Автор работы: Пользователь скрыл имя, 04 Февраля 2014 в 06:31, курсовая работа
Жоба кеңес және Қазақстан психология ғылымындағы зерттеулерге сүйене отырып, ата-ананың отбасылық өмірдегі рөлі мен этностық құндылықтардың оған әсері анықталды. Сонымен қатар, отбасы тұлға өмірінің ең алғашқы әлеуметтік ортасы ретінде негізделді. Ата-ана отбасы арқылы қоғамның сан қырлы жақтарын игеретіндіктен этностық құндылықтар отбасылық дәстүр қалыптастыратындығы айқындалды. Себебі, отбасы қоғамның ажырамас бөлігі бола отырып, шағын мемлекетті құрайды. Ата-ана қоғамдағы әлеуметтік мәнді тәжірибелерді жинақтау арқылы дамудың белгілі бір сатысынан өтеді.
КІРІСПЕ.................................................................................................................. 2
І Теориялық бөлім. «Ата-аналық рөлді түсінудің этнопсихологиялық ерекшеліктерін» теориялық зерттеу...................................................................
6
І.1 Психология ғылымындағы ата-аналық рөлді зерттеу............................ 6
І.2 Этнопсихологияда ата-ана мәселесін зерттеу.......................................... 12
1бөлім бойынша тұжырым................................................................................... 15
ІІ Практикалық зерттеу. «Ата-аналық рөлді түсінудің этнопсихологиялық ерекшеліктерін» эксперименттік зерттеу...........................................................
16
II.1 Зерттеу мақсаты және зерттеу әдістемелері, сыналушыларға сипаттама ..........................................................................
16
ІІ.2 Зерттеу нәтижелерін талдау.......................................................................... 20
ІІ.3 Зерттеу нәтижелері бойынша психологиялық ұсыныс..........................
2бөлім бойынша тұжырым.................................................................................. 22
22
ҚОРЫТЫНДЫ...................................................................................................... 23
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.................................................... 31
Ата-ананың отбасындағы орны мен балаға деген қарым-қатынасындағы рөлін этнокросс, яғни салыстырмалы түрде қарастыру да негізделген. Қазіргі таңдағы ата-аналардың көп жағдайда балаларына дұрыс бағдар бермеуі көптеген келеңсіз жағдайларға ұшыратады. Бұл осы заманның ең өзекті мәселелерінің бірі. Өйткені, бала «ұяда не көрсе, ұшқанда соны істейді». Мәселен, көптеген балалардың үйден қашуы, көптеген көкек аналардың баласын тастап кетуі ата-ананың балаға деген қарым-қатынасына немқұрайлы қарауында. Оның түбінде ұлттың ерекшеліктері мен баланың отбасындағы рөлі де айқындалады.
Ата-ана отбасында ең маңызды рөл атқарады. Сондықтан да, балалардың болашақтағы жетістіктері, тәрбиесі т.с.с ерекшеліктері ата-ананың отбасындағы рөліне байланысты. Сондай-ақ, ата-ананың отбасындағы рөлі барлық ұлтта бірдей көрінгенімен, ұлттың менталитетіне байланысты ата-ана рөлі де әртүрлі сипатта болады.
Біз зерттеуге қазақ және орыс ұлттарының отбасыларын таңдадық. Себебі, әр ұлтта ата-ананың жанұядағы рөлі әртүрлі. Біз қазақ ұлтының ғана емес, орыс ұлтының да этностық ерекшеліктерін, этносаралық қарым-қатынастарын жан-жақты қарастырдық.
Ата-ананың отбасындағы рөлін этностық құндылықтар арқылы анықтау мәселесінде біз әрбір ұлттың қанына сіңген қасиеттерін басты назарға алып отырмыз. Яғни, халқымыздың өзiндiк мәдени, рухани, ұлттық салт-дәстүрлерi, жалпы алғанда этностық құндылықтары айқын қалыптаса бастаған сонау қазақ хандығы тұсындағы және русь князьдігі одан бергi дәуiрлердегi тарих беттерiнде рухани-эстетикалық тәлiм-тәрбиенiң алтын қазынасы жатыр. Осы алтын қазына негізінде ата-ананың отбасындағы рөлі бүгінгі күні қажетті де, маңызды жағдайлардың бірі болып отыр. Сонымен қатар, оны жастар тәрбиесіне пайдалануда ғылыми-теориялық тұжырымдап, эксперименттік тұрғыда зерттеу басты міндеттердің бірі.
