Орта мектептердегі педагог-психологтар

Психологиялық қызметтiң  аспектiлері: 
1. Ғылыми аспектi – ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргiзумен, психодиаг-  ностика, психокоррекция, дамыту жұмыстарын жүргiзу, әрi iске асыру.Белгі-

лі сұрауларға, өтiнiштерге сүйене отырып жұмыс iстеу. 
2. Қолданбалы аспектi – психологиялық мәлiметтердi халыққа бiлiм беру са- ласындағы қызметкерлер қолданады. Бiрлесе отырып бағдарламалар, әдiсте -мелiк материалдар жасайды. 
3. Тәжiрбиелiк аспектi – мектеп психологтары жұмыс iстейдi. Олардың мiн -дет, мақсаттары оқушылармен, мұғалiмдермен, ата-аналармен бiрiге отырып белгiлi бiр көкейкестi мәселенi шешуге негiзделедi. 

Негізге алатын мәселелер  жиынтығы: 
1. Физиологиялық ерекшеліктер (жас ерекшелігі, дене бітімі, түр-сипаты); 
2. Әлеуметтік жағдайлары (отбасындағы тәрбие стилі, тұқымқуалау қасиет- тері,материалдық және моральдық құндылықтары); 
3. Әлеуметтік орындары (мектепке, оқуға деген көзқарасы, сыныптастары- мен, ұстаздар қауымымен қарым қатынасы мен алатын орны); 
4. Психологиялық ерекшеліктері (мiнез-құлқы, темпераментi, таным процесс- терiнiң даму деңгейi, сол кездегi көңiл-күйi, қабiлетi).

Мектеп психологінің құқықтары мен міндеттері және жауапкершілігі:

         Психологиялық қызмет Қазақстан Республикасының  Конституциясы, «Білім туралы» Қазақстан Республикасының  2007 жылғы 27 шілдедегі Заңы,  Бала құқықтары туралы конвенция, сондай-ақ осы Қағида шеңберінде жүзеге асырылады. 

Педагог-психологтың  міндеттері:

1) өз қызметінде осы Қағиданы басшылыққа алау;

2) өзінің кәсіби құзыреттілігі және біліктілік талаптары шеңберінде шешім қабылдау;

        3) жалпы  психология, педагогикалық психология  және жалпы педагогика, жеке тұлға  психологиясы және дифференциалды  психология, балалар және жас  ерекшеліктік  психология,  әлеуметтік  психология, медициналық  психология, балалардың нейропсихологиясы, патопсихологиясы, психосоматика; дефектология, психотерапия, сексология,

психогигиеналар негіздері, кәсіби бағдар, кәсіптік тану және еңбек  психологиясы, психодиагностика, психологиялық  консультация беру және психопрофилактикалық, әлеуметтік, тәжірибелік және  жас  ерекшеліктік психологиясын білу;

4) диагностикалық, дамытушылық,  әлеуметтік-психологиялық, психологиялық  түзету және консультативтік-профилактикалық  жұмыстардың ғылыми-негізделген  әдістемелерін қолдану; 

5) белсенді оқыту, әлеуметтік-психологиялық  тренинг байланыс әдістерін, жеке  және топтық кәсіптік консультациялар  берудің, білім алушылардың қалыпты  және ауытқымды дамуының диагностикасы  мен түзетудің заманауи әдістерін  білу; 

6) барлық оқу кезеңінде  білім алушының жеке-психологиялық  ерекшелектерінің психологиялық  диагностикасын жоспарлау;

7) білім алушылардың тұлғалық  қалыптасуындағы және дамуындағы  ақаулықты анықтау және оның  алдын алу; 

8) білім алушыларға, педагогтерге, ата-аналарға жеке, кәсіптік және  басқа да мәселелерді шешуде  психологиялық көмек және қолдау  көрсету; 

9) күйзелістік, жанжалдық,  қатты эмоционалды күйзелістік  жағдайда болып табылатын педагогтерге, білім алушыларға психологиялық көмек және қолдау көрсетуді жүзеге асыру;

