Сайт жасауды оқыу әдістемесі

РНР 5 My SQL (My SQL Improved) жаңа кеңeйтулер Му SQL – сервер версиясымен 4.1.2 және жоғарылармен жұмыс жасауға арналған. Му SQL - ға тек қана процедуралық емес сонымен  қатар объекті жобалаушылық интерфейс  жүзеге асады. Бұл модульдің қосымша  мүмкіндіктері SSL-ді, транзакцияны бақылауды  қосады.

SQLite–тің кеңейтілуі мәліметтерді  кәдімгі файлдарда сақтайтын  қоcымшаны құрастыруға мүмкіндік  береді. Ол SQL интерфейсін пайдалануға  мүмкінік тудырады. SQLite – нің  маңызды ыңғайлылығы – пайдаланылу  қарапайымдылығы. SQLite процедуралықпен  қатар мәлiметтермен жұмыс жаcау  үшін мықты объектілік - жобалаушылық  мүмкіндіктері бар. SQLite-нің басқа  ерекшеліктері –жоғары жылдамдық,  басқарудағы күрделі механизмдердің  жоқ болуы және оңай тізгіштік.  Көптеген эксперттер РНР -нің  бұл кеңейюінің үлкен танымалдылыққа  ие болатындығын жоспарлап отыр. РНР 5-тің басқа кеңейтілуі өзіне төмендегілерді қосады:

• Tidy –HTML-құжаттарды сараптау және түзету үшін.
• Perl - Perl сценарийлерді пайдалану.
• SPL – кластармен интерфейстердің стандарты жиынтығын анықтайтын ZE2 –нің кеңеюі.
• -РDО -PHP-нің мәліметтеріне әмбебап интерфейс ұсынады.
• -PІMP-GD модульінің орнына келген, графикамен жұмыс жасауға арналған жаңа кітапхана.
• Бұдан басқа РНР 5-те есте сақтаудың әлдеқайда жылдам диспетчері пайдаланылады.
• РНР 5 REAR құрылымын нақты жүзеге асыруға керекті қасиеттермен толықтырылған. [12]

HTML (ағылшын Hypertext Markup Language — «еренмәтін белгілеу тілі») – Вебшылғышта көрсетілуге арнаулы еренмәтін мен басқа ақпараттан тұратын веббеттерді жасауға арналған белгілеу тілі.

HTML (HyperTextMarkupLanguage) – бұл құжаттарды  кодтау үшін қолданылатын гипертекстік  белгілеу тілі. HTML ді көбі программалау  тілі деп ойласа да, бұл программалау  тілі емес. HTML – мәтінді белгілеу  тілі. HTML құжаттарды көру үшін  браузерларды қолданамыз. Браузер-программалардың  саны өте көп, мысалы көп  таралғандар Netscape Communicator, Microsoft Internet Explorer, Opera. HTML тiлiнде колданылатын  командаларды “тег” деп айтамыз. HTML тiліндегi тегтер екi топқа бөлiнедi: жұпты, жұпсыз. Жұпты тегтер дегенiмiз,  бiр тег ашылса, келесi тег оны  жабады. Мысалы, тегтiң жұмысын ашады  да келесi тегi оны жабады. ашылуы, жабылуы. Жұпсыз тегтер дегенiмiз,  тег ашылады да қолданыла бередi. Мысалы, т.с.с. Көрсетілген мысалдарды  компьютерде көрү үшін мәтінді  Блокнот программасына теріп,  оны htm түрінде сақтаңыз. Файлды браузерде ашыңыз. [13]

Java - Sun Microsystems  компаниясының жасап шығарған обьектіге бағытталған бағдарламалау тілі. Java қосымшалары әдетте арнайы байт-кодта компиляцияланылады, сол себепті олар кез келген виртуалды Java-машинасында (JVM) компьютерлік архитектурасына тәуесіз орындалады. Ресми шығу күні — 23 мамыр 1995 жыл.

Айтылуы, атаудың  қолдануы. Айтылуы жөнінде қазақ тілінде басқа тілдердегі сияқты екі бір-бірінен ажыратылған қағида пайда болды: ағылшын тілінен алынған dzhava («джава») және Ява аралының айтылуына сәйкес келетін дәстүрлі-халықтық «ява». Sun компаниясы ағылшындық айтылуды бүкіл әлемде ұстанады. Java — деп тек қана тілді ғана емес, сонымен қатар осы тіл негізінде жасайтын және орындайтын платформаны атайды. Бастапқыда тіл Oak («емен») болып аталған және оны Джеймс Гослинг тұрмыстық электрондық құрылғыларды бағдарламалау үшін жасалынатын. Біраз уақыт өткеннен кейін тілдіі атын JAVA деп ауыстырады және оны клиенттік қосымшаларды және серверлік бағдарламалық қамтаманы жасау үшін қолданыла бастады. Кейбір бағдарламалаушылардың сүйікті кофе маркасы Java құрметіне аталды. Сол себепті тілідң эмлемасында түтіндеп тұрған кофесі бар шынаяқ бейнеленген. Сонымен қатар осы java атауының шығу тегі туралы басқа да нұсқалар бар.

Тілдің негізгі  ерекшеліктері. Java - дағы бағдарламалар, байттық кодты өндейтін және жабдықтамаға нұсқамаларды беретін интерпретатор болып табылатын (JVM) Java виртуалды машинасында орындалатын байт-кодқа трансляцияланады.[14]

1.3 Интернеттегі web серверлер. Web – сервер жұмысының механизмі. Статистикалық және динамикалық беттер. CGI технологиясы. Скриптер. 

Браузердің адрестік жолындағы  қажетті URLді теріп болған соң, браузер  пайдаланған протокол (HTTP) жөнінде  мәлімет және сервер атын алады. Сервер атын IP- адреске ауыстыру үшін браузер DNS серверіне- жүгінеді. Алынған IP- адрес  негізінде браузер ізделінді Web- сервермен байланыс орнатады және HTTP протоколын пайдалана отырып ізделінді  ресурсты сұрайды. Сервер браузерге  серверде сақталатын HTML бетін жібереді. Браузер HTML- тэгтерін оқу нәтижесінде  сіздің компьютеріңіздің экранында  бет ашалады, одан сіз өз сұранысыңыздың нәтижесін көраласыз. Әдетте қарапайым Web беттерде тек текст қана емес графиктерден де тұрады, яғни әр түрлі типтегі бірнеше файлдан тұрады. Браузер ол файлдарды тану үшін, сервер қандай файлды (HTLM форматындағы текст немесе JPG форматындағы графика және т.б) жіберу керек жөнінде мәлемет береді содан соң файл мазмұны жіберіледі. Әдетте, Web беттер көптеген файлдардан түрғанына қарамастан бір рет сұраныс уақытысынды Web сервер тек қана бір файлды жібереді. Яғни, html текст алып одан графикалық элементке сілтеме тауып, браузер серверге жаңа сұраныс жібереді ( html текст келген серверге ғана жіберу міндетті емес). Әрбір жаңа файлды көшіріп алу үшін браузер жаңа HTTP сұранысын жіберу керек. Бұнда қазіргі серверлермен браузерлер көп потокты режімде жұмыс істейтіндіктен бір мезгілде бірнеше сұраныс орындалуы мүмкін. Егер берілген адресте сұранып отырған ресурс жоқ болса онда Web сервер мұнандай мәлімет береді 404/File not found ( файл табылмады).[14]

Статистикалық және динамикалық беттер.

Статистикалық беттер Web сервер каталогында  орналасқан файлдардың нақ копиясы  болып табылады және өңдеуші өзі  онда бір нәрсені ауыстырмайынша өзгермейді. Дегенмен беттер динамикалық  түрде қалыптасады, яғни дискідегі  дайын файлдан емес, белгілі бір  программада сұраныстың өңделу уақытында. Осындай беттердің қалыптасуының  бірнеше әдістері бар.

Тікелей Web серверде сұранысқа сәйкес қалыптастыру.

Web беттерді динамикалық қалыптастырудың  мүмкіндігін жүзеге асыру үшін  серверге мынадай бағыт берілуі  керек, қандай файлдар “кәдімгі”  болады, ал қандайы оның программалық  өңделуіне нұсқаулары болады. Бұл  жағдайда бетті сервердің өзі  құрастырады ( арнайы командалар  көмегімен немесе ішкі бағдарлама). Беттердің динамикалық қалыптастыратын  командасы болатын программа  мәтіні скрип деп аталады.

Тұтынушы компьютерінде қалыптастыру.

Бұл жағдайда программа мәтіні динамикалық web- парағын қалыптастыру үшін алдымен  тұтынушының локальдық компьютеріне беріледі, бұнда браузер web- парағын  алу және өңдеу үшін оған сәкес  заттар шақыру керек. Динамикалық беттерді қалыптастыру үшін бірнеше технологиялар  бар.

CGI- технологиясы.

Біздің сұранысымызға сәйкес дайындалған  динамикалық беттер “жылдам қалыптасты”. Мысалы кез-келген пікірлер кітабы сізге  белгілі бір форманы көрсетеді  бұнда сіз өз мәтініңізді қосасыз, келесіде осы бетті ашсаңыз онда жаңа хабарлама тұрады. Web- парағына динамикалық мазмұнды қосуға мүмкіндік  жасайтын технологиялардың бірі CGI (Comman Gateway Interface) болып табылады. Ол сол  немесе басқа URL мен статистикалық  документі емес программаны түсінуге мүмкіндік жасайды нәтижесінде  нақты уақытта мәліметтер қалыптастырады. Мысалы егер сіз белгілі бір районда  ауа райынын дер кезіндегі  мәліметінін бергіңіз келсе онда сіз әр бір ретте жаңа бетті  құруыңыз керек. Бұл CGI технологиясының  негізінде жүзеге асыруