Сулы тәсілмен портландцемент өндіретін зауыт

      Бас жоспарда  завод территориясынкөгалдандыру  және өрт қауіпсіздігіне байланысты  ғимараттардың арасында арнайы  арақашықтықтар қарастырылған.

 6.2 Құрылыс құрылымдарын таңдау

        1.Іргетас 
    Колоннаға түсетін салмаққа ,оның өлшеміне және іргетастың орналасу тереңдігіне байланысты іргетастың бірнеше түрі қолданылады. 
      Іргетас блогының өлшемдері: Н=1,5;1,8;4,2 м   В х l = 1,5 х 1,5 м. 
Құрастырмалы іргетас бір блогтың тұруы мүмкін немесе екі бөліктен жиналып салынуы мүмкін. Іргетастың қандай тереңдікте орналасқанына қарамастан іргетас еденнен 15 см төмен орналасу керек.Колоннаны іргетасқа әр-түрлі тәсілмен бекітеді,соның ішінде көп тарағаны бетонмен құю.  

      2. Колонна

     Өндірістік ғимараттардың қаңқасын жинау үшін темірбетон колонналары қолданылады. 
    Темір бетон колонналар консольді және консольсіз болады. Жоспарда орналасуына байланысты колонналар шеткі және ортаңғы болады. 
Көлденең кескініне байланысты калонналар тіктөртбұрышты,Т-әріпі сияқты және екі тармақты болып бөлінеді. 
    Колоннаның көлденең кескінінің размерлері түсетін күшке байланысты қабылданады. Колоннаның размерлері: 400х400,400х600,400х800,500х500,500х600,500х800 мм,бұлар тіктөртбұрышты колонналар үшін. 
Консольді калоннаның биіктігі екі бөлікке бөлінеді: 
1)Кранның үстінде тұратын, размері 400х400,500х500 мм; 
2)Кранның астында тұратын 
Коллонаның биіктігін цехтың биіктігіне,жерге көмілу тереңдігіне,кранның қолданылуына байланысты болады. 
       

        3.Кран астына салынатын балка 
    Көпірлі кранның жұмысын қамтамасыз ету үшін колоннаның консолінің үстіне кран астына салынатын балкабалка орналастырып,оның үстіне рельс бекітіледі.Кран астына салынатын балка да ғимараттың беріктігін қамтамасыз етеді.Бұл балкалар калонна арақашықтығы 6,12 м болғанда қолданылады. Балкалар Т-әріпі тәрізді және екі Т-әріпі тәрізді пішінде болады.Балка калоннаға пісіру арқылы бекітіледі. Рельстің соңына болат тіреулер орналасады.                                 
                                    

         4.Балка 
      Төбе жабын конструкциялары ғимараттың негізгі конструкциясы болып табылады,оларды ғимараттың еніне,түсетін салмаққа,кранның түріне т.б факторларға байланысты қабылдайды. 
   Темірбетон балкасы цехтың ені 18 м.дейін болғанда қолданылады.Олар түзу немесе екі жағына еңіс болып дайындалады. Балканың размерлері: l=12;19 м;В=280;420 мм, Н=890;1640 мм. 
                              

        5.Қабырға 
      Қабырға төмендегі талаптарға сай болуы керек:ғимаратты қажетті температура мен ылғалдылықта қамтамасыздандыру;статикалық және динамикалық салмақтардың әсеріне төзімді болуы;отқа төзімділік;шыдамдылық. 
    Қабырғаның қалыңдығы құрылыс орнына байланысты есептелініп алынады. Атқаратын жұмысына байланысты қабырға күш түсетін,өз салмағын көтеретін,ілініп тұратын болып бөлінеді 
                                  

          6.Терезе,есік,қақпа 
    Терезенің пішіні,өлшемі жұмысшыларға қолайлы сәуле түсіретіндей болып есептеліп таңдалады. 
   Терезе бөлек-бөлек немесе ұзына бойына салынған болуы мүмкін.Терезе бір немесе екі қабатты болуы мүмкін. 
Терезе размері:ені 300-600 мм,биіктігі 600 мм қысқаратын өлшемдермен салынады.Панельді ғимараттарды биіктігі-600 мм басқаратын биіктікте ленталь шанылау қолданылады. 
   Транспорт кіріп-шығу үшін өндірістік ғимаратта қақпа орналастыралады.Олардың саны технологиялық процесс түріне,ғимараттың сипатына байланысты болады. 
   Қақпаның размерлері: 2,4 х 2,5;3 х 3;3,6 х 3;3,6 х 3,6;3,6 х 4,2;4,8 х 5,4 м. 
   Конструкциясына байланысты қақпа жылжымалы,көтерілетін,айқара ашылатын т.б болып бөлінеді. 
   Өндірістік ғимаратта бір немесе екі есікті,айқара ашылатын,жылжымалы есіктер қолданылады. 
    Есіктің размерлері: В= 1;1,5:2 м, Н=1,8; 2; 2,3; 2,4 м. 