10) білім алушылардың бейәлеуметтік  әрекеттерінің алдын алу және  оларды уақытылы түзетуді жүзеге  асыру;

11) өзінің кәсіптік құзыреттілігін  және біліктілігін арттыру;

          12) тиісті кәсіби даярлығы жоқ  адамдардың білім беру ұйымдарында  психологиялық диагностика, психологиялық  түзету жұмыстарын жүргізуге  жол бермеу;

         13) білім беру ұйымдарының әлеуметтік  саласын үйлестіруді қалыптастыру  және әлеуметтік бейімсіздіктің  туындауының алдын алу бойынша  жұмыстарды жүзеге асыру;

14) зерттеу жұмыстарының  материалдары бойынша психологиялық-педагогикалық  қорытынды жасау;

15) дамыту және түзету  бағдарламаларын жоспарлауға және  әзірлеуге қатысу;

16) білім алушының, тәрбиеленушінің  дамуындағы ауытқу (ақыл-ой,  эмоционалды)  деңгейін, сонымен қатар әлеуметтік  дамудағы әртүрлі ауытқу түрлерін  анықтау және оларға психологиялық-педагогикалық  түзетулер енгізу;

17) білім алушылар, педагогикалық  қызметкерлер мен ата-аналар арасында  психологиялық мәдениетті қалыптастыру.

Педагог-психологтың  құқықтары:

1. білім алушылармен, ата-аналармен және педагогтармен психодиагностикалық, консултациялық,   ағартушылық-профилиактикалық,түзету-дамытушылық  және әлеуметтік-диспетчерлік жұмыстардың нысанын және әдісін таңдау;      
2. оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастыру бойынша құжаттамалармен, білім алушылардың, педагогтердің жеке істерімен танысу;
3. түзету және дамытушылық бағдарламаларын және психологиялық жұмыстың жаңа әдісін жасауды талқылауға қатысу; 
4. жоғары оқу орындарының психология кафедраларымен және тәжірибелі психологтар қауымдастықтарымен байланысты қолдау;
5. Психологиялық қызметтің жұмысын жақсарту мәселесі бойынша білім беру органдарына ұсыныспен шығу; 
6. пәндік кафедралардың және медико-психолого-педагогикалық консилиумның Педагогикалық және методикалық кеңестерінің жұмысына қатысу;
7. Балалармен жұмыстың нақты міндеттерін өз бетінше шешуге, сол жұмыстың формасы мен әдістерін дербес тандауға және жұмыстардың кезігін анықтауға.
8. Кәсіптік міндеттерің табысты орындалуы үшін мектеп басшыларынан қажетті жағдайла жасалуын талап етуге.
9. Жоғары жақтан түскен нұсқаулар, этикалық принциптерге қайшы келген жағдайда, оны орындаудан бас тартуға.
10. Құжаттармен танысуға.
11. Медициналық және дефектологиялық мекелерге сұраныс жасауға;
12. Баланың келешектегі тағдырын шешу үшін медициналық-педагогикалық-психологиялық т.б. комиссиялар кеңесіне  қатысуға.
13. Психодиагностиканың, психокоррекцияның жаңа әдістерін дайындау жұмысына;
14. Мектепте топтық және зерттеулер жүргізуге;
15. Тәжірибе бөлісу мақсатында ғылыми көпшілік журналдарына материалдар жариялауға;
16. Психологиялық-педагогикалық білімдерді лекция, әнгіме жолдарымен насихаттау;
17. 240 сағат көлімінде оқу жыне факультативтік сабақтар алуға (кәсібіне байланысты)
18. Оқушыларға кәсіптік бағдар беруге.

Педагог-психологтың жауапкершілігі:

1) психологиялық диагностикалау  нәтижелерінің нақтылығына, пайдаланылған  диагностикалық және түзетушілік  әдістердің барабарлығына, ұсынымдар  мен қорытындылар негізділігіне,  психологиялық ақпараттың құпиялылығына;

2) Психологиялық қызметтің  есепке алу-есеп беру құжаттамаларын жүргізілуіне және сақталуына;

3) кәсіптік психологиялық  этиканың сақталуына;

4) Психологиялық қызметтің  жұмысына берілген материалды-техникалық  құралдардың сақталуына дербес жауапты.

