Кәсіпорында еңбекақыны ұйымдастыруды жетілдіру бағыттары

 

 

Кесте 11. Кәсіпорын рентабельділігі

 

Көрсеткіш	2010ж.	2011ж.	2012ж. болжам	2010ж% 2011ж-ға	2011ж% 2012ж-ға
Өндіріс рентабельділігі, %	8,9	12,1	18,5	35,9	52,6
Таза табыс, мың теңге	84,01	285,96	997,5	340,9	350

  

  Суретке қарасақ еңбекақы қорының өсуі көрінеді. Бұл кәсіпорын үшін өте тиімді. Еңбекақы қоры өссе, онда жұмысшылардың жалақысы да өсетіні айқын.Кәсіпорындарда ұйымдастырушылық-техникалық жағдайдың қажетті деңгейін жасау техниканы және технологияны жүйелі түрде жаңартуда,еңбек жағдайын жақсартуда көрінеді.

 

Сурет 5. Еңбекақы қорын болжау

 

Қазақстанда әлеуметтік серіктестік ой мен принциптерін әлеуметтік еңбек қатынасын реттеу тәжірибесіне енгізу әрекеттері жасалынып жатыр. Әлеуметтік серіктестік дегеніміз–еңбек қатынасының бір түрі, ол белгілі стратегиялық мақсат бірлігін сезінгендіктен туады, келіссөз жүргізу арқасында ымыраға келіп, әр түрлі әлеуметтік топтардың мүдделерін оптимальдік балансқа келтіреді.  Әлеуметтік серіктестік келесі принциптерге негізделеді:

-әр жақтың тең құқығы  және олардың өкілдерінің өкілеттілігі;

-міндеттерді өз бетімен  қабылдау және олардың іс жүзінде асырылуы;

-ұжымдық келісімі  орындалуын қадағалау.

Әлеуметтік серіктестігін енгізу нәтижесінде көбінесе әр түрлі деңгейде келісім жасауымен көрінеді. Қазақстанда  негізгі келісім түрлеріне басты  келісім, салалық келісім, аймақтық келісім және ұжымдық келісім жатады. Жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы еңбек келісімі туралы айтайық. Қазақстанның еңбек заңында 8-11 баптарында еңбек келісімінің жасау мазмұны, мерзімі мен шарттары айтылған. Сонымен, Қазақстанда еңбек рыногының әртүрлі институттарын қалыптастыратын жақсы заң негіздері жасалынған..Еңбекақы қоры өссе, онда жұмысшылардың жалақысы да өсетіні айқын.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

   Нақты кәсіпорында еңбекақыны төлеуді ұйымдастырудың нақты мысалында біз еңбекақыны ұйымдастырудың жаңа жағдайлардағы мүмкіндіктерін көрсеттік. Еңбекақының деңгейін кәсіпкерлердің және нарықтың сұранысымен қарқынды анықталады.

  Бұл дегеніміз еңбекақыны төлеудің жаңа нысандарын енгізу, енгізілген жаңа жүйелер меншік нысандарының және шаруашылық салаға қатынасу ерекшеліктеріне тәуелді.

  Ұйымдағы еңбекақыны төлеу екі жақты шешімге байланысты: әрбір жұмыскерге оның істелмеген жұмыс көлеміне, еңбек нарығындағы еңбек күшіне деген  бағаларға сәйкес жалақы төлеу және кәсіпорынға жұмыс істеуде шығыстарды өтеп пайда алу жағдайын туғызу.

Жұмысшының талаптарына  және жұмыс берушінің талаптарын қанағаттандыратын, кәсіпорында еңбекақыны төлеуді ұйымдастырудың басты талабы әрбір жұмысшының тиімділігінің  артуын кепілдендіру мен өнім данасына шығындарды азайту мен еңбекақының  мөлшерін азайту және кәсіпорынның жұмыс істеуін жалпы тиімділігін арттыру.

