Жарнама қызметтiнiң теориялық аспектiсi

      перспективалары

 

«Ақмолатурист» АҚ – мының жарнама  процессінің мағынасын түсіну үшін оның базалық негізің талдап, оны әр түрлі элементерге бөлу арқылы оған қатысушылардың әр түрлі стадия мен деңгейдегі әрекетің түсіну керек.

Жарнама беруші –жарнамалық агенттерге жарнама берушіжәне оның ақысын төлеуші бұл заңды және физикалық тұлға.

Жарнама берушінің негізгі қызметтері:

• Жарнама қызметтің қажет ететің экспорттық тауарларды анықтау
• Осы тауарларды жарнамалау үшін жарнамалық агенттермен бірге осы тауардың ерекшеліктері мен деңгейін анықтау
• Жарнамалық өнімді құру мен жарнамалық шараларды жүргізуді бірігіп құру
• Жарнамалық өнімді құру мен жарнамалық шараларды жүргізуді бірігіп өңдеу
• Жарнамалық материалдар мен оны таратуға және өткізуге  шығындардын шараларына байланысты агентермен келісімге қол қою
• Шығатын материалды дайындауға байланысты орындаушыларға көмек көрсету
• өнім мен қызметті таныстыруға байланысты техникалық және фактілік ақпараттар
• техникалық конститутция, макеттарды бекіту, жарнама үлгілері мен материалдарын бекіту
• орындаушылардың шығындарын төлеу.

Туристік фирмаларда жарнама қызметтің дамытуда туындайтын негізгі мәселелері:

• басқа елдердегі саяси және экономикалық тұрақтылықты        

  қамтамаыз ету қиындағы

- макро және микро факторлардың  әсеріне  бейімделу қиындығы

• жарнама өте үлкен шығынды қажет етеді
• қосымша жалақыны талап етуі
• жарнаманы тасушы құралдардын аз болуы
• жарнамаға арналған жеке бюджеттің болмауы

  Кез – келген туристік  фирма өз тауарын нарыққа шығарар алдында халықты тауармен таныстыруы қажет.

Тауарды тұтынушыларға таныстыру үшін фирма жарнама маркетингтік шарасын қолдана алады. Жарнаманы әр фирма өз маркетингтік бөлімінде немесе басқа маркетингтік шаралармен айналысатын фирмаларға тапсырма беру арқылы іске асыра алады.  

Туристік фирмаларда маркетингті қолдану көбінесе буклет, парақтар таратумен шектеледі. Алайда жарнамалық арқылы тараған тауар туралы ақпарат  халық назарына тез түсіп, фирманың табысын едәуір көтеруі мүмкін. Сондықтан туристік фирмалар ұсынатын тауар мен  қызметтің тек жарнама және әр түрлі жәрмеңке мен көрмелер арқылы тұтынушыларға ақпарат таратуы қажет.

Сонымен қатар туристік фирмалар паблик рилейшнз қызметі арқылы ақпарат таратуға болады. Бұл маркетингтік шараның түрі тек фирма тауары мен қызметі туралы ғана емес, сонымен қатар фирманың имиджің көтеруге неізделген.

Фирманың имиджі тауар мен қызмет сапасы сияқты тұтынушылар үшін үлкен ролді алады. Туристік фирманың имиджі тұтынушыларға қауіпсіздік және сенімділік пен қолайлықты қамтамасыз етеді. Себебі кез – келген туристік фирма тауар мен қызметті сатып алар алдында негізгі қағидаларға сүйенеді.

 Қазақстан Республикасындағы  туристік жарнаманың  дамуы өте  баяу. Себебі кез – келген фирма, оның айналысатын функциясына тәуелсіз маркетингтік шараларға кәдімгідей көңіл бермейді. Және де маркетингтік шараларға  мемлекет тарапынан ешқандай қолдау жоқ.