Зерттеудің
теориялық талдауында біз отбасы,
отбасылық шиеленіс, этностық құндылықтармен
отбасылық қарым-қатынасты
Отбасы тәрбиесінде ата-ананың мінез-құлқы, тіршілік ортасы үлкен маңызға ие. Ұрпақ адамгершілік, әдептілік, инабат үлгісін өскен ортасынан, отбасынан алады. «Атасыз үй – батасыз, анасыз үй – панасыз», «Шешесін көріп қызын ал, аяғын көріп асын іш» деген мақалдар тегін айтылмаған. Әйелді отбасының құты деп, әспеттеп-құрметтеген. Қазақ ежелден ақылына келбеті сай аналарды ардақтап, басына көтерген, баланың ғана емес, елдің анасы болған ана-апалардың мысалы аз болмағаны да сондықтан.
Отбасы тәрбиесінде әкенің де, ананың да орны бөлек. Әке мен ана баланың алғашқы ұстазы. Адамзат баласы ананың мейірлі мейіріне қанып, әке өсиеттерін тыңдап өссе ғана тәрбиелі отбасынан шыққаны көпке таңытыды. Бұл зерттеуге ата-аналарды таңдағанымыздың да басты себебі осы болып табылады.
Ата-аналық кезең өмірде ең маңызды болып саналады. Ата-аналық кезеңде баланы тәрбиелеу, отбасылық өмірдегі өз рөлін анықтау, ерлі-зайыптылар арасындағы түсінбестікті болдырмау т.с.с өмірдің маңызды феномендері болып саналады.
Бұл зерттеу барысында «Отбасылық қобалжуды анықтау» сауалнамалары жүргізілді.
Кез-келген ата-аналық міндет қай ұлтта болмасын белгілі бір ерекшеліктер арқылы жүзеге асырылады. Ата-ана мен бала қарым-қатынасының этнопсихологиялық ерекшеліктерін зерттей отыра, біз алдымен олардың отбасылық жағдайындағы өздерінің қалай ұстауын анықтап алғанымыз абзал. Соның барысында, отбасылық қобалжуды анықтау ата-аналар арасындағы белгілі бір көрсеткіштерін байқауға болады. Ол ұлттың ерекшелігіне байланысты этнопсихологиялық тұрғыда сан түрлі бейнеде ерекшеленеді. Мысалы, айта кететін болсақ, қазақ келіндері мен орыс келіндерінің үйінде атқаратын міндеттері де әрқалай болып табылады. Міндеттері әртүрлі болғандықтан ата-ананың отбасындағы рөлі қазақ және орыс ұлттарында әртүрлі болады.
Зерттеудегі сыналушылар респондент ретінде өздерін белсенді көрсетті. Экспериментке Алматы қаласында тұратын 15 қазақ және 15 орыс отбасылары қатысты. Жалпы қатысушылар саны N=60. Сыналушылардың орта жасы 20-30жас аралығындағы 5қазақ, 5орыс отбасылары; 30-50жас аралығындағы 5қазақ, 5орыс отбасылары; 50-70жас аралығындағы 5қазақ, 5орыс отбасылары.