Көлденең кезекте бекітілетін, минималды еңбекақының мөлшерін белгілеуден басқа жалақыға байланысты сұрақтар кәсіпорынның өз бақылауында. Заңды статусқа ие, кәсіпорыны жұмысшылардың  жалақы төлеу жағдайларын реттейтін кәсіпорынның ұжымдық келісімінде мыналар көрсетіледі: жалақыны оның дифференциясын – еңбектің қиындығы, мамандығы, жағдайлары, еңбектің маңыздылығы, реттейтін тарифтік және өтемақылары, сыйақылары және қосымша төлемдерді қамтитын  надтарифтік элементтер қамтылады.

Ұжымды келісімдерді қалыптастыру жүйесі еңбекақыны реттеудің жалақыны төлеудің жағдайларын жоғары деңгейлерде қалыптасып, төменгі деңгейлерге міндетті болып табылатын жүйелерді таңдайды.

«Тас-құм» акционерлік қоғамында бухгалтерлік есеп толықтай автоматтандырылған, онда «1С Бухгалтерия» ақпараттарды басқару жүйесі қолданылады. Кәсіпорында 15 компьютер қызмет етеді.Бухгалтерияның барлық жұмысшылары барлығы толық жоғары маманданған.

  Жұмыс уақытындағы жалақыны есептеудегі бастапқы құжаттары жалақы мен еңбекақыны төлеудің басқа да түрлерін есептеудің нормативтік құжаттарына сәйкес толтырылады. Заңмен қарастырылған барлық қосымша төлемдер төленіп, мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қорына керекті аударымдар есептелінеді және жеке тұлғалардан табыс салығы ұсталады. Жұмысшылардың жалақысы «Казкоммерцбанктің»-жинақтаушы кассасының филиалдары арқылы төленеді.

Қорыта келгенде айтарым, нарықтық экономика жағдайында экономикалық қызметтің негізгі қозғаушы күші – бұл кәсіпкерлер. Яғни осы кәсіпкерлердің қызметі қаншалықты нәтижелі болса, соншалықты олардың экономикасының дамуы арқылы нәтижесінде еңбекақының дұрыс жолға қойылуына тікелей әсерін тигізеді.

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

1. Н.Ә. Назарбаев, Қазақстан  2030. «Барлық қазақстандықтардың өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының жақсаруы. Ел президентінің Қазақстан халөына жолдауы».

2.Қазақстандағы өндіріс тиімділігін арттыруда материалдық ынталандыру жүйесін дамытудың бағыттары //Қаржы-қаражат журналы. –Астана: 2006, №3-4. – 0,46 б.т.

3. Белгібаев Қ. Ауыл шаруашылығы экономикасы. – Алматы,1999.

4.Сафронов Н.А. Экономика предприятия. – Москва, 1994.

5. Бисенгазиев М.Б., Хамитов А.Ш. Кәсіпкерлік негіздері. – Орал, 2001.

6. Макин Д.И. Выявление эффективности управления в аграрном секторе // Экономика сельском хозяйства и переработки предприятия № 1.1995.

7. Мамедова О.Ю.  Современная экономика. – Москва, 1995.

8.Апсалямов Н. Сравнительный  анализ финансово-производственной  деятельности предприятий се  льского хозяйства в регионах РК // Саясат № 5.2004.

9.Сейтімбеков Ж.С. Аграрлық секторда  маркетингті дамыту қажеттілігінің  әдістемелік жолдары // Жаршы.  №3.2006.

10.Селолық тұтыну кооперативтерін құру қажеттілігі және оның қызмет етуі // ХҚТУ жаршысы.-Түркістан, №3,2008.-Б.336-340

11.Агроөнеркәсіп кешен саласындағы интеграциялық процестердің ерекшеліктері//«Қазақстан Республикасының құқықтық жүйесі мен экономикасын жетілдіру мәселелері»,  Алматы, 2006.-Б.55-57.