 7.0 Еңбекті қорғау. Техника қауіпсіздігі

      Ғалымдардың зерттеулері цемент өндірісімен байланысты негізгі кәсіптер  қызметкерлерінің еңбегі өндірістік қолайсыз жағдайларда өтетінін көрсетеді, бұл жағдайлар әр түрлі этиология мен қауырттылықтағы зиянды өндірістік факторлар кешенімен қатар жүруі мүмкін. Оларға қауырт жүретін шаң құрылу, аэрозольдардың химиялық заттектердің бөлінуі, шу, діріл, микроклиматтық қолайсыз әсер, денеге түсетін айтарлықтай жүктемелер жатады. Бұл факторлар елеулі дәрежеде кәсіптік тәуекелді және цемент  өнеркәсібі қызметкерлерінің кәсіптік аурулары дамуының мүмкіндігін анықтайды.

      Цемент  өндірісінің негзгі зиянды факторы  шаң болып табылады. Оны химиялық  құрамы бойынша аралас ретінде  қарастыру қажет: пеш цехтарында-бұл  клинкер мен көмір ұнтағының  шаңы, диірмендік цехтарда-клинкер  мен қоспалардың шаңы, орау цехында  дайын цементтің  шаңы. Шаңның  құрамындағы кремний еркін тотығының  мөлшері нақты цемент өндірісінде  қолданылатын қоспалардың  түрі  мен санына байланысты болады.

     Шикізат цехындағы  шанақшының, ұсатылатын денелерді  тиеушінің, шламдық сорғылар мен  шикізат диірмендері машинистерінің  жұмыс орындарындағы жетекші  кәсіптік-өндірістік факторларға  гигиеналық баға беру көрсетілген  кәсіптердің шаңдану, діріл-дыбыстық  факторлар, микроклимат параметрлерінің  шамасы еңбек жағдайларының 3.2-3.3 сыныптарына сәйкес келетінін  көрсетті.

      Күйдіру цехындағы ыстық клинкерді тасымалдаушының, айналатын пеш мпшинисінің, шламшының, көмір уатқыштың машинисі мен шанақшының жұмыс орындарындағы зиянды өндірістік факторларды зерттеу көрсетілген кәсіптердің шаңдану, діріл-дыбыстық факторлар, микроклимат параметрлерінің шамасы жағдайларының 3.2-3.3 сыныптарына сәйкес келетінін анықтады.

     Қаптау цехындағы  шаңдану деңгейін зерттеу цемент  үюшінің жұмыс орнындағы шаңдану  деңгейі шектік-жол беруге болатын  деңгейден екі есе және цемент қаптаушының жұмыс орнында он төрт есе артық екендігін көрсетті.

    Осылайша, цемент  өндірісінің негізгі кәсіптері  қызметкерлерінің еңбек жағдайларын  «Өндірістік орта факторларының   зияндылық және қауіптілік еңбек  үдер-ісінің ауырлық және қауырттылық  көрсеткіштері бойынша еңбек  жағдайларын жіктеу мен бағалаудың  гигиеналық критерийлеріне» сәйкес  өткізілген интегралды бағалау  бойынша жиынтақтай келгенде  өндірістік ортаның орын алып  отырған қолайсыз факторлары  екі сыныпқа сәйкес келеді:

3.1 сыныбы – еңбек жағдайлары қызметтік өзгерістер туындататын зиянды факторлар деңгейлерінің гигиеналық нормативтерден ауытқушылықтармен сипатталады, олар әдетте зиянды факторлармен жанасу неғұрлым ұзақ уақытқа ( келесі ауысым басталатын уақыттан да кейін) созылған кезде қалпына келеді және денсаулықтың зақымдану тәуекелін арттырады;

3.2 сыныбы–кәсіптік аурулардың ауыр түрлері пайда болуы мүмкін еңбек жағдайлары, созылмалы аурулар санының елеулі өсуі мен еңбекке қабілеттіліктен уақытша айыратын аурулар шалдығудың жоғары деңгейлері байқалады.   