         Педагог-психолог әкімшілік бағыт бойынша білім беру ұйымының басшысына, кәсіптік бағыты бойынша  – аудандық (қалалық) және облыстық білім басқармаларында психологиялық қызметтің жұмысына жетекшілік ететін маманға бағынады.

Мектеп психологінің тұлғасы:

1.Жағымды ахуал орнатар  іскер;

2.Сезімтал, төзімді, байыпты  тыңдай білетін;

3.Оқушы болашағына сеніп,  мүмкіндігін арттыру жолын білетін  қолтаушы;

4.Балаларға, ата-аналарға  мәселені бірлесіп шешуге көмектесетін  іскер;

5.Жанашыр, үлгі-өнеге болар  тұлға;

6.Алға ұмтылдыратын жаттықтырушы;

7.Баланың қабілетін ашып-дамытуға  қамқор;

8.Мақсатқа жету құпиясын  ашуға көмектесетін жетекші.

Мектеп психологінің этикасы:

1. Көпшіл болу;
2. Ұстамды болу;
3. Оңтайлы мінез-құлық;
4. Жан-жақты білімдар болу;
5. Түрлі ситуатциядан өзінің мінез-құлқын аяғына дейін бірқалыпты деңгейде ұстау.

Мектеп психологінің апталық, айлық және жылдық жоспары  мына талаптарға сай құрылады:

Мектептің 1 жылғы жұмыс  жоспары  - жергілікті мектептің  маңызды нормативтік актісі болып  табылады.

Жергілікті мектептің  нормативтік актісі -  ҚР «Білім туралы Заңына», мемлекеттік стандартқа және қазіргі уақыттағы педагогикалық  мененджмент, педагогика, дидактика, психология және басқа да ғылымдардың жетістігіне  сай келуі керек.  Жоспарлау  – басқарудың маңызды функциясы  болып табылады.

Жоспарлау – болашақта қандай нәтиже алу көзделеді (мақсат қойылады), ол үшін қандай іс- әрекет, қай жүйелілік пен мерзімде орындалуы керек, яғни, істің  қашан және қалай істелуі керектігінің  орындалуы  нәтижесінде анықталатын қызмет.

Мекеменің даму жоспары – бес жылға жоспарланады және мекеменің ұйымдастыру моделінің даму бағдарламасы  ретінде, яғни ұйымның мақсатына жету үшін бір құрылымды құру және оның әр бөлшегінің міндеттері мен рөлін анықтау.

Ағымдағы жоспар бір айға немесе басқа кезеңге құрылады.

Ол мекеменің жылдық жоспарының логикалық жалғасы мен нақтылығы  болып табылады. Оны келесі кестедегідей пайдаланған жөн:

Айы____________________

 

Күні	Іс-шаралар	Бөлімше	Жауапты	Керекті ресурстар	Орындалуын бақылау

 

Жоспар - басқарудың төмендегідей негізгі құралы:

А) оқушылар ұжымы мен  педагогтардың қызметі;

Б) мектептегі барлық объектілердің  қызметі;

В) жоспарланған нәтижеге жетудегі жағдайдың жасалуы.

         Жоспарланған жоспар соңғы қабылданған шешімді жүзеге асыру барысында нақты мүмкіндіктері мен қажетті қаржы қоры мен қамтамасыз етіліп, ғылыми негізге негізделген болуы керек.

Жылдық жоспарды әзірлеу  ұжымдағы барлық мұғалімдердің, оқушылардың  және ата – аналардың  ортақ  ісі болып табылады. Жоспарды әзірлеу  барысында басқарудағы демократиялық  пен ізгілік қағидалары және мектептің  қызметі есепке алынады.

