Техника қауіпсіздігі ережелері және өрт кауіпсіздігі ережелері

Мазмұны

		бет
	Кіріспе	6
1.	Астықты кептіру техникасының және технологиясының дамуы	8
2.	Технологиялық бөлім	12
2.1.	Астық кептіргішті жобалауға  арналған берілген тапсырма	12
2.2.	Кептіру объектісі ретінде  астық сипаттамасы	12
2.3.	Тапсырылған астық дақылын  кептіру техналогиясы	16
3.	Есептеу бөлімі	17
3.1.	Астықкептіргішті жобалауға арналған бастапқы көрсеткіштер	17
3.2.	Топкада атмосфералық ауаны қыздыру процессінің есебі	18
3.3.	Кептіру және салқындатып  желдету аймақтарының жылулық есебі	20
4.	Кептіргішті жобалау	25
4.1.	Астық кептіргіш шахталарының негізгі өлшемдерінің есебі	25
4.2.	Желдеткіштерді таңдау	29
5.	Астық кептіру технологиясы және өндірістік менеджмент	30
5.1.	Жобаланатын астық кептіргіштің жұмыс істеу принципі және қондырғысы	30
5.2.	Астық кептіру үрдісін  жүргізудің технологиялық негізі	32
5.3.	Астық кептіру саласындағы  өндірістік менеджмент	32
6.	Техника қауіпсіздігі ережелері  және өрт кауіпсіздігі ережелері	34
	Қорытынды	36
	Қолданылған әдебиеттер тізімі	37

 

 

Кіріспе

 

Дүниежүзінде, оның ішінде Қазақстанда, астық және оның өнімдері әр мемлекет үшін, азық-түлік қауіпсіздігінің  негізін құрайды. Сондықтан халқымызды жоғарғы сапалы тамақ өнімдерімен  қамтамасыз ету мәселесін шешудің  басты жолы - дәнді дақылдардың  түсімін арттырып, дер кезінде  ысырапсыз жинап, ұтымды өңдеп, шығынсыз сақтау және тиімді пайдалану.

Астық кептіру және сақтау барысында бүкіл әлем бойынша  орта есеппен алғанда, дәндердің 10-15%-ға жуығы шығын болып, тіпті, сақтаулы өнімдердің біразының сапасы күрт төмендеп, кейде түгелдей бүлініп, пайдалануға  жарамай қалуға дейін барады.

Астықты кептіру және оны  сақтаудың өте жауапты да күрделі  іс екендігін көп ғасырлық тәжірибе көрсетіп отыр. Біздің елде де астық  өнімдерінің кептірілуі, сақталуы барысында  орын алатын шығындарды азайту мүмкіндіктерін толық пайдаланбауға жол беріліп  қалатындығын, көптеген астық қабылдау және өңдеу кәсіпорындарында ғылым  мен озық тәжірибе жетістіктері дер  кезінде тиімді жүзеге асырыла қоймайтындығын мойындауымыз қажет. Астық кәсіпорындары  қажетті кептіргіштер мен сиымдылығы жеткілікті қоймалармен жабдықталуы  тиіс. Осы шараларды орындау астықтың ылғалдылығын құрғақ күйге жеткізіп, оны жай қоймаларға және элеваторлардың силостарына жайғастырып, ұзақ сақтауға жағдай туады.

Қазақстаннның табиғи климаттық  жағдайына байланысты астықты кептіру  мен сақтаудың технологиялық  өзгешеліктері болады.

Солтүстік өлкеде астық кәсіпорындары  мен элеваторларға орта шамамен  жыл сайын - 70%-дан 90% дейінгі аралықта дәнді дақылдарды ылғал және өте  ылғал шамада қабылдайды, орталық  өлкеде 35-40%, батыс өлкеде 20-25%, ал оңтүстікте 10-15% дейінгі аралықта болады.

Астық қоймаларының технологиялық  тізбектеріне кептіргіштер қажетті  өнімділігіне байланысты орнатылады.

Бүгінгі кезде Қазақстан  Республикасында мемлекеттік лицензиямен  жұмыс істейтін 210 астық кәсіпорны  бар, оның жалпы сыйымдылығы 14 млн. тонна, ал элеваторлар сыйымдылығы 56%-ын құрайды. Мұнда 509 астық кептіргіші жұмыс  істейді. Оның 324-і рециркулияциялы  «Целинная» атты кептіргіші. Кептіргіштердің  сағаттық өнімділігі - 20 мың жоспарлы тонна.

Астық өнімінің көлемінің  өсуіне байланысты, бұрынғы шеткей жерлерде орналасқан астық кәсіпорындарының материалдық базасын қалпына  келтіріп, жаңа астық элеваторларын  салуды қолға алынды.

Дәнді дақылдардан өндірілетін  ұн, жарма, нан, макарон, ұнды кондитер, өсімдік майы, тағамдық концентраттар, сыра, спирт, крахмал, қант сірнесі және биологиялық құндылықты қосымшалар тағамдық азықтардың ең маңызды құрамдас бөлігін құрайды. Сонымен қатар  астықтан мал шаруашылығының саласына байланысты әртүрлі құрама жем шығарылады. Сондықтан астық дақылдарындағы пайдалы биологиялық және тағамдық компонент заттарды кедергі факторлардың әсерінен сақтау үшін осы саладағы мамандарды дайындауда, астық кәсіпорындары мен элеваторларда ұйымдастырылып жүргізілетін технологиялық үдерістердің ең бастысы болып кептіру мен сақтау жатады. Осы екі үдеріс астықты бірінші өңдеу технологиясының құрамына кіреді және олар бірін-бірі технологиялық жүйеде толықтырады.

Астықты кептіруді, шығынсыз сақтауды және оның сапасын арттыруды  қамтамасыз етуде кәсіпорындардың  материалдық- технологиялық базасының  маңыздылығымен қатар, сол техникалық жабдықтарды дұрыс пайдаланып, өндіріске  алдыңғы қатардағы ұтымды техникалық шараларды ендіретін, сақтау мен  өңдеу үдерістерінің әкономикалық тиімділігін көздейтін білікті  мамандардың орны орасан зор. Сондықтан  жоғары оқу орындарында дайындалатын жас мамандарға қойылатын талапта  осы күрделі де жауапты іске сай  бөлу тиіс.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Астықты кептіру техникасының және технологиясының дамуы

 

Қазақстанда астықты  кептірудің технологиясын дамыту

 

Кептіргіш агрегаттары комплексті механикаландырылған үздіксіз тізбектің  ең керекті буынына жатады. Себебі республикамыздың солтүстік облыстарында кәсіпорыпға түскен астықтың ылғалдылығы  жоғары болатындықған, қабылдау және өңдеу  технологиялық тізбегінің жұмысы тек  кептіру агрегагының өнімділігіне байланысты. Соңғы жылдары астық  дайындайтын кәсіпорындарда көптеген кептіргіш агрегаттары жетілдіріліп және кайта жасалды, олардың тиімділігі арттырылды, кептіру технологиясы сапалы жүргізілетін болды.

Жоғарыда кептіру техникасын қарастырғанда, кейінгі жылдары  кеңінен қолданылып жүрген рециркуляциялық  әдіске тоқталып едік. Оның соған дейін  қолданылып келген жинақтау және жанасу әдістеріне қарағанда, технологиялық және экономикалық жағынан өте тиімді екені күнделікті тәжірибелік жұмыстардан көрініп отыр. Бұл әдіспен жұмыс істейтін кептіргіштер астықтың ылғалдылығы қандай болса да оны қалыпты күйге дейін төмендетеді.

Рециркуляциялық кептіргіштердің  технологиялық үдерістері былай  өтеді. Қыздыру камерасына бұршақтай  жауған дән еркін үдеумен түседі. Үздіксіз түсіп түрған дәндердің  ағынына қарсы температурасы  өте жоғары кептіру агенті қозғалады. Осы қарама қарсы козғалыс үстінде  дән мен кептіру агенті ұшырасады  да ыстығын беріп, дән ылғалын  кемітіп қыздыру камерасынан  сыртқа шығарылады. Қыздыру камерасынан  шыққан дәндердің ылғалдылығы мен  температурасы бірдей болмайды. Сондықтан  бір күйге келтіру үшін жылу алмастыру  камерасына жіберіледі. Бұл жерде  дәндер баяу әрі топталып қозғалады. Ыстык астықты транспортерлер арқылы тасымалдауға болмайды. Себебі, дән  мен сыртқы ауа температурасының айырмашылығы алшақ болғандықтан, дәннің ылғалды сіңіру қасиетіне байланысты қайтадан ылғалдануы ықтимал. Сондықтан  рециркуляциялық кептіргіштерде шахталы  кептіргіштердегідей салқындату қондыргысы бар. Салқындату қондырғысы арқылы дәнді дақылдардың температурасы сыртқы ауаның температурасына дейін төмендетіледі және аз кептіріледі. Астықтың ылғалдылығы осы қондырғыдан шыкқаннан кейін анықталып тұруы қажет. Егер дәнді дақылдар құрғақ күйге жетсе, онда кептіру процесі тоқтатылып, астық қоймаларға жөнелтіледі, ал ол дымқыл болса, қайтадан кептіріледі. Бұл кептіргіштер ылғалдылығы кез келген ежедегі астықты кептірумен қатар оның экологиялық, биохимиялық, нандық қасиетін арттырады.

Қазіргі кезде астық дайындау кәсіпорындарында «Тың», РД-2X25, ПРЗ = 50, ДСП = 32Т, т. б. рециркуляциялық кептіргіштер кеңінен қолданылып келеді. Осылардың  ішінде біздің республикамызда «Тың»  атты кептіргіш көп қолданылады. Олардың өпімділігі сағатына 30 тоннадан 60 тоңнаға дейін. Бұл кептіргіштер негізінен қуаты 350 т/сағат бір  немесе қуаты 175 т/сағат екі нориядан (бұлар ылғал астықты қыздыру  камерасына береді), қабылдау бункерінен, қыздыру камерасынан, жылу массасын алмастыру және салқындату қондырғысынан тұрады.

Астықты кепітіру жұмыстарын дұрыс ұйымдастыру үшін ең қажетті  нәрсе - дәнді дақылдардың түрлеріне  және кепітіру техникасының типі мен  конструкциясына байланысты оны  кептіру режимін анықтап алу.

Рециркуляциялық кептіргіштерді тиімді пайдалану үшін сондай-ақ кызметкерлер кептіру режимін қатаң қадағалап  отырулары керек.

Кептіру режимдерінің қатарына мына көрсеткіштер жатады: астықты  қыздыру температурасы, кептіру  агентінің температурасы, рециркуляция коэффициент кептіру агенті мен атмосфералық ауаның шығыны.

Бүкілодақтық астық ғылыми зерттеу институтының Қазақ филиалының көп жылғы зерттеулері бойынша  рециркуляциялық кептіргіштерді қолданғанда  температуралық режим ұсынылады.

Көрсетілген режимге байланысты астықты қыздыру температуасын, әсіресе қатал бақылау керек. Өйткені рециркуляциялы кептіргіштерде қыздыру температурасы технологиялық  үдерістің тиімді өтуіне және астықтың табиғи сапасын төмендетпеуге мүмкіндік  береді. Ал агент температурасы 10 пайыз  жоғары немесе төмен бөлуы ықтимал. Себебі, олар агрегаттың конструккциялық  ерекшеліктері, жылу өткізбейтін материалдың  сапасы, атмосфералық ауа температурасының өзгерістері, т.с.с. көптеген жағдайға байланысты болады. Тек кұнбағыс тұқымын  кептіргенде ғана ең бастапқы кегітіру агентінің температурасы болып  табылады.

Астық дайындау кезінде рециркуляциялық  кептіргіштердің өнімділігі паспорттық өнімділігінен төмен болады. Өйткені  кептіргіштердің ауа құбыры арқылы өтетін кептіру агентінің температурасы 300 градусқа дейін көтерілмейді. Себебі ауа құбырлары жақсы оқшауланбағандықтан  және фланецтерге дұрыс жалғанбағандықтан  сыртқы ауаны сорады да ол агентпен араласып, температура қажетті деңгейге дейін көтерілмейді. Сондықтан астықты  режимге байланысты толық қыздыру  үшін тиеу тетігін дұрыс бұрап  белгілі мөлшерге қойып, керекті  ағып қысымын жасау керек; ауаның ауа құбыры, қадағалайтын люктер арқылы сорылуын тоқтатып, тиеу қораптарының және жылу массасы сыртқа шығатын  тесіктерге ауа өткізбейтін клапандар  кою қажет. Осы шараларды дұрыс  іске асырса, қыздыру камерасына кептіру  агенті керекті температуада жетеді.

«Қыздыру - жылы күйінде үстау - салқындату» циклын біртіндеп жүргізіп, астықты аздап кептіреді. Ал астықтан ылғалды толық бөлу үшін циклді бірнеше  рет қайталау керек, яғни басқаша  айтқанда рециркуляция жасалуы тиіс. Жаңа қабылданған астықты рециркуляция жасайтын құрғақ астықпен есептелген шамада араластыру керек, яғни қоспаның орташа ылғалдылығы кептіргіштен шығарылған кездегі ылғалдылықтан - бір циклда төмендстіп ылғалдылықтың шамасынан  жоғары болуы керек.

Сонымен рециркуляция саның  неғұрлым көбейтсек, ылғалы соғұрлым жоғары астықты кептіруге болады. Кептіргіш  агрегатының өнімділігі артады. Сондықтан  рециркуляция жасайтын нория бұл  типті кептіргіштерде ең керекті  техникалық жабдық болып саналады. Кептіргіш агрегатының өнімділігі осы норияның қуатына тікелей байланысты деп айтуға болады. Нориялардың жұмысы элеваторларда амперметр аркылы бақыланады.

Норияға астықты тиегенде кейін қарай айналмауы үшін қақпақтарына көңіл бөлген жөн. Өйткені ол ожаулар  мен материал кұбырының қабырғасына  дейінгі аралықты орнықтырады. Жылу-масса  алмасу сыйымдылығы және ондағы астык  мөлшері кыздырылған астықты 10-15 минут бойы ұстауды қамтамасыз етуі керек. Астықты үйіп жатқызған кезде  дәнді дақылдардың температурасы  және ылғалдылығы теңеледі.

Зерттеулердің көрсетуіне қарағанда  жылу-масса алмасу бөліміндегі астықтың мөлшері кептіргіштің бір сағаттық өнімділігінен кем болмауы керек. Сыйымдылықтағы астықтың биіктігін  ДУЗ және МДУ сияқты аспаптар арқылы тексеріп отырады.

Қыздыру камерасына және рециркуляциялық  норияға қысым жасамау үшін оның жоғары жағынан астық өздігінен  құйылатын құбыр орналастырады. Астықты сыртқы ауамеп жартылай және толық салқындату үшін рециркуляциялық  кептіргіштерде шахталы салқындатқыштар  кең қолданылады. Салқындатқыш қондырғылар  екі түрлі схемамен: параллель  және кезекпен жұмыс істеуі мүмкін.

Параллель схема бойынша  қысым камерасына сыртқы ауа жіберілігі, астық бір мезгілде жартылай және толық салқын- датылады. Кезекті  схема бойынша сыртқы атмосфераны  салқын ауасы бірінші толық салқындатылатын  камераға жіберіледі.

Салқындату үдерісін дұрыс  жүргізу үшін шахталарды 10 күн сайын  тексеріп, коспа қалдықтардан тазартып отыру керек. Астықтың шахталардың  ішіндегі қозғалысы байланысқан  түрде тығыздығы бірқалыпты болуы  қажет және сыртқы ауа қораптарға жсткілікті түрде жіберілігі тұруы  керек. Астықты салқындату үшін кептіргіштің бір тонна өнімділігіне параллель  схема бойынша сағатына 3000 кг, ал кезекті схема бойынша 2000 кг салқын ауа керек. Жоғарыда рециркуляциялық  кептіргіштердің шахталы кептіргіштерден  артықшылығы көп екендігі көрсетілді. «Тың» атты кептіргіштердің мүмкіншіліктері  әлі толық пайдаланылған жоқ. Кейінгі кездегі ізденіс жұмыстары  рециркуляциялық кептіргіштердің  техникалық-экономикалық көрсеткіштерін одан әрі жақсартуға болатынын дәлелдеді.