АКТ-ны ағылшын тілі сабағын оқытуда қолдануды ұйымдастыру

Қазіргі заманғы білімдендіруде электрондық басылым мен құралдарды қолданудың нақты қиындықтары мен негативті моменттері педагогтар мен оқушыларға ақпараты қолдану еркіндігі бірлгенде пайда болады. Кейбір педагогтар мен оқушылар қазіргі заманғы телекоммуникация ұсынатын еркіндікті қолдана алмайды. Шатастырылған және қиын ұсыну тәсілдері оқушының оқу материалынан әртүрлі сәйкестіктерге байланысты ауытқуына себеп болады. Ақпараттың сызықтық емес құрылымы  ұсынылған сілтемелер бойынша жүруге қызықтырып, негізгі баяндалған оқу материалдан ауысып кетуі мүмкін.

Білімдендіруде электрондық басылым мен құралдары ретінде ұсынылатын  орасан зор көлемді ақпараттар  мысалға, электрондық анықтамалар, энцоклопедиялар. Интернет порталдар оқу процесінен алаңдатады.

Адамның кысқы мерзімді есінің  шектеулі мүмкіндіктері бар.  Кәдімгі адам ойлаудың тек жеті түрлі категориясын есте сақтай алады. Оқушыға ақпараттың әртүрлі типті түрлері ұсынылғанда, ол бір типті ақпараттан екіншісіне үлгере алмай, маңызды ақпаратты өткізіп отыруы мүмкін. Көп жағдайда білімдендіруде электрондық басылым мен құралдарды қолдану тәжірибені өз қолдарымен жүргізу мүмкіндігінен айырады, бұл оқыту нәтижелеріне негативті әсер етеді,  сонымен  шамадан тыс білімдендіруде электрондық басылым мен құралдарды қолдану оқу процесінің барлық қатысушылардың денсаулықтарына зиян келтіретінін ұмытпау керек.

 

1.3 Мұғалімнің ақпараттық-коммуникациялық құзырлығы

 

Мұғалiмнің ақпараттық-коммуникациялық құзырлылығы мен ақпараттық мәдениетiн қалыпастыру қазiргi таңда үздiксiз педагогикалық бiлiм беру жүйесiндегi ең көкейтестi мәселелердiң бiрiне айналып отыр. Қарастырылып отырған мәселе "Жаңа ақпараттық - коммуникациялық технологиялар" ұғымының пайда болуымен және бiлiм беру саласында компьютердiң қолданыла бастауымен тығыз байланысты.

Жаңа ақпараттық технологиялар  дегенiмiз – бiлiм беру iсiнде ақпараттарды даярлап, оны бiлiм алушыға беру процесi. Бұл  процестi icкe асырудан негiзгi құрал компьютeр болып табылады. Компьютер – бiлiм беру iсiндегi бұрын шешiмiн таппай келген жаңа, тың дидактикалық мүмкіндіктерді шешуге мүмкiндiк беретiн зор құрал. Бiрақ әлі күнге  дейін бiз осы зор құралдың шексiз мүмкiндiктерiнің оннан бiрiн де пайдалана алмай отырмыз. Себеп не? Басты себеп – мұғалімнің ақпараттық коммуникациялық құзырлылығы мен ақпараттық мәдениетiнің қалыптаспауына немесе төмендiгiнде. Соңғы жылдарда бiлiм беру жүйесiне енген «құзырлылық» немесе "құзiреттiлiк" ұғымы жеке қасиеттерi мен бiлiм, бiлiк, дағды, ic тәжiрибесi түсiнiгiнің бiрлiгiн сипаттайды.

Қазiргi уақытта құзырлылықтың бiрнеше түpi бар, соның бiрi – aқпараттық-коммуникациялық құзырлылық. М.В.Лебедева мен О.Н.Шилова мұғалiмнiң ақпараттық-коммуникациялық құзырлылығын "оку, тұрмыстық, кәсiби мiндеттердi aқпараттық және коммуникациялық технологиялардың көмегiмен шеше бiлу қабiлеттiлiгi" деп анықтайды.