Бірақ маркетингтік ұғымның мемлкеттімізде пайда болған кезден бастап едәуір өсу қарқынын байқауға болады. Әйтседе  фирмалардың бәрі маркетингтік бөлімнің, қаржылық бөлім сияқты үлкен роль ойнайтынын әзірше толық түсінген жоқ. Кез – келген фирма маркетингтік шараларды яғни, маркетингтік зерттеу, тұтынушыларды сегменттеу, тауардың өмірлік циклің бақылау мен жарнама және ынталандыру, паблик рилейшнз, жәрмеңке және көрмелерде, спонсорлық көрсету, яғни маркетингтік коммуникацияны қолдану фирманың табысы мен имиджің көтерідің негізгі ядросы болып табылады.

Қәзiргi заманда жарнаманың актуальдi қажеттiлiгiнiң жоғарлылығы белгiгi,  ерекше жарнамасыз туризмдi қарастыру мүмкiн емес екенiң  айтып кеткен жөн.

Жарнама кәсiпорын тауары мен қызметтiң сату көлемiң арттыруға көмектеседi. Жарнама  адамға жаңа тауар туралы, оның артықшылығы мен ерекшелiгi, қайдан сатып алуға болатыны туралы ақпарат бередi. Туристiк кәсiпорындар  жарнама   арқылы жаңа өткiзу нарықтарын ашады. Жарнама бәсекелестiкпен күресудiң негiзгi құралы болып табылады, сондықтан ол осы күрестiң алдын алып туристiк қызмет көрсетудiң сапасын жоғарлатуға ат салысады.

Жарнама сату көлемiң жоғарлатудың негiзгi құралы. Осы арқылы туристiк фирмалар өз тауарларың өткiзетiң нарық масштабың, пайданы жоғарылату, тұрақты ж‰не жоғарғы еңбек ақы, болашаққа тұрақтылық пен сенiмдiлiктi және коллектив арасында достық қатынасты   қамтамасыз етедi

    Жарнама  арқылы  нарық пен керi қарым - қатынас  орнатуға болады. Бұл  мүмкiндiк  тұтынушылар арасында  туристiк  қызметтерге деген сенiмдiлiктi туғызады  ж‰не сол сезiмдi орнықтырады, туристiк  қызметтердi жылжытуды бақылауды  және өзгерiстер еңгiзудi бақылайды. Жарнаманың тұтынушыға бағытталған мақсаттың ескере отырып оны тек тұтынушыға әсер етушi құрал ретiнде емес, сұранысты реттейтiн құрал ретiнде қарастыруға болады.

   Қазақстан Республикасындағы  туристiк саладағы жарнаманың  сферасы  қәзiргi таңда өте актуальдi және даму стадиясында орналасқан.  

    Сондықтан бұл  дипломдық жұмыстың негiзi мақсатты  туристiк жарнамаларды анықтау  мен оны туристiк фирмаларда  дамытуда кемшiлiктер, сонымен қатар  ұлттық туристiк өнiмдердi жарнамалауда  кездесетiн мәселелер мен оларды шешу жолдары.

    Жарнама туристік кәсіпорындағы маркетингте ерекше орын алады, оны сондықтан жиі өзара тәуелсіз бағытта қарастырады.Әлемдік нарықта жарнама маркетингтік кешенді толық пайдаланғанда ғана жоғарғы тиімділікке ие болады.

Жарнамалық коммуникацияны кодтау дегеніміз ойды белгілі кодтар арқылы  ақпаратты алушыға жеткізуболып табылад. Код ретінде төмендегілер қолданылады:

• Ауызша және жазбаша ойлар және олардың темпі мен стильі
• Визуальды заттар
• Дыбыстар
• Түстер мен оларды құраушылар
• Ымдау.

Кодтау кезінде семантиканы дұрыс қолдану қажет. Олар әр түрлі әлеуметтік топтарға әртүрлі ой беруі мүмкін.

Әлемдік тәжирбеде көрсетілгендей туризм сферасы өте ірі жарнама беріушілірдің бірі болып табылады. Шетелдік туристік фирмалар өзінің кірісінің 5 – 6 пайызын туристік жарнама жасауға шығындайды.

