталды

3) Үкiмет қаулыларына  қол қояды; 

4) Үкiмет қызметiнiң  негiзгi бағыттары жөнiнде және  оның аса маңызды барлық шешiмдерi жөнiнде Президентке баяндап отырады; 

5) Үкiмет қызметiн ұйымдастыруға  және басшылық жасауға байланысты  басқа да қызметтердi атқарады.

68-бап

1. Үкiмет мүшелерi өз  құзыретi шегiнде шешiмдер қабылдауда  дербестiкке ие әрi өздерiне бағынысты  мемлекеттiк органдардың жұмысы  үшiн Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң алдында жеке-дара жауап бередi. Үкiметтiң жүргiзiп отырған саясатымен келiспейтiн немесе оны жүргiзбейтiн Үкiмет мүшесi орнынан түсуге өтiнiш бередi не ол лауазымнан босатылуға тиiс.

2. Үкімет мүшелерінің  өкілді органның депутаттары  болуға, оқытушылық, ғылыми немесе  өзге шығармашылық қызметтерді  қоспағанда, өзге де ақы төленетін жұмысты атқаруға, кәсіпкерлік іспен шұғылдануға, заңнамаға сәйкес өздерінің лауазымдық міндеттері болып табылатын жағдайларды қоспағанда, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесінің құрамына кіруге құқығы жоқ..  

 

69-бап

1. Қазақстан Республикасының Үкiметi өз құзыретiнiң мәселелерi бойынша Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар қаулылар шығарады.

2. Республиканың Премьер-Министрi  Республиканың бүкiл аумағында  мiндеттi күшi бар өкiмдер шығарады.

3. Үкiметтiң қаулылары  және Премьер-Министрдiң өкiмдерi Конституцияға, заң актiлерiне, Республика Президентiнiң жарлықтары мен өкiмдерiне қайшы келмеуге тиiс.

70-бап

1. Үкімет жаңадан сайланған  Қазақстан Республикасы Президентінің  алдында өз өкілеттігін доғарады.

Республиканың Премьер-Министрі жаңадан сайланған Парламент  Мәжілісінің алдында Үкіметке сенім  туралы мәселе қояды. Мәжіліс сенім білдірген жағдайда, егер Республика Президенті өзгеше шешім қабылдамаса, Үкімет өз міндеттерін атқаруды жалғастыра береді.

2. Егер Үкiмет және  оның кез келген мүшесi өздерiне  жүктелген мiндеттердi одан әрi жүзеге  асыру мүмкiн емес деп есептесе, олар Республиканың Президентiне өз орнынан түсетiнi туралы мәлiмдеуге хақылы.

3. Парламент Мәжілісі  немесе Парламент Үкіметке сенімсіздік білдірген жағдайда Үкімет орнынан түсетіні туралы Республика Президентіне мәлімдейді.

4. Орнынан түсудi қабылдау  немесе қабылдамау туралы мәселенi  Республиканың Президентi он күн  мерзiмде қарайды. 

5. Орнынан түсудi қабылдау  Үкiметтiң не оның тиiстi мүшесiнiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi. Премьер-Министрдiң орнынан түсуiн қабылдау бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi.

6. Үкiметтiң немесе  оның мүшесiнiң орнынан түсуi қабылданбаған  жағдайда Президент оған мiндеттерiн  одан әрi жүзеге асыруды тапсырады. 

7. Республиканың Президентi  өз бастамасы бойынша Үкiметтiң  өкiлеттiгiн тоқтату туралы шешiм қабылдауға және оның кез келген мүшесiн қызметтен босатуға хақылы. Премьер-Министрдi қызметiнен босату бүкiл Үкiметтiң өкiлеттiгi тоқтатылғанын бiлдiредi.

VI БӨЛIМ 

КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ  КЕҢЕС

71-бап

1. Қазақстан Республикасының  Конституциялық Кеңесi жетi мүшеден тұрады, олардың өкiлеттiгi алты жылға созылады. Республиканың экс-Президенттерi құқығы бойынша ғұмыр бойы Конституциялық Кеңестiң мүшелерi болып табылады.

2. Конституциялық Кеңестiң  Төрағасын Республиканың Президентi  тағайындайды және дауыс тең бөлiнген жағдайда оның даусы шешушi болып табылады.