Авторлар мақалада ақпараттық-коммуникациялық  құзырлылықты қалыптастырудың базалық, жалпы және кәсiби кезеңдерiн бөлiп көрсетiп, ақпараттық технологияларды оқу қызметiнде қолдану мен кәсіби мiндеттердi шешуде қолданудың ара жiгiн ашып көрсетедi. Бұл тұрғыдан қарастырғанда, ақпараттық құзырлылық екі құрамдас бөлiктен тұрады: компьютeрлiк сауаттылық және компьютeрлiк бiлiмдарлық.

Компьютeрлiк технологиялардың даму жағдайындағы ақпараттық сауаттылыққа К.А. Каймин  "компьютермен өз бетiнше жұмыс iстей бiлу, компыoтерлiк техниканың көмегімен есептеу, жазу, сурет салу, ақпараттарды iздеу дағдылары мен бiлiктерінің болуы" деп aнықтама бередi.

Компьютeрлiк бiлiмдарлықтың белгiлерiне компьютерлер мен танымал бағдарламалардың кеңтүрлiлiгiн бағдарлай бiлу, олардың мүмкіндiктepiн бiлу, нақты бір жұмыс үшiн тиiмдi бағдарламалық құралдарды таңдай бiлу, бағдарламалық құралдар бойынша жеке библиотекасының болуы жатады.

Сонымен, мұғалiмнің ақпараттық – коммуникациялық құзырлылығын қалыптастырудың негiзгi тәсiлдерiне мыналар жатады:

• Ақпараттарды  өңдеудiң компьютерлiк  технологияларын теориялық  және практикалық тұрғыда оқып - үйрену;
• Әр түрлi қолданыстағы бағарламалық қамтамасыздандыруды оқып - үйрену және оны оқыту процесiнде қолдану мүмкiндiктерiне талдау жасау;
• Ақпараттық және коммуниациялық технологияларды  жеке пәндердi оқытуда қолданудың тиiмдiлiгiн негiздей және дәлелдей бiлу.

Үстіміздегі ғасыр – жеке тұлғаны қалыптастыру, ізгілендіру, дамыту ғасыры. Олай болса, мұғалімдердің алдында тұрған бірден - бір мақсат – оқушылар алған білімдерін пайдаға асырып, өздігінен әрекет ете алатын, оларды түрлі өмірлік жағдайда қолдана білетін, жалпы адамзаттың және ұлттық құндылықтарды қатар меңгерген, өзіндік көзқарасы бар, Отанын шын сүйетін азамат болып жетілуіне көмектесу.

Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдары, әр мұғалім күнделікті ізденіс арқылы барлық жаңалықтар мен өзгерістерге батыл жол ашарлық қарым - қатынас жасаулары керек. Оқыту түрлерін, әдістері мен құралдарын одан әрі жетілдіріп, тиімді тәсілдерді нәтижелі қолданудың жолдарын іздестірулері қажет.

Осылайша оқу – тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану заман талабынан туындап отыр.

Ақпараттық – технология электрондық есептеуіш техникасымен жұмыс істеуге, оқу барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті құралдарды қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.

Ақпараттық – технологияның келешек ұрпақтың жан – жақты білім алуына, іскер әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы аса мол.

       Құзыр - бұл адамның  бойындағы бар білік пен білім және қабілеттері. Құзырет – қойылған мақсаттарға жету үшін ішкі және сыртқы ресурстарды тиімді іске асыруға дайындық; жеке және қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында табысты  іс әрекетке дайындық, (қазақ түсіндірме сөздігі). Ал, құзыреттілік дегеніміз – бұл адамға берілген немесе жүктеген істі нәтижелі түрде орындауын бағалау мінездемесі. Бұл адамның бойында                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       өзіндік, жауапкершілік, коммуникабельдік, жаңалықты жоғары қабылдайтын, мәселені шеше алатын, адамгершілігі мол, білімі жоғары, жаңа технологияларды меңгере алатын, ұжымда жұмыс жүргізе алатын, белсенділік қасиет - қабілеттерінің   болуы.      