20-30жас аралығындағы
Отбасындағы балалар саны-2;
Қаныбекова Айдана Дүйсенбайқызы-ҚазҰУ 2курс студенті; Отбасындағы балалар саны-1;
Ахметова Жамиля Ержанқызы-«Мега»сауда
орталығында консультант-
Отбасындағы балалар саны-2;
Беккулова Айгуль Бахтиярқызы-жұмыссыз;
Отбасындағы балалар саны-3;
Сапарова Мейрамкүл Жеңісқызы-
Отбасындағы балалар саны-3;
Новикова Любовь Ивановна-парикмахер-стилист;
Отбасындағы балалар саны-2;
Кукушкина Светлана Викторовна-медбике;
Отбысындағы балалар саны-1;
Сергеева Лиза Артемовна-жұмыссыз;
Отбасындағы балалар саны-3;
Шолохова Юлия Ивановна-аспазшы;
Отбасындағы балалар саны-1
Держинская Любовь Алексеевна-банк қызметкері;
Отбасындағы балалар саны-3;
30-50жас аралығындағы
Асқарова Айнаш Ерболқызы-№141 мектеп мұғалімі;
Отбасындағы балалар саны-3;
Ерходжаева Жамиля Есжанқызы-жұмыссыз;
Отбасындағы балалар саны-4;
Қожақұлова Дилбар Алиевна-саудагер;
Отбасындағы балалар саны-4;
Умирова Гулмира Оралқызы-жұмыссыз;
Отбасындағы балалар саны-3;
Ахметова Айман Сауранбайқызы-
Отбасындағы балалар саны-4;
Шершнева Юлия Александровна-медбике;
Отбасындағы балалар саны-4;
Семенова Валерия Павловна-
Отбасындағы балалар саны-2;
Королева Кристина Владимировна-аспазшы;
Отбасындағы балалар саны-2;
Андреева Виктория Ивановна-жұмыссыз;
Отбасындағы балалар саны-3;
Елисеева Елена Борисовна-№48 мектеп мұғалім;
Отбасындағы балалар саны-2;
50-70жас аралығындағы
Шыназова Гүлзада Ерланқызы-
Отбасындағы балалар саны-9;
Асқарова Айша Сражқызы-№2 мектеп-интернатының тәрбиешісі;
Отбасындағы балалар саны-4;
Уалиева Ұлбала Серікқызы-жұмыссыз;
Ахметова Разгуль Серикқызы-
Отбасындағы балалар саны-6;
Бестибекова Бейсенкул Аманқызы-профессор;
Отбасындағы балалар саны-3;
Пушкина Юлия Максимовна-зейнеткер;
Отбасындағы балалар саны-4;
Аушова Наталья Ивановна-
Отбасындағы балалар саны-3;
Киркоров Семен Владимирович-
Отбасындағы балалар саны-2
Андреева Маргарита Николаевна-
Отбасындағы балалар саны-3;
Стефаненко Анна Борсиовна-зейнеткер;
Отбасындағы балалар саны-2;
ІІ.2 Зерттеу нәтижелерін талдау.
Эксперимент барысына сипаттама беріп, осы бөлімде жүргізілген зерттеулерге талдау жасауға көшеміз.
Эксперимент жүргізу жоспарлы түрде жүргізілді. Эксперименттік алаңға Алматы қаласының орыс және қазақ отбасылары алынды. Экспериментке қатысушы респонденттерге әртүрлі жастағы орыс және қазақ ұлттарының отбасылары (30 қатысушы) таңдалды. Респонденттер жоғары белсенділікпен қатысты. Оларға моральдық-психологиялық жағдайлар жасалды. Эксперимент тапсырмалары мен материалдары жеке таратылды. Нұсқау бойынша түсіндірме жұмыстары жүргізілді.
Келесі
кезекте біз әрбір
«Отбасылық қобалжуды анықтау» сауалнамасы пайдаланылды. Бұл әдістеменің авторы Э.Г.Эйдемеллер және В.Юстицкис (2000). Пайдаланылған әдістеменің мақсаты: индивидтің жалпы қобалжуын зерттеу, оның отбасына деген көзқарасы және отбасының оны қалай қабылдайтынын анықтау болып табылады. «Отбасылық қобалжу»сауалнамасы 21сұрақтан тұрады. Бұл әдістемеден біз отбасына деген қатынасын, ол туралы әсерлерін анықтай аламыз. Сонымен қатар, болашақтағы отбасындағы мүмкін жағдайлардың алдын алу мақсатында мәліметтер алынады. Біздің қозғап отырған «Отбасылық қобалжу» деген ұғымда отбасының бір мүшесі үшін, қалған мүшесі бейсанада қобалжитыны белгілі. Қалай жауап берді
Орыс және қазақ ұлттарының отбасылық қобалжу көрсеткіштері (N-60)
1-кесте.
№ |
Нәтиже көрсеткіштері |
Орыс ұлты |
Қазақ ұлты |
1 |
Суб шкала В |
47% |
53% |
2 |
Суб шкала Т |
39% |
35% |
3 |
Суб шкала Н |
20% |
22% |
Информация о работе Ата-аналық рөлді түсінудің этнопсихологиялық ерекшеліктері