3. Конституциялық Кеңестің  екі мүшесін - Республика Президенті, екі-екі мүшеден тиісінше Сенат пен Мәжіліс тағайындайды.

Конституциялық Кеңес  мүшелерінің жартысы әрбір үш жыл сайын жаңартылып отырады.

4. Конституциялық Кеңестiң  Төрағасы мен мүшесiнiң қызметi депутаттық мандатпен, оқытушылық, ғылыми немесе өзге шығармашылық қызметтердi қоспағанда, өзге да ақы төленетiн жұмысты атқарумен, кәсiпкерлiкпен айналысумен, коммерциялық ұйымның басшы органының немесе байқаушы кеңесiнiң құрамына кiрумен сыйыспайды.

5. Конституциялық Кеңестiң  Төрағасы мен мүшелерiн өздерiнiң өкiлеттiгi мерзiмi iшiнде тұтқынға алуға, күштеп әкелуге, оған сот тәртiбiмен белгiленетiн әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыс үстiнде ұсталған немесе ауыр қылмыстар жасаған реттердi қоспағанда, Парламенттiң келiсiмiнсiз қылмыстық жауапқа тартуға болмайды.

6. Конституциялық Кеңестiң  ұйымдастырылуы мен қызметi конституциялық  заңмен реттеледi.

72-бап

1. Конституциялық Кеңес  Қазақстан Республикасы Президентiнiң,  Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының,  Парламент депутаттары жалпы  санының кемiнде бестен бiр бөлiгiнiң, Премьер-Министрдiң өтiнiшi бойынша:

1) дау туған жағдайда  Республика Президентiнiң, Парламент  депутаттарының сайлауын өткiзудiң  дұрыстығы және республикалық  референдум өткiзу туралы мәселенi  шешедi;

2) Парламент қабылдаған заңдардың Республика Конституциясына сәйкестiгiн Президент қол қойғанға дейiн қарайды.

2-1) Парламент және  оның палаталары қабылдаған қаулылардың  Республика Конституциясына сәйкестігін қарайды;

3) Республиканың халықаралық  шарттарын бекiткенге дейiн олардың  Конституцияға сәйкестiгiн қарайды; 

4) Конституцияның нормаларына  ресми түсiндiрме бередi;

5) Конституцияның 47-бабының 1 және 2-тармақтарында көзделген реттерде қорытындылар бередi.

2. Конституциялық Кеңес  соттардың өтiнiштерiн Конституцияның 78-бабында белгiленген реттерде қарайды.

73-бап

1. Конституциялық Кеңес  Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 1)-тармақшасында көрсетiлген мәселелер бойынша өтiнiш жасалған ретте, Президенттiң қызметiне кiрiсуi, Парламенттiң сайланған депутаттарын тiркеу не республикалық референдумның нәтижелерiн шығару тоқтатыла тұрады.

2. Конституциялық Кеңес  Конституцияның 72-бабының 1-тармағының 2) және 3)-тармақшаларында көрсетiлген мәселелер бойынша өтiнiш жасалған ретте, тиiстi актiлерге қол қою не оларды бекiту мерзiмiнiң өтуi тоқтатыла тұрады.

3. Конституциялық Кеңес  өтiнiштер түскен күннен бастап бiр ай iшiнде өз шешiмiн шығарады. Егер мәселенi кейiнге қалдыруға болмайтын болса, Республика Президентiнiң талабы бойынша бұл мерзiм он күнге дейiн қысқартылуы мүмкiн.

4. Конституциялық Кеңестiң  шешiмiне толығымен немесе бiр  бөлiгiне Республика Президентi қарсылық бiлдiруi мүмкiн, бұл қарсылық Конституциялық Кеңес мүшелерi жалпы санының үштен екiсiнiң даусымен еңсерiледi. Президент қарсылығы еңсерiлмеген жағдайда, Конституциялық Кеңестiң шешiмi қабылданбады деп есептеледi.

74-бап

1. Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес емес деп танылған заңдар мен халықаралық шарттарға қол қойылмайды не, тиiсiнше, бекiтiлмейдi және күшiне енгiзiлмейдi.

2. Конституциялық емес  деп танылған, оның ішінде адамның  және азаматтың Конституцияда  баянды етілген құқықтары мен  бостандықтарына нұқсан келтіреді  деп танылған заңдар мен өзге  де нормативтік құқықтық актілердің күші жойылады және қолданылуға жатпайды.