Алматы облысының әлеуметтік-экономикалық даму жолдарын зерттеу

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы облысының  әлеуметтік-экономикалық даму жолдарын зерттеу

 

 

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

 

 

 мамандығы 050510 – Мемлекеттік және жергілікті басқару

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы 2010

 

 

 

 

 

 

 

     ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

                    

 

 

___________________________________________________________________факультеті

 

__________________________________________________________________ кафедрасы

 

 

                          ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

       Тақырыбы:_______________________________________________________________________________________________

 

                                       Беттер саны ____________________

                                                             Сызбалар мен көрнекі _______________________

                                                               Материалдар саны _________________________

                                                              Қосымшалар ______________________________

 

Орындаған_________________________________________

                                                       (аты-жөні)

 

 

20___ ж. «____» __________________________________қорғауға  жіберілді

 

Кафедра меңгерушісі____________     _______________________________________

                                       (қолы)                                                  (аты-жөні)

Жетекші                     ___________        _______________________________________

                                       (қолы)                                                  (аты-жөні)

 

Арнайы тараулар кеңесшілері:

                                            

________________  ___________     _______________________________________

        (тарау)                  (қолы)                                                  (аты-жөні)

 

________________  ___________     _______________________________________

        (тарау)                  (қолы)                                                  (аты-жөні)

 

 

Норма бақылау   ___________     _______________________________________

                                     (қолы)                                                  (аты-жөні)

 

 Сарапшы               ___________     ____________________________________

                                   (қолы)                                                  (аты-жөні)

 

                                                  Алматы 20____  ж.

 

 

 

 

 

                                  

____________________________________________________________ _________________факультеті

 

мамандығы _____________________________________________________________________________

 

______________________________________________________________________________ кафедрасы

 

Дипломдық жұмысты орындау

 

ТАПСЫРМАСЫ

 

Студент ________________________________________________________________________________

                                                       (аты-жөні)    

Жұмыс тақырыбы _______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________

 

Университет бойынша 200__ ж «___»_______________№___ бұйрығымен бекітілген  

 

Дайын жұмысты тапсыру мерзімі 200__ж «___» _____________________________

 

Жұмыстың бастапқы деректері

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

 Дипломдық жұмыста қарастырылатын  сұрақтардың тізімі

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

Графикалық материалдардың тізімі (қажетті жағдайда) ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

Ұсынылатын негізгі әдебиеттер ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

                    Жұмыстың арнайы тараулары бойынша  кеңесшілері

 

Тарау	Кеңесші	Мерзімі	Қолы

 

 

Кафедра меңгерушісі______________      _____________________________________

                                            (қолы)                                         (аты,жөні)

 

Жұмыс жетекшісі  ______________         _____________________________________

                                            (қолы)                                         (аты,жөні)

 

Тапсырманы орындауға 

қабылдадым, студент ______________      _____________________________________

                                            (қолы)                                         (аты,жөні)

                                                           

 

 

Дипломдық жұмысты орындау

ГРАФИГІ

 

Рет саны	Тараулар және қарастырылатын  сұрақтар тізімі	Жетекшіге ұсыну мерзімі	Ескертулер

 

 

 

Кафедра меңгерушісі______________      ___________________________________

                                            (қолы)                                         (аты,жөні)

 

Жұмыс жетекшісі  ______________         _____________________________________

                                            (қолы)                                         (аты,жөні)

 

 

 

Тапсырманы орындауға 

қабылдадым, студент ______________      _____________________________________

                                            (қолы)                                         (аты,жөні)

 

 

 

 

 

 

 

Мазмұны

 