    Қазіргі кезде құрылыс индустрия заводтарында құрылыс материалдарын өндіру жөніндегі әр түрлі технологиялық линиялары бар және олар машиналардың, аппараттардың, автоматтық және блокадалық жүйелердің, қорғау техникасының көптеген түрлерімен жабдықталған. Технологиялық процесстерге және жабдықтарға қойылатын негізгі талаптар ретінде жұмысшылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және машиналарды басқару үшін қолайлы жағдайлар жасау болып табылады.

      Еңбек қорғау проблемасын ойдағыдай шешу мәселесі кәсіпорындарын жобалау барысында қарастыру керек. Бұл жобаларда өндіріс процесстерінің зиянды факторларынан адамдарға тигізетін әсерін азайту шаралары көрсетіледі.

      Машиналар мен механизмдерге қойылатын талаплар технологиялық факторлардың ерекшелігі және еңбек қауіпсіздігі жағдайларымен анықталады. Оларды пайдалану қауіпсіздігі  кәсіпорындарын жобалау кезінде шешілуге тиісті. Мұнда қауіпті зоналарда адамдардың жарақаттану мүмкіншілігін жою шаралары белгілену керек. Технологиялық линиялардың машиналары мен аппараттары нормадан артық шуылды, дірілді, зиянды сәулелерді және жұмыс зонасының ауасында жоғары шаңдылық пен газдылықты туғызбауға тиісті.

      Электр тогымен зақымдану оқиғаларын болдырмау мақсатымен барлық электр қондырғылары оларды дайындау ережелерінің талаптарына сәйкес болу керек. Машиналар мен жабдықтардың корпусы жерге немесе нөлдік сымға жалғанылады. Технологиялық процесстің жүрісін тиімді бақылап отыру үшін қауіпті параметрлерді көрсететін қажетті бақылау-өлшеу аспаптары қолданылады.

     Технологиялық жабдықтардың жұмыс қауіпсіздігі көбіне жұмысшының физикалық және нерв-психологиялық жүктеме дәрежесімен байланысты болады. Машиналармен жұмыс істеу кезінде адамның шаршағандығы оның жансақ (қате) әрекеттерін көбейтіп, орындалатын жұмыстардың қауіптілігін жоғарлатады.

      Құрылыс материалдары мен конструкцияларын өндіру барысында әр түрлі қысыммен істейтін құрылғылар (компрессорлар, бу қазандары, автоклавтар, газ баллондары), көтергіш-тасымал машиналары мен механизмдері, электр қондырғылары кеңінен қолданылады. Олар дұрыс пайдаланбау салдарынан өндіріс травматизмінің көздері болуы мүмкін. Сондықтан бұл қондырғылар мен жабдықтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін тиісті шараларды қолдану керек.

  Өндірістік ғимараттар мен бөлмелер СНИП 2. 09. 02 – 85 байланысты өрт және жарылыс қауіптілігіне байланысты 5 категорияға бөлінеді.

      Өндіріс  орнына өрт болдырмау үшін  төмендегі шаралар іске асырылуы  керек:

           1. Өрт болдырмау системасы;

           2. Өрттен қорғау системасы;

           3. Техникалық ұйымдастыру;

Өрттен қорғау үшін төмендегі  шаралар жүргізілуге тиіс:

1. Өрт сөндіргіш жабдықтармен жабдықтау;
2. Автоматты өрт сөндіргіштер, сигналдар қолдану;
3. Ғимараттарды отқа төзімді конструкциялардан салу;
4. Ғимараттардың арасына арнайы ара қашық қалдырылуы керек.

         Өрт қауіпсіздігі:өртті болдырмау жүйесімен,өртке қарсы қорғау жүйесімен және ұйымдастыру техникалық шаралармен қамтамасыз етіледі. 
Ұйымдастыру техникалық шараларына: өрттен қорғауды ұйымдастыру,өрт қауіпсіздік ережелерін жұмыскерлер мен жұмысшыларға оқыту,өртке қауіпті құралдармен жұмыс істеу туралы,өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ететін құралдарды қолдану жұмыстары жатады. 
       Барлық өндірістік ғимараттарда қақпақтары тығыз жабылатын жәшіктер болуы керек.Бұл жәшіктерде майлы заттармен тез тұтанатын заттар сақталынады. 
Өндірісте өрт болған жағдайда адамдарды ғимараттан тез арада шығарып жіберу үшін арнайы эвакуацияланған жолдар болуы керек. 
      Өндірісте өрт болған жағдайда оны сөндіру үшін су,судың буы,химиялық және механикалық ауалық көбіктер,инертті газдар,порошоктар қолданылады. 
Құрылымдар мен ғимараттардың отқа төзімділігі олардың отқа және жоғары температуға қарсы тұру қабілетімен және тұтанбау қабілетімен сипатталады. 
     Жұмыс біткен соң электрлі-техникалық қондырғылар;арматуралық жұмыстар жүргізілген кезде,электрлі қыздыру кезінде қолданылатын трансформаторлар электр жүйесінен ажыратылып сөндіріледі. 
      Жұмысқа шығардың алдында яғни жұмысқа тұрудың алдында барлық жұмыскерлер техника қауіпсіздігіне және өрт қауіпсіздігіне қатысты нұсқаулармен танысуы керек.Өндірістің өрт қаіпсіздігі үшін жауапкершіліктерді өндіріс әкімшілігі өзіне алады.