Метеп психологінің жылдық жұмыс жоспары:

1. Мақсаты мен міндеттер;
2. Мектеп ұжымының  диагностикасы;
3. Педагогикалық үрдістердің диагностикасы мен болжамы;
4. Оқушылармен, педагогтармен, ата-аналармен, әкімшілікпен;
5. Оқушылар мен түзету жұмысы;
6. Психопрофилактикалық жұмыс;
7. Психологтың апталық немесе айлық жұмыс жоспары.

Жоспарлаудың  басты қағидалары:

1. Ізгілік.

2. Демократия – мектепішілік  жоспарлауды әзірлегенде білім  үрдісіндегі барлық субъектілердің  белсенді ат салысуы.

3. Ғылымилығы, аналитикалық  сараптамалығы.

4. Жүйелілік тәсілі ( мектептің  барлық жоспарларының тепе –  теңдігі, 

    болашақтағы даму  және шұғыл жоспарларының бір  – бірімен 

    өзара сәйкес  келуі)

5. Болашақтағы даму мен  соңғы нәтижеге жетудегі бағыттылық.

6. Сабақтастығы. (болашақтағы  даму жоспарынан сабақ жоспарына  дейінгі 

    барлық жоспарлардың  –«тығыз байланыстылығы » ).

7. Ырғақтылығы ( бір жылға  жоспарланған іс-шараларды ұжымдағы 

   әріптестер арасында )

8. Нақтылық.

9. Шынайлылық (қол жеткізушілік, қызметке жеткшілік).

10. Динамикалық (сыртқы  және ішкі талаптардың әсерінен  өзгеруі).

11. Басты бөлім қағидасы (оқу жылына басты міндеттерді  таңдау).

Жоспарды әзірлеуде  үш шартты орындау қажет:

1. Жоспарлаудың басында  мектептің деңгейін есепке  алу.

2. Мектеп  нақты жоспарлау  тапсырмаларын, жоспарлау кезеңінің 

    соңына дейін   шешу керек.

3. Қызметтің тиімді тәсілдері  мен жолдарын ірікетеу.

Мектеп жұмысын  талдаудағы басты бағыттар:

1.Салауатты өмір  салты мен денсаулық деңгейін  талдау

Аталған талдау келесі жауаптарды қамтиды:

• Салауатты өмір салтын қалыптастыру мен оқушылардың денсаулығын нығайту жұмыстары қалай ұйымдастырылды? Бағыттары.
• Оқушылардың дене күш-қуатының дайындығы мен тұлғасының даму деңгейі қандай? Бағыттары.
• Дене күш-қуатының көрсеткіштері қандай? Бағыттары.
• Салауатты өмір салтын қалыптастыру мен тән саулығының жоғарғы даму деңгейіне қалай әсер еттіңіз? :

- денсаулық сақтау, денсаулықты  қалыптастыру технологияларын қолдану;

- мектептегі моральдік-психологиялық  жай-күй;

- тамақтануды ұйымдастыру;

- дене шынықтыру –сауықтыру  жұмыстарының жүйесі,

- демалыс пен еңбек  тәртібі;

- балалардың әлеуметтік  қорғалуы;

- медициналық қызмет көрсету;

Қорытындылар: Салауатты өмір салтын қалыптастыру мен денсаулығын нығайту және сақтауға оң және теріс әсер етуші факторлар? Жаңа оқу жылын жоспарлаудағы қорлар.

2. Тәрбие деңгейін  талдау.

• Мектепте құрылған тәрбие жүйесінің тиімділігі қандай?
• Тәрбие жұмысының деңгейіне өзін-өзі басқару жүйесінің әсері қандай?
• Әр түрлі топтағы оқушылардың тәрбие деңгейі қандай ? Бағыттары
• Мектепте  және мектептен тыс жерлерде оқушылардың құқық бұзушылығы мен қылмысқа барып, тәртіп бұзушылығы кездесті ме ?
• Мектептен шығарып жіберу жағдайлары кездесті ме?
• Оқушылардың өзіндік басқару органдарына педаготің жетекшілік жасау қалай жүзеге асады ?