	КІРІСПЕ...............................................................................................	6
1	ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ  ДАМУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ...........................................................................................	8
1.1	Әлеуметтік-экономикалық даму көрсетікштері...............................	8
1.2	Әлеуметтік-экономикалық жоспарлау..............................................	10
1.3	Әлеуметтік-экономикалық дамудың бірі – стратегиялық жоспарлау..............................................................................................	14
2	АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК - ЭКОНОМИКАЛЫҚ  ДАМУЫНЫҢ КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАЛДАУ..................................	19
2.1	Алматы облысының табиғи-экономикалық жағдайын талдау........	19
2.2	Алматы облысының негізгі әлеуметтік-экономикалық  көрсеткіштерін талдау..........................................................................	20
2.3	Алматы облысының негізгі  салаларының бірі -ауыл шаруашылығының көрсеткіштерін талдау........................................	28
2.4	Алматы облысының инфрақұрылымын талдау.................................	37
3	АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІН ЖОСПАРЛАУ МЕН ДАМУ СТРАТЕГИЯСЫН ҚҰРУ ЖОЛДАРЫ ..............................................	42
3.1	Алматы облысының әлеуметтік-экономикалық жағдайын дамыту жолдары................................................................................................	42
3.2	Ауыл шаруашылығында маркетингтік стратегия жолдары............	53
3.3	Алматы облысының ауыл шаруашылық жағдайын дамыту – Еркін экономикалық кеңістікке кіру ретінде.....................................	59
	ҚОРЫТЫНДЫ......................................................................................	62
	ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ................................................	65

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Бүгінгі күні ауылдың  әлуеметтік-экономикалық жағдайы күрделі  өзгерістермен сипатталады. Еліміздің даму болашағы ең алдымен ауыл шаруашылығының дамуына байланысты болып отыр. Оның маңыздылығы – ең алдымен халықты азық-түлік өнімдерімен,  өңдеуші өнеркәсіпті қажетті ауыл шаруашылық шикізатымен қамтамасыз ету. Баршымызға белгілі - ауыл шаруашылығының еліміздің экономикалық, әлеуметтік өмірінде айрықша орын алатын. Ауыл шаруашылығы дамуының деңгейі елдің экономикалық қауіпсіздігін анықтайды. Елімізде ауыл шаруашылығында қолайлы жерлері көп, сондықтан әлем нарығында бәсекелестікке төзімді агроөнеркәсіп кещенін дамытуға барлық мүмкіндіктер бар. Бұған қоса, халықтың жартысына жуығының әлеуметтік жағдайы ауыл аймақтарымен тығыз байланыста. Ауыл шаруашылығы республика экономикасы дамуындағы маңызды фактор болса, ауыл халқы еліміздіқ қоғамдық – саяси тұрақтылығының да шешуші факторы болып есептеледі. Республика халқының қырық төрт пайызы бүгінде ауылдық жерлерде тұрады. 2003-2005 жылдары Елбасы Н.Ә.Назарбаевтің шешімімен Ауыл жылдары деп жарияланған. Осыған сәйкес, агроөнеркәсіптік секторды мемлекеттік қолдаудың 3 жылдық бағдарламасы қабылданғаны белгілі. Ауыл шаруашылығы Ұлттық экономикамыздың негізін қалаушы. Ауылдың әлеуметтік жағдайын, тұрғындардың тұрмысын түзеу үшін, қатарынан үш жылды ауылға арнау елімізге үлкен өзгерістер әкелді. Ауылдық жерді дамыту ұғымы тек қана, ауыл шаруашылығын дамытудан әлдеқайда үлкен нәрсені көздейді. Бұл ауылдық қауымдастықты қамтитын бүкіл қатынастар кешенінің дамуы болып табылады. Демек, бүгінгі таңда ауылды жандандыру ауылдағы саяси, әлеуметтік әрі әкономикалық байланыстарды қалпына келтірудің біртұтас құрамдас бөлігі ретінде қарастыруымызға болады. Ауыл дегеніміз – сайып келгенде, халықтың тұрмыс салты, мәдениетіміздің, дәстүріміздің, әдет ғұрпымыз бен рухани тіршілігіміздің қайнары [1]. Бұл саяси-моральдык және әлеуметтік факторлардың өзі бізден ауылға толығымен байсалды қарауды сұрайды.