7.2 Қоршаған ортаны қорғау 

     Қоршаған орта деп – адам және жан-жануар өмір сүретін ортаны айтуға болады.

    Қоршаған ортаны ластауға өндірістік процесстер де қатысады, яғни құрылыс материалдарын өндіру. Ол атмосфераға 8%-ке дейін зиянды заттар ұшырады.Мемлекетіміздің конституциясында қоршаған ортаны қоршауға да бап бөлінген. Онда атмосфералық ауаны тазарту туралы, отын мен шикізат сапасын жоғарылату, сондай-ақ тазарту жабдықтарының саны мен сапасын көбейтіп арттыру.

    Ауаны тазартудың ең таралған әдісі, фильтрация арқылы. Көбінесе электрофильтрлер қолданылады. Ол 100...0,1мкм дейінгі тозаңдарды ұстап қалады. Жоғары қуаттағы т   арқылы жұмыс істейді. Ауадағы газ 6...8 секунд ішінде электрофильтр ішінде болады. Өндірістен шыққан зиянды заттар арнайы кокс контейнерлеріне және олар толған бойда сырт жаққа төгіледі.

     «Қоршаған орта» термині негізінде адамның тіршілік ететін ортасы,сонымен қатар қызмет ететін ортасымен сипатталады.Ал,кең мағынада қарайтын болсақ адамдарды қоршаған табиғи орта деп те айтуға болады.Қоғамдық өндіріспен адамның қызмет ету барысында қоршаған ортаны өндірістік әсерлерден қорғау жолында бірнеше іс-шараларды қажет етеді. Мысалы: өндірісте қалған қалдықтармен сулардың атмосфераға бөлінетін бөлігі өндірістік қалдықтардың   8 % құрайды. 
Әлеуметтік және экономикалық даму бағыттарында табиғатты қорғау 3с-шараларын күшейту,қалдықтар аз бөлінетін немесе қалдықсыз өндірістерді кеңнен негізу,қоршаған ортаға зиянда әсерін төмендететін немесе жоятын табиғи ресурстар мен материал қолданылатын аралас өндірістерді дамыту көзделіп отыр.Су ресурстарын қорғауды және атмосфералық ауаның қоршалуын қамтамасыз ету мақсатында құрал-жабдықтарды,көліктерді,технологиялық процестерді меңгеру,отын мен шикізаттардың сапасын жақсарту және өндірістік басқа да қалдықтарды тазалайтын қондырғыларды өндірістерге енгізілу жұмыстары жүргізілуде. 
     

                           Өндірістік қалдықтардан ауаны қорғау.

     Ауада шаң болған уақытта шаң сорғыштар мен фильтрлердің көмегімен тазаланады.Жұмыс істеу принциптеріне байланысты бұл қондырғылар гравитациялы,майлы,электрлі,сулы болып бөлінеді. 
Гравитациялы шаң сорғыштарға шаң қондырғыш камералары жатады.Бұл камераларда ауырлық күшінің әсерінен шаң бөлшектері ауадан бөлініп кетеді. 
  Инерционды шаң сорғыштардың ішінде ең көп тарағаны және өндірісте кеңінен қолданылатын-бұл циклондар.Сонымен қатар шаң сорғыштар ретінде фильтрлер,электрофильтрлер,құрғақ шаң сорғыштар қолданылады.Өндірістік қалдықтарданатмосфералық ауаны тазалау.Іс шаралары ауадағы зиянды заттардың мөлшері белгілі бір концетрация шегінде ғана болуын қамтамасыз ету керек. 
Сазды шаң сорғыштарды қолданған уақытта техника қауіпсіздік ережелері міндетті түрде сақталуы керек.