Маркетингтік әрекетте жарнаманы қолдана отырып жарнаманы тұтынушыға әсер ететің өте күшті ұрал екенің ұмытпаған жөн. Сондықтан жарнамаға қойылатын негізгі талап шындық.

Жарнаманы жасау объектісіне байланысты  тауарлық  және престиждік жарнама деп бөлуге болады.

Тауарлық жарнамаға қойылатын талаптар  -  туристік өнімге сұранысты құру мен ынталандыру. Бұндай жарнама потенциальдық клиентарды өнімнің артықшылығы мен, өнімді сатып алуға қызығушылық тудырады.

Престиждік және имидж жарнамасы  -  фирманы бәсекелестерінен ерекшелейтің мақтау және артықшылығың көрсететің жарнама. Оның негізгі мақсатты потенциалды және белсенді тұтынушылар арасында фирманың имиджің көтеру.

Туристік фирмалардардағы жарнаманың  қажеттілігің көтеру үшін келесі ұсыныстарды жасаймын:

• бірінші, туристік тауарларды жарнамалауға жеке маркетингтік бюджет тағайындау
• жарнаманы тек буклет пен парақтар арқылы емес, сонымен қатар теледидар мен радио, тағы басқа жарнамны тарату құралдарын кеңінен фирма  қажеттілігіне қолдануы қажет.
• Жарнамны фирма имиджі мен табысың көтерудің негізіг функциясы ретінде көңіл бөліп, оған астыртын емес дұрыс көзқараспен қарау.
• Туристік фирмаларда қызмет көрсету саласын хаықаралық стандарттарға сай ету.

  Туристік іс-әрекетті мемлекет тарапынан реттеу. Туризмдегі әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың өзгерген мақсаттары,принциптері мен міндеттеріне толық жауап беретін,туризмді мемлекеттік реттеу жүйесінде жаңа бағыт шығару керек. Бүгінгі таңда өкілетті органдар мен туризм саласындағы ұйымдардың қарым-қатынасын мемлекет тарапынан реттеу рөлін күшейту маңызды. Саланы басқару Қазақстан Республикасының туризм Агенттігіне орталықтандырылған.

      Осы ұсныстарды  қолдана отырып фирманың жарнамасының  тиімділгің арттыруға болады.  

Келесі сұрақта туристік фирмаларда жарнама қызметің тиімділігің арттыру берілген. Жарнама туристік қызметте турөнімнен кейінгі екінші орында тұр. Туристік фирмаларда жарнманы дамыту жетістікке жетудің бірден – бір көзщі болып табылады. Жарнама арқылы ғана біз туристік саланы тек Қазақстан халқына ғана емес, сонымен қатар шетелге ақпарат тарата аламыз.

            

2. «Ақмолатурист» АҚ –ның  жарнама қызметінің тиімділігің арттыру 

          жолдары

 

Туристік фирманың тиімділігің анықтау дегеніміз фирманың еңбекті және жарнамаға кететін материалдық шығындарды тиімді қолдану мен фирманың жарнамалық әрекетің дұрыс ұйымдастыру мен жоспарлау болып табылады.

Жарнамның тиімділігің зерттеу дегеніміз – келесі факторлардың, яғни жарнаманың мақсатына аз шығын шығарып, сапасы төмен немесе әрекетсіз жарнаманы анықтап оның кемшіліктерін жоюға көмектесетің шараларды қолдану арқылы  үлкен нәтижелерге жету, 

     Жарнама беруші  егер өз тауарының қасиетін, ерекшілігін  және үлкен айырықшылығын, бәсекелестерді, нарықты жақсы білмесе жарнаманың  жетістігіне арқа арту мүмкін  емес. Бұл жерде жетістіктің болмауы тауарды немесе қызметті ұсынушы адам қажет ақпаратты білмей өз имиджің өзі құрта бастайды.