Зерттеу жұмысында қазіргі Қазақстандағы аграрлық қатынастар өзектілігі, ауыл шаруашылығы саласының нарықтық қатынастарға көшуге байланысты оның жаңа құралған мазмұны, ауылдың әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі қарастырылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1  ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ          

1.1 Әлеуметтік-экономикалық даму көрсетікштері

 

Сексенінші  жылдардың ортасының ХХ жүзжылдығында экономикалық-әлеуметтік даму экономикалық шеңберінде ұлттық бағдарламалардың және халықаралық  бірлестік жобаларында үлкен қолдауын тапты. [2]

Әлеуметтік-экономикалық даму көрсетікштері: өнеркәсіп  өнімінің көлемі; ауыл шаруашылығының өндірілген өнім көлемі; негізгі капиталға инвестициялар; жұмыссыздық деңгейі; нақты қолда бар ақшалай табыстар; аймақ бойынша бір қызметкердің орташа жалақы; минималды жалақы көлемі; барлық меншік формалары тұрғын үй құрылысы; көлік және байланыс; сауда және өзгеде қызметтерден түскен табыс көлемі; негізгі азық-түліктің және азық-түлікке жатпайтын өнімдердің орташа бағалары, ең төменгі күнкөріс деңгейі. Яғни, экономикалық даму көрсеткіштеріне экономикалық өсу индикаторлары кіреді: ішкі өнімнің өсуі, тұрғындардың табысының нақты өсуі, инфляция деңгейі, мемлекеттік бюджеттің дефициті, сыртқы қарыздар, экспорт, импорт және тауарлық сальдо, экономикағы инвестиция көлемінің нақты өсуі, экономика мен экономикалық іс-әрекеттің салалар бойынша тауар және қызметтер өндірісінің өсу темптері [2].

Экономикалық өсу экстенсивті  және интенсивті екі негізгі түрі болады.

Экстенсивті өсу (латын тілінен Extensivus- кеңейтетін) типі кезінде экономикалық өсу 3 фактор есебінен жоғарлайды: негізгі капитал, жұмыс күші, материалдық шығындар (табиғи шикізат, материалдар, қуаттытасымалдаушылар). Бұл түрінде экономикалық өсу жұмыскерлердің көлемдік және кәсіби біліктілік көлемінің өсуі сандық өсуі арқылы және кәсіпорын қуатыттылығының күші арқылы  жүзеге асады. Нәтижесінде өнім көлемінің бір жұмысшыға шаққандағы көлемі сол қалпы қалады [4].

           Роберт Солоу (АҚШ) экономикалық өсудің келесі моделін анықтады, егер техникалық прогресстің жоқтығы болса (немесе өндірістің экстенсивті кеңейуі), онда факторлардың өсу масшатбынан тұрақты қайтарым қасиетімен анықталынады:

, (1)

мұнда

Y – өнім шығарылуы

F – сандық байланыстылығы

K – негізгі капитал

L - еңбек

N – табиғи, материалдық ресурстар

    Берілген формула келесі функционалды байланыстылықты береді. Егер капитал, еңбек және материалдық шығындар Z көлеміне жоғарлайтын болса, онда өндіріс көлемі де, сол Z есе көбейеді. Осы қасиет өндірістің экстенсивті өсуімен мінезделеді: бұл кеткен өндірістік фаткорлар көлеміне тура пропорционалды болады.

    Өндірістің экстенситвті өсуі – кеңейтілген қайта өндірудің ең қарапайым және тарихи жолы болып табылады. Оның өзіндік артықшылықтары бар. Бұл шаруашылықтың дамуының ең оңай жолы. Оның көмегімен табиғи ресурстарды тез игеруге және жұмыссыздықты тез арада төмендетуге болады. 

    Бірақ мұндай өндірістің өсу түрінде күрделі кемшіліктер бар. Оған техникалық құлдырау тән, бұл кезде техникалық-эконоикалық прогресс байқалмайды.   Бұның себебі, зейін тек еңбек өнімділігі, материалдық сиымдылық, негізгі қор қайтарымына ғана бөлінеді, оның нәтижесінде материалдық және моральдық тозу пайда болады.