әлеуметтік жұмыс өркениетті қоғм институты ретінде

 

 

Олар бүкіл әлемге белгілі әкімшілік бөлімдерде, мектептерде, жанұяға көмек көрсету орындарында жұмыс істейді, ассоцияциялар құрылуда және кәсіби этикалық кодекс бар.

Халыққа әлеуметтік жұмыс объектісіне – әлеуметтік көмекті қажет ететіндер жатса, субъектісіне – әлеуметтік көмек көрсетушілер жатады. Яғни, шешімі бар мамандық түрі деп санауға болады.

Курстық жұмыстың мақсаты: Әлеуметтік жұмыстың әлеуметтік ғылымдар саласындағы алатын орны туралы, әлеуметтік жұмыс және оның пайда болуындағы маңызды орынды алатын ғылыми пәндер жайлы зерттеу жүргізу.

Курстық жұмыстың құрылымы: Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Бөлімдердің атауы, құрылымы және мазмұны жұмыстың тақырыбына, мақсатына сәйкес келеді.

Ақпараттық базасы: Курстық жұмыста ғылыми конференциялар мен кезеңдік баспалар материалдары кеңінен қолданылды. Сонымен бірге осы қарастырылып отырған мәселеге тиесілі шеңберіндегі арнайы материалдарға, жалпы әлеуметтік бағыттағы әдебиеттерге жүгініп негізделінген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І ӘЛЕУЕМТТІК ЖҰМЫСТЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ҒЫЛЫМДАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ БАСҚА ҒЫЛЫМДАР САЛАСЫНДАҒЫ АЛАТЫН ОРНЫ

 

1. Әлеуметтік жұмыс теориясындағы танымдық процесінің методологиясы

 

Әлеуметтік жұмыс ғылыми танымдық процесс болғандықтан бірнеше даму кезеңнен өтеді. Алайда әлеуметтік – тарихи практиканың дамуында қоғам кедейшілікпен жоқшылықтың қоғамдық экономикалық заңдармен тығыз байланысты деп көрсеткен. Теологиялық танымдық дәстүр көмек қажет адамдарға проблемасын анықтап, бұл мәселенің өрісін фант, ғылымретінде қарастырады деген.

Парадигма ғылыми танымдық процесс ретінде 19 ғасырда белсенді дами бастады. Әлеуметтік саяси референттік құқықтық доктринада қарастырыла бастады. Г. Спенсер, А.Вагнера құқықтық доктринасында, марксистік жұмыстардың бәрі әлеуметтік әділеттіліке арналған .

Қоғамдық көмек практикада бірінші рет әлеуметтік зерттеу әдістемесі қолданды мақсатты пауперизмнің адекватты суреттемесін алу, әлеуметтену, әлеуметтік жұмыс теориясының қалыптасуына негіз болды.

ХХ ғасырдың ортасында қоғамдағы мәселелрді шешуде әлеуметтік теология үлкен орын алды. Мұнда байқауға болатыны практикалық әлеуметтік жұмыстар, эмпирикалық әлеуметтануға қолданбалы психиатрияға жақындый бастады.

Әлеуметтік жұмыс гуманитарлық ғылыми теорияда қолданылады. Әлеуметтік жұмыс білімнің дамуына әлеуметтану, экономика, мәдениеттану, саяси ғылым, психиатрия мамандықтары үлкен роль ойнады. Аталған пәндердің әрқайсысы әлеуметтік проблемалар мен клиент проблемасын анықтауға мүмкіндік береді. Психология – психикалық процестердің ерекшеліктерін, заңдылықтаныр зерттейді.

Әлеуметтану – қоғам, ұйымдар, институттар және қоғамдағы болып жатқан құбылыстарды зерттейді.

Экономикалық ғылым – қоғамдық өндірісті пайдалану, бөлу, жоюды зерттейді.

Мәдени антропология – мәдениет, этнограф, тіл, әлеуметтік зерттеумен айналысады.

Психиатрия – психиканың тітіркенуін, оны диагностикалау және емдеуді зерттейді.

Осылайша әлеуметтану, құқық, әлеуметтік саясат, әлеуметтік антропология әлеуметтік жұмыс теориясының және практика жүзінде қалыптасуының бір бөлімі ретінде ғана көрген, оның танымдық сала болғаны анықталған. Әлеуметтік жұмысқа негіз болған теориялар.

Әлеуметтік жұмыс теориясы қалыптасуында әлеуметтану мен психология адам құқықтығының философиясы мен саяси доктриналар, психиятрияның аурулардды емдеу практикасы және қоғамдағы әр жақты зерттеулер мен мәдениет қалыптасуында маңызды болды.

Әлеуметтанулық теориялар.

Әлеуметтік жұмыстың дедуктивтік теориялардың қалыптасу процесінде, М.В.Фирсовтың ойынша, үш әлеуметтану парадигмасы улкен орын алады: интеракционистың, функционалдық, конфликтік.

Интеракционистік паралигма бойынша әлеуметтік өмір ол индивидтердің арасындағы қарым – қатынас.

Функционалдық парадигма әлеуметтік өмірдің конституционалдық құрылымына көп назао аударады.

Конфликтік парадигма әлеуметтік өмірді тұлғалар арасындағы бәсеке деп сипаттайды.

Психологиялық тоериялар.

Әлеуметтік жұмыс теориясына психологиялық теориялар көп әсер етеді. Олардың арасынан психоанализ, когнетивтік, психодинамикалық және жеке тұлғаның психологиялық теориясын атауға болады. Олар субъекттің мінез – құлық ауытқушылық модельдерін түсіндіреді.

Әлеуметтік жұмыс әлеуметтік патология мәселесі мен тығыз байланысты. Әлеуметтік жұмыс теоретиктері клиент мәселесін әр деңгейде қарастырады. Бұған психологиялық, әлеуметтанулық, теориялар кіреді.

Әлеуметтік жұмыс теоретикалық білімінің қалыптасуы оның мектептерінің, бағыттарының, клиентпен қарым-қатынастың қолайлы модельдерінің және зерттеу пәнін анықтауына байланысты. Диагностикалық мектептің теоретикалық зерттеулерінен әлеуметтік жұмыстағы жүйелі ғылыми таным басталады. Психоанализбен әлеуметтік бихеовиризм идеялары оның теоретикалық концепияларының негізі болып саналады. Олар клиентпен өзара әрекет әдістерінің қалыптасуына әсер етті. Бірақ 1930 жылы Ранк, Тафт, Робинсон  психоанализдан бас тартып, жеке тұлғамен жұмыстың жаңа функционалдық әдіс концепциясын жасады. 1940 жылдан бастап диагностикамен функционалды мектептердің арасындағы приоритеттер туралы пікірталас пайда болды. Пікір сайыстың қорытындысы көрсетті: мектептер тек қана бір бағытын көрсетіп барлық мәселелерді шеше алмайды. Пікір сайыстың маңызды аспектісі ол мектептер өздерінің практикалық қызметінің модельдерін ұсынуы болды. Х.Перлман клиентпен жеке жұмыстың бағытын ұсынды – әлеуметтік жұмыстың мәселелі бағдар моделі.

Бұл модельдің негізінде қатынас және ситуативті теориялардың концепциялары жатыр. Тағы бір атап өтетін модель ол экликтизм моделі.

Эклектизм моделі бір жағынан ол арқылы клиенттің күрделі уақытында оған интервенция жасауға мүмкіндік пайда болады. (Рида және Эйнштейн зерттеулері).

Әлеуметтік жұмыстың социогенезде теоретикалық модельдері оның негізгі танымдық объектісін анықтады және практиканы клиентке көмек көрсетуді объективті шындық деп көрсетті.

Интеграция – ол практиканың элементі, көмек процесінің функциясы әр түрлі модель ретінде болуын көрсетеді, әлеуметтік жұмыстың практикалық теорияларын түсіндіреді, болжайды. Әлеуметтік жұмыс практикасы интервенция әдістеріндн болады, әрқайсысы субъективті формадағы әлеуметтік кеңістіктің нақты деңгейімен байланысады. Әлеуметтік жұмыстың практикасы – ол әлеуметтік қарым- қатынастың, клиент ситуациясының өзгеруінің түрі.

Әлеуметтік жұмыстың теоретикалық концепциясында клиентті әлеуметтік емдеу деп түсіндіріледі. Практика интервенция түрлерінде конструктивті шындықтың бірнеше формасы ретінде көрінеді. Ол өмірдегі әлеуметтік ситуативтік тұлғаоық мәселелері бар жүйесіне бағытталады.

Осыған орай, әлеметтік жұмыстағы практика бірнеше формаларда болуы мүмкін психо әлеуметтік емдеу, психотерапиялық, жанұялық кеңес, жанұялық, топық әлеуметтік емдеу, топтық жұмыс, қоғамдық әлеуметтік акциялар және дамытушы бағдарламалар, административті процесс, әлеуметтік қызмет көрсету, әлеуметтік көмек.

Эклектизм – әлеуметтік жұмыс білімінің негізі гуманитарлық пәні, әлеуметтік практикалық бағдарланған, әр түрлі интерпретациялық кестеде синтезделеді.

Әлеуметтік жұмыс әлеуметтік патология мәселесі мен тығыз байланысты. Әлеуметтік жұмыс теоретиктері клиент мәселесін әр деңгейде қарастырады. Бұған психологиялық, әлеуметтанулық, теориялар кіреді

Әлеуметтік қоғам әр түрлі әлеуметтік жүйеден тұрады, мысалы: жанұя, топ, әлеуметтік қамсыздандыру институттары, әлеуметтік құқықтық, адам психологиясы туралы оның әлеуметтану процесі, мәдениетке кіруі туралы олардың рөлімен, қажет етуші клиентке қажетті көмек мүмкіндіктерін нақты білу. Бұл спектр әлеуметтік жұмыс теориясы мен идеясында «қызмет көрсетеді» көмек көрсету процесімен байланысты және олар спецификалық танымдық контексті құрады. Клиент жағдайының ішкі және сыртқы құбылысымен байланысты интерпретация жасауға мүмкіндік туғызады.

Клиентке көмек көрсету әр жақты білімді талап етеді:

1. Кең және еркін базадағы шығармашылық.

Әлеуметтік ғылымдарды білу (Әлеуметтану,антропология, тарих, саясат)

табиғат пен қоғамдағы адамдардың, өмір сүру жағдайы туралы түсініктеме береді.

2. Адам туралы жағдайларын білу, тұлға туралы ерекшеліктерін білуге

мүмкіндік береді.

Бұл ғылымдар әлеуметтік қызметкерге клиентпен жеке тұлға ретінде өзара әрекет жасауға, топтық жанұя және т.б. деңгейде, ол тиімді қорытынды үшін қажет.

3. Практикалық теория, көмектесу процесін қарастырушы, стратегияға

сай, ситуацияға араласу тәсілі ситуацияның жүйеге дейін әр жақтылығы.

Ерекше топтармен клиенттерге көмекке бағытталған арнайы қызметтік білім.

М.Сипорин әлеуметтік жұмыстардың табиғи біліміне сай, әлеуметтік жұмыс парадигмасын құрастыратын негізгі теория класификасын ұсынды:

1) жеке тұлға теориясы;

2) топтардың, қоғамдардың  институттың әлеуметтік теориясы;

3) әлеуметтік қоғам теориясы;

4) әлеуметтік жұмыс практика теориясы;

Осыған орай, тұлға теориясы мен топтардың теориясы, ұйымдар теориясы, ұйымдар теориясы, қоғамдастықпен қоғам теориясы экономика мен мәдениет теориясын экожүйе мен саяси жүйенің базалық білімі болып табылады, яғни әлеуметтік қоғамға өз қызметін барлық деңгейде жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Парадигма ғылыми танымдық процесс ретінде 19 ғасырда белсенді дами бастады. Әлеуметтік саяси референттік құқықтық доктринада қарастырыла бастады. Г. Спенсер, А.Вагнера құқықтық доктринасында, марксистік жұмыстардың бәрі әлеуметтік әділеттіліке арналған .

Қоғамдық көмек практикада бірінші рет әлеуметтік зерттеу әдістемесі қолданды мақсатты пауперизмнің адекватты суреттемесін алу, әлеуметтену, әлеуметтік жұмыс теориясының қалыптасуына негіз болды.

Әлеуметтік жұмыс гуманитарлық ғылыми теорияда қолданылады. Әлеуметтік жұмыс білімнің дамуына әлеуметтану, экономика, мәдениеттану, саяси ғылым, психиатрия мамандықтары үлкен роль ойнады. Аталған пәндердің әрқайсысы әлеуметтік проблемалар мен клиент проблемасын анықтауға мүмкіндік береді. Психология – психикалық процестердің ерекшеліктерін, заңдылықтаныр зерттейді.

Әлеуметтік жұмыстың танымдық жолдары клиентке көмек практикасымен байланысты, маңызды феномені болып оның тұрмысын көтеретін стратегиясы болады. Әлеуметтік жұмыс үшін танымдық жолы дәстүрлі операциямен байланысты, көптеген білімдер арқылы алайда мұнда өзінің спецификасы бар, мінездемелік және зерттеу әдісіне әлеуметтік жұмыс танымдық жолдардың негізгі дедуктивті, индуктивті эмпирикалық диалектика-материалдарының танымдық жолымен байланысты.

Дедуктивті танымдық жолы жалпы принциптердің жекеге тандаумен байланысты. Дедуктивті әдістің негізгі процедурасы болжау, бақылау, қабылдаумен байланысады.

Әлеуметтік жұмыстың мінездемелік дедуктивті танымдық жолы классикалық бағыттылық және мектеп: диагностикалық, функционалдық, әлеуметтік – радикалды және т.б.

Индуктивті эмпирикалық танымдық әдіс мынадай зерттеумен байланысты, зерттеуші фактіні бақылағанда содан дамытады оны жалпылағанға дейін анализ бақыланушылық арасындағы индуктивті эмпирикалық жолы әлеуметтік құбылыстармен, яғни оперативті түсініктемемен локализацияны талап етеді. Мысалы: ерте ана болу, жеткіншектердің нашақорды пайдалануы.

Диалектико-материалистік таным жолы – оның нәтижесі,материяның әр түрлі ұйымдары болады және үнемі өзгерісте болады, оның негізгі көзі болып үздіксіз пайда болған, қайтадан пайда болатын қарым-қайшылық. Диалектико-материалистік таным жолы әлеуметтік экономикалық жағдаймен, олардың өзгерісі және  материалдық игіліктерді қайта бөлуі капиталистік қоғамның даму жағдайы ретінде нарық құрған елдермен мінезделіп меңгереді.

Психоәлеуметтік диагноз – клиенттің өміріндегі мәселенің талдануымен байланысты. Оған қажет мінездемелік феномен сұрақтар, типтік байланысты, оның типтік реакциясына байланысты каузуалды сұрақтар болжамы. Сұрақтар клиент проблемасымен тұлғалық дамуын түсіндіреді.

Стратегиялық сұрақ – дискуссияның қызуы, клиент проблемасын шешуге альтернативті жол іздеу. Бұл сәттегі танымдық ыңғай болып ақпарат көзі, клиенттің «өмірінің тарихын» қайта жаңғыртуға мүмкіндік береді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Білім беру жүйесіндегі әлеуметтік жұмыс

 

Білім беру жүйесіндегі әлеуметтік жұмыс әлеуметтік саланың негізгі бағыты болып қалыптасып келеді. Осыған байланысты әлеуметтік жұмыс әлеуметтік педагогика аспектілеріне сәйкес жұмыс өрісін бекітеді.

Мысалы:

-  Мектепке дейінгі тәрбие (балабақшадағы тәрбие, мектепке дейінгі дайындық сыныптары);

- Жастармен жұмыс (бос  уақыттарын ұйымдастыру, үй тапсырмасын  орындағанда кеңес беру, жастар  клубымен жұмыс);

-  Балалар үйіндегі  тәрбие (жанұялық тәрбиеге жақын  жағдай жасау, өз еркімен даму);

-  Ересектерді оқытудың  мазмұны мен әдісі (кәсіби білім, әлеуметтік жұмыс мекемелерінде  өзіне көмекті ұйымдастыру, жанұялық  кеңес);