әлеуметтік жұмыс өркениетті қоғм институты ретінде

К.Маркстың пайымдауынша, адам бойындағы 5 сезім мүшесі тарихи нәтиже, адам көзі, құлағы тарихи дамумен анықталып, шартталған.Бұған негізделіп кейбір теоретиктер қате нәтиже шығарған: егер жалпы психология адам психикасының әлеуметтенуін қарастырса, онда әлеуметтік психология жеке пән етіп қарастырылады..Жалпы психология адам мен объект арасындағы қарым-қатынасты жалпылай қарастырады.Объект ретінде табиғат, зат, адам, және адам қолымен пайда болған шығармаларды жатқызуға болады.Жалпы психологияда адам әлемді қалай тануында ақпарат алуының қиындығы, ішкі әрекет іздерінің қиындығы зерттелінеді.Көптеген заңдылықтар ашылды, сезім деңгейінде көбі жалпы адамзатқа тән.

Әлеуметтік психология жалпы психологияның белгілі бір жағының дамуының нәтижесі, адам мен адам арасындағы қарым-қатынас кезінде В.А.Артемов  психология мен әлеуметтік психолгияның арасындағы байланысы мен ойларын ажырату қиыншылығын түсіне отырып, жазды.Бізде ортақ әлеуметтік психологиялық индивидтің, коллективтің және т.б. әлеуметтік психологиясы болады деген.Бәріне мәлім, жалпы психологияның және әлеуметтік психологияның күйлері әлеуметтік шартталған, тарихи детерминантталған.Бірақ әлеуметтік психологияның күйлерінің шартталуы нақтыланған және күрделі сипатқа ие, өйткені олар шағын ортаға бағынышты және тікелей адамдар мен қарым-қатынасы әсер етеді.

Жалпы психологияның заңдылықтарын анализдегенде біз ішкі психикалық элементтердің қателерін қарастырамыз.Бірақта физиологиялық, химиялық, әлеуметтік тітіркенушілердің табиғатының қарастырылуы психикалық күйді тудыратын 2-ші орындағы әлеуметтік психологиялық күйлерінің және заңдылықтарының табиғатын қарастыруға болады, ол  тек қана тікелей қарым-қатынас нәтижесінде боладыМысалы:топтағы психикалық процесстің ауытқуы топ мүшесі құрамынан топтық қарым-қатынас дәрежесімен байланысты болады.

Жалпы психологияда процесстермен, қалыптар психикалық білімдер жүйесінде өз беттерімен операция, көріну формасы болып ішкі құрылымда қарастырады,әлеуметтік психолгияда психикалық процесстер, қалып, психологиялық білімдер жүйесі нақты тарихи мағлұматтарды толықтырады,оларды, біз көріну формасы, операция ретінде де қарастырамыз, ол нақты тарихи адамдардың қарым-қатынасы, спецификалық әлеуметтік тарихи сапалық тасушы.

Әлеуметтік психология – бұл психиканың адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасқа түскен кездегі психикалық құбылыстар мен заңдылықтарды оқыту аймағы. «Әлеуметтік психология» терминінің өзі, екі терминен құралған, ол ғылымның мағынасын білдіреді – адам психикасының қоғам мен байланысы.Әлеуметтік психология әлеуметтік шарттардан тұратын психикалық өзгерістерді зерттейді.Психикалық процесстердегі сияқты табиғи тітіркендіргіштер субъективті бейнелерде көрінеді, солардың ерекшеліктерін психологиялық зерттеуді, сол сияқты әлеуметтік психологияның құбылыстарда әлеуметтік шарттар микроортамен, топтық ойын нормасын және тағы басқа ерекшеліктерінен өтеді.Әлеуметтік психологияда әлеуметтік шарттар қызықтырады, сол сияқты психологтар өзбеттерінше табиғаттың физикалық тітіркендіргіштері қызықтырады., оларға бұның барлығы психикамен топтың құбыластардан өтуі өзінше қызықтырады.Әлеуметтік психологияда өзгерістердің негізгі себебі әлеуметтік шарт болып келеді.

Әлеуметтік психология мен жалпы психологияның байланысы екі жақты, жалпы психологияның заңдылықтары мен құбылыстары әлеуметтік психологияның процесстерін көрсетеді, және керісінше әлеуметтік психологияның заңдылықтары мен құбылыстары біздің жалпы психологиядағы білімімізді тереңдетеді.Психикалық процесстер мен қасиеттердің даралық ерекшеліктері бірталай толық және адекватты топтық шарттарға және ұжымдық іс-әрекетте ғана ашылады.Психикалық процестермен қассиеттердің қозғалуы және өзгеруі топтық іс-әрекетпен шарттар эксперименталды дәлелденгкн.Сондықтан құбылыс пен заң әлеуметтік психологияның  психологиялық ғылымының құрылымын аяқтауына керек.

Әлеуметтік психолгия психологияның әр аймағымен байланысты.Біз байқағандай әлеуметтік психолгияның ең маңызды бірінші тарихи және екі жақты байланыс жалпы психологиямен болған.Бірталай уақытта  әлеуметтік психологиямен зоопсихологияның арасындағы байланыс ұзақ болды.Шындықты, айтсақ зоопсихологияның әлеуметтік психологияға маңыздылығымен беделін әртүрлі бағыттағы әлеумет-дарвинистер мен биологизаторлар үзді.

Жеткіншектер психологиясымен педагогикасының балалық және әлеуметтік психологиясы ең тар және екі жақты байланыс.Әлеуметтік мәселелер:ең негізгі қарулық коммуникация  -  әңгімесі, қарым-қатынастағы сұрақтардың байланысы, онтогенетикалық жоспардағы оқу мен еңбек, осы шеңбердегі зерттеулер осы байланысты жақындатады.Белгілі даму ақырғы уақытта әлеуметтік психология аймағында мәселелер туындады, ол  еңбек психологиясы мен инженер психологиясы мен байланысады.

Топтық психотерапия орны және қақтығыстық жағдайдағы невроздар клиникасындағы қарым-қатынас рольі, әр түрлі түрдегі фрустрация  дұрыс бейімделмеудің және әлеуметтенбеудің белгісі – бұл мәселе, медециналық психологияны әлеуметтік психологиямен  байланыстырады.

Қазіргі заманғы психодинамикалық көзқарас адамның өткен өмір тәжірибесі көп рөл ойнайды, яғни оның  балалық шағында тамырланған, ережеге сай субъект деп танылмайтын көзқарас. Сондықтанда орталық түсінігі болып қақтығыс саналады танымсыз кезеңдер, яғни адамның дамуында пайда болған, оның балалық шағынан бастап есейген уақытқа дейін жалғасуы. Мұндай қақтығыстар  мінез-құлық, қылықтарымен, ойларымен, сезімдерімен толықтырылады.

Гуманизацияға қатысты тенденция Берннің теоретикалық құрылымы – трансактілі анализ. Трансактілі анализ – адам мінез-құлқына түпнұсқалық көзқарас негізінде жатқан санасыздығын алдын-ала бағдарламаланған ойындар. Үш құрылымдылық маңыздылықтар адам үшін өте қажет олар :

Бала – интуиция көзі, шығармашылық, қуаныш;

Ересектер – рационалдылық ;

Ата-ана – ақылдылық.

Проблемалар көбінде осы үшеуінен сай келмеуінен пайда болады.  Әлеуметтік қызметкерлер үшін жеке топпен жұмыс істегенде әр түрлі психологиялық әдістерді қолдана білу проблемаларды шешу, ең тиімдісі психологиялық теориялармен әдістерді қолдануда практика жүзінде нәтижеге жету.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Әлеуметтік жұмыс – ол халыққа қызмет ету теориясын, принциптерін, заңдылықтарын зерттейтін ғылым, оқу пәні және көмекті мұқтаж ететін адамдардың әлеуметтік жағдайын жақсартуға бағытталған қызмет.

Әлеуметтік жұмыс өте күрделі жан-жақты білімді талап ететін мамандық. Мемлекетіміздің басты байлығы халық болғандықтан, сол байлықты қорғау әлеуметтік жұмыстың басты міндеті. Әлеуметтік жұмыс мүгедектерді, қарт адамдарды, балаларды қорғап, оларды әлеуметтік қамсыздандыру, көмек көрсету, тұлғаларды әлеуметтендіру, әлеуметтік қорғау, қауіпті жағдайға түскен адамдарға көмек көрсету сияқты мәселермен айналысады.

Бірақ қандай жағдай болса да, әлеуметтік қызметкердің істеген ісі уақытқа сай болуы керек. Сонымен әлеуметтік жұмыс – бұл мүгедектерге, олардың әлеуметтік мүмкігдіктерін арттыру немесе қалпына келтіру, топтар мен қоғамында кәсіптік немесе олар үшін жайлы әлеуметтік жағдайлар жасау. Адамдардың жағдайын жақсартатын ол – әлеуметтік жұмы. Әлеуметтік жұмыс халыққа қызмет ету жіне көмекті қажет ететіндерге көмек көрсетумен түсіндіріледі. Әлеуметтік қызметкердің негізгі мақсаты – адамдар, жанұя, тәуекел топтар және т.б. әлеуметтік институттар арасындағы көмек көрсету.

Әлеуметтік жұмыстың объектісі мен пәні, бір жағынан, практикалық әлеуметтік жұмыстың бағыттарымен негізделген, екінші жағынан, әлеуметтік жұмыстың теориясы мен практикасының мазмұны мен шекарасына әсерін қарамастан бұлар бір-біріне ұқсас. Қазіргі жағдайда әлеуметтік жұмыс көмекке аса мұқтаж адамдарға әлеуметтік көмек шегінен шығып, адам туралы теориялық білімді игеріп, сол адамның әлеуметтік жағдайын түзеуге тырысады. Қорытындылай келгенде менің курстық жұмысым қазіргі заманғы ҚР-дағы әлеуметтік жұмыстың қағидалары мен оның теориясы туралы, еліміздегі әлеуметтік жұмыстың дамуы жайлы айтылған. Жас мемлекетіміздегі жас мамандық әлеуметтік  жұмыстың жас мамандары  алдында көптеген күрделі мәселелерді шешу мен олардың алдын алу профилактикасы тұр. Қазақстанның әлеуметтік жұмысы енді қалыптасып келе жатқан білім саласы, өзінің кемшіліктерімен артықшылықтары бар.

Әлеуметтік қызметкер шешетін мәселелер білімділікті, әділеттілікті, яғни «зиян тигізіп алма, бұзып алма,» деген принципті талап етеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1.Фирсов М.В. Студенова  Е.Г. Теория социальной работы: Уч. Пособие для студентов высш. учебн. завед. – М.: Гуманит.изд.центр ВЛАДОС, 2001. 432стр.

2. Социальная работа: теория  и практика: Учеб.пособие. Отв. Ред  д.и.н., проф. Е.И. Холостова, д.и.н., проф. А.С.Сорвина.- М.: ИНФРА-М, 2001.427 с.-(серия «Высшее образование).

3. Мастюкова Е.М. «Они ждут  нашей помощи.» - М., 1991.-248с.

4. Ш.Тойганбекова, Н.Бинзаров. «Паралельный мир по ту сторону.»  Республи- канский юридический журнал  Фемида №1, 2002г. 73-74стр.

5. Романов В.В. Юридическая  психология: Учебник. – М.: Юрист, 1998-488с.

6. «Психология социальной  работы» О.Н. Боголюбова, Н.Л. Васильева  и др.: Под общей редакцией М.А. Гулиной. – Спб.: Питер, 2002. 352с. С301-321.

7. Социальная педагогика: Учеб.пособие для студентов высш. Уч.заведений под ред. В.А. Никитина. – М.: гуманит.из центр ВЛАДОС, 2000.-272с. Стр 48-62.

8. Мудрик А.В. социальная  педагогика.-М., 1999.

9. Корчак Я. «Как любить  детей.» - М., 1991.

10. Туманова Г.А. О психологии  управления в системе органов  внутреннихдел. М., 1970 12-20с.

11. Жетписбаева. Б.А., Айтпаева  А.К. Концепцуально-теоритические проблемы  девиантного проведения и правовой  социализации несовершеннолетних  в Р.К. –Алматы, 2002; Клейберг Ю.А. Психологиядевиантного  поведения. М., 2001.

12. А.Н. Радишев, Избранные  философские  и общественно-политичекие  произведения. Госполитиздат, 1952,-465с.

13. Корсунская Б.Д. Воспитание  глухого дошкольного ребенка  в семье. – М.,1998.

14. Конституция Республики  Казахстан. Алматы, 1991

15. Курбатова В.И. «Социальная  работа» Ростов на Дону, 1999.

16. Кряжева Н.Л. Развитие  эмоционального мира детей. –  Ярославль, 1997, 208с.

17. Конвенция о правах  ребенка Казахстанская правда  – 17 февраля 1996.-5с.

18. Лапшин В.А.,Ползанов  В.Б. Основы дефектологии – М., 1991.

19. Майерс Д. «Социальная  психология» Пер. С англ. – спб.: Питер, 1997. 485-531.

20. Шиханцев Г.Г. Юридическая  психология. Учебник для вузов. Отв. Ред. Доктор юридических наук  профессор В.А. Томсинов. –М.: Издательство  «Зеркало», 1998,-352с.

21.Лебединский В.В. Нарушения  психического развития у детей  – М., 1985.

22. Коррекционная педагогика: Учебное пособие. – М., 1998.

23.Леви В.Л. Нестандартный  ребенок- м., 1983

24. Правовая реформа в  Казахстане, инфармационно-аналитический  жүрнал, 2000г №3. В.Сергиевский, профессор  Университета экономики и права, к.ю.н. Становление тюремного движения. 27-31с.

25. Макаров Г. «Только и  света, что в окне» Народное  образование 1990.