    Егер білікті  жарнамалаушыға жүк артатын болсақ, онда одан оған қажет ақпаратқа  жауап бергенше нақты ой талап  етуге болмайды. Ақпаратты жинау үшін жарнама беруші бірнеше ақпаратқа жүгінеді. Оның біріншісі ол жарнамаға тапсырма беруші фирма туралы толық ақпарат алуы керек.

   Туристік жарнаманың  тиімділігі екі түрге бөлінеді: экономикалық тиімділік және  психологиялық тиімділік.

   Туристік жарнаманың кәсіпорынның жарнаманы ұйымдастыру мен жарнамалық қаржыны қолдануда алынған экономикалық нәтиже. Ол көбінесе жалпы кіріспен жарнама шығынының айырмашылығы арқылы анықталады. Экономикалық тиімділіктің нәтижесі жалпы кіріспен жарнамаға кеткен шығын тең болуы керек.

    Психологиялық  тиімділік дегеніміз жарнаманың  адамға әрекет етуі (тұтынушының  көңілің аударуы қажет, сатып  алуға мотив жасау).

     Осы екі  ұғым өте байланысты.бірақ жарнама  тиімділігі дегеніміз сату көлеміміен  байланысты, ал психологиялық дегеніміз адамның жарнаманы қабылдау тиімділігі.

    Туристік фирманың  жарнамалық шараларының экономикалық  тиімділікке шолу жасау үшін  негізгі материал тауар айналымының  өсуін көрсететін статистикалық  және бухалтерлік ақпараттар.осы  ақпараттар арқылы фирманың толық экономикалық тиімділігің анықтап, талдау жасауға болады.

    Жарнаманың экономикалық  тиімділігің өлшеу жарнама толық  жауапты бірден бермейтіедіктен  өте қиын. Тауар айналымның өсуі  тұтынушының сатып алу қабілетінің  өзгеуімен және басқа факторлардың әсерінде болуы мүмкін. Сондықтан жарнаманың экономикалық тиімділігің толық анықтау мүмкін емес. 

    Жарнаманың экономикалық  тиімділігің анықтау үшін келесі  формулалрды қарастырайық:

1. Жарнама әрекеті арқылы тауар айналымын есептеу:

Тд = Тс* П*Д / 100

Мұнда; Тд – қосымша тауар айналымы

Тс- жарнаманы берместен бұрынғы орташа тауар айналымы

Д – тауарды жүргізген күндер суммасы

П – осы уақытта тауар айналымының өсу саны.

2. табыс арасындағы қатынас  арқылы:

Э = Тд * Нт/ 100 – (Зр + Рд),

Мұнда; Э – жарнмалаудың экономикалық тиімділігі

Нт- бір тауар бірлігіне саудалық салым

Зр – жарнамаға шығын

Рд- тауар айналымың көтеруге қосымша шығын.

Және де басқа туристік жарнаманың тиімділігң арттыруға арналған әдістерді қолдану арқылы маркетингтік шаралардың, соның ішінде жарнманың тиімділігің анықтау арқылы фирма мен оның тауары мен көрсеттетің қызметің тарату, яғни жарнамалау тиімділігің анықтап, оның қателіктерің тауып алдын алу керек.

Жоғарыда айтып кеткендеә жарнама туриятік фирманың имиджі мен табысың көтерудің негізгі әдісінің бірі болып табылады.

    Жарнаманы құру процессі өзімен бірге жарнамалық агентіліктің өндірістік әрекеттің көрсеттеді.

    Осы жұмыстың нәтижесінде  біз жарнамалық агенттардың жұмыстарының  соны сатысын көреміз. Ол тұтынушының  қажеттілігің қанағаттандыруға бағытталған.

    Кез келген жарнама  барлық тұтынушыларға бағытталған. Бұл категорияға радио, тележарнама  және де сыртқы жанама жатады. Жарнама әр қашан нақты аудиторияға  бағытталған. Кез – келген жарнама  негізгі тұтынушыға бағытталған.