    Бүгінгі таңда химия  пәні мұғалімдерінің кәсіби құзырлылығы  құрылымынан оқытудың  ақпараттық-коммуникациялық  технологиялары ерекше орын алады.

    Мультимедиялық көмекші  құралдармен жұмыс істей отырып, сабақтың формаларын түрлендіре алады, яғни көрнекілік, әдістемелік, аудио және бейнематериалдар қолданады.

Мұндай жұмыс сабақтың келесі кезеңдерінде іске асырылады:

- үй жұмысын тексеруде;

- жағдаятты шешкенде;

- жаңа сабақты түсіндіргенде;

- жаңа сабақтың бекіту кезеңінде;

- сабақ барысында оқушылардың  білімдерін тексеруде.

Ақпараттық коммуникативтік технология сабаққа дайындалуда қосымша ақпаратты іздеуді кеңейтеді. Интернеттің іздеу жүйесі арқылы  өнеркәсіп салаларының  дамуы, қызықты мәліметтер, көрнекіліктер табылады. Әрине, көп жұмыстар тексеруді, түзетуді талап етеді, бірақ сабаққа дайындалу барысында әдістемелік жағынан көмек береді.

 

Компьютерлік тұсаукесер сабақтары – жаңа сабақты диалог тәртібінде түсіндіру, дәріс – сабақ, ғылыми конференция сабағы, жобаларды қорғау сабағы, кіріктірілген сабақ, тұсаукесер сабақ, пікірталас сабағы.

Компьютерлік формадағы бақылау сабақтар – оқушылардың  білімдерін тест түрінде тексерудің бір түрі.Мұндай сабақтар арқылы оқушылар өз бағаларын бірден біледі (компьютер көрсетеді).

Тұсаукесер – берілген материалды слайд, электрондық оқулық, флипчарт  арқылы көрсету формаларының бірі. Оның ішінде сұрақтар мен кестелер, суреттер, көрнекіліктер мен аудио мен бейнематериалдарды, дайындаған құжаттарды, клайстер мен танымдық жаттығуларды кіріктіруге болады. Интернет желесінен кітапхана қорын керекті суретер, құжаттар, сызбалармен  толтырып жаңаға ұмтылдық.

Бұл технологияның тиімділігі, оқушы мұғалімнің бағыт – бағдар беруі арқылы өз бетімен ізденіп, жаңа мәліметтер алып, еңбектену арқылы игереді. Білімді меңгере отырып, оқушы сын көзбен қарауға, өз ойын еркін айтуға, өз құқықтарын  қорғай білуге, ақпарат  көздері арқылы ізденуге,  білімін толықтыруға жәрдемдеседі.

 Сонымен, оқу - жүйесінде ақпараттық  технологияларды қолдану келесі нәтиже береді:

- оқушылар электронды оқулықтармен, виртуалды лабораторияда  және  интернет желісімен жұмыс істей  алады;

- оқушының білімі қысқа және кез келген уақытта бағаланы;

- қайталау мүмкіндігі кеңейді 

- орындаған жұмыстарының қателерін бірден көруге мүмкіншілік тудырады

- интерактивті тақтаны еркін  қолданады;

- ақпараттық мәдениетін дамытады;

- сабақта уақыт та үнемделеді;

- оқушылардың  коммуникативтік  қабілеттері дамиды;

- зерттеу дағдылары дамиды;

- оқушылардың пәнге деген қызығушылықтары артады

- әрбір оқушының шығармашылық  мүмкіндігі ашылады;

     Білім берудің күтілетін  нәтижелері белгіленген мақсатқа сәйкес мектеп түлегінің  негізгі құзырлығы төмендегідей анықталады:

     Ақпараттық құзырет - компьютерлік білімділігі,жаңа ақпараттық технологияларды қолдана алу (мультимедия, электрондық пошта, Интернет) мүмкіндігі.

    Коммуникативті  құзырет – бірлесіп жұмыс істеуді бағалау, оқушылар

арасындағы сенімділік , бірін – бірі түсіну, тыңдау, сыйлау, этикет сақтау, дәстүрді білу, дау жанжалды шеше алу, бұзылған қатынастарды түзету, өз қателігін түсіне білу, топпен жұмыс жасай алу, орындаушылардың жұмысын дұрыс ұйымдастыру, басқару шешімдерін таба алу және қолдана білу қабілеттері.                                                       

   Әлеуметтік- құқықтық  құзірет- өз елінің азаматы ретінде өзінің және қоғам мүшелерінің әлеуметтік қызметтерінің маңызын түсіну, қоғамдық міндеттерге тұрақты қарау, мемлекет нышандарын білу, адам құқығын жете білу, қажетті жағдайларда оларды қолдану, өзіне жауапкершілік арту жатады.

Құндылықты-бағдарлы құзыреттілік.

Мәдениет – танымдық құзыреттілік.

Оқу – танымдық құзыреттілік.

Коммуникативті құзыреттілік.

Ақпараттық – технологиялық құзыреттілік.

Әлеуметтік – еңбек құзыреттілік.

Тұлғалық өзін - өзі дамыту құзыреттілік.

ХХІ ғасыр ақпараттық қоғам табалдырығына аяқ басқан сәтте – ақ республикалық білім берудің жаңа жүйесі, яғни білім беру жүйесін ақпараттандыру ісі қолға алына бастады. Заман талабы оқу үрдісінде компьютерлік технологияны енгізуді, оны кең көлемде қолдануды қажет етеді. Электронды оқыту интерактивті жүйе болып табылады. Электрондық оқулық «оқушы - компьютер - мұғалім» жүйесін қалыптастырады, яғни оқушы жаңа тақырыпты ақпарат көзі – компьютерден оқып қажетті мәліметтерді алып, мұғалімге түсіндіріп бере алатындай болуы керек.

Білім беруді ақпараттандыру – жаңа технологияны пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлғаны бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асырады. «Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет» деп, Ел басы атап көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны яғни компьютерді оқу үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор. Қазіргі уақытта жаратылыстану - ғылыми білім беруде сабақ барысында интерактивті құралдарды қолдануда. Интерактивті құралдардың көмегімен мұғалімнің, оқушының шығармашылықпен жұмыс істеуіне жол ашылып отыр.

Білім берудегі интерактивті технология - мұндағы интерактивті сөзі - inter (бірлесу), act (әрекет жасау) ұғымын білдіреді, сабақ барысында оқушының топпен жұмыс жасауға қатыспауы мүмкін емес, бірін - бір толықтыратын, сабақ барысында барлық оқушылардың қатысуын ұйымдастыратын оқыту барысы. 
Интерактивті тақта – бұл компьютердің қосымша құрылғыларының бірі және де дәріс берушіге немесе баяндамашыға екі түрлі құралдарды біріктіретін: ақпараттың кескіні мен қарапайым маркер тақтасын біріктіретін құрал.

Әр мұғалім сабақ өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беру үшін жаңа технологияларды пайдалана отырып, сонымен қатар компьютерді, интерактивті тақтаны қолдану арқылы білім берсе, оқушылардың қызығушылығы арта түсері анық.

Педагогтардың ақпараттық және коммуникациялық технологияларды оқыту процесiнде колдана бiлу мүмкіндігін дамыту мақсатында оқу курстарын ұйымдастырудың қажеттiлiгi бүгiнгi бiлiм беру жүйесiнің кезектi мәселесiнiң бiрiне айналып отыр.

Сонымен, aқпараттық-коммуникациялық технологияларды оқыту процесiнде қолдануға байланысты педагог-кадрлардың бiлiктiлiгiн көтеру қазiргi кезеңде бiлiм берудi aқпараттандырудың маңызды міндеттерiнiң бiрiне айналып отыр. Бұл маңызды мiндеттi шешпейiнше, бiлiм беру ұйымдарының техникалық базасын нығайтy, компьютерлердi желiлерге қосу, электронды оқу құpалдарын дайындау ешқандай нәтиже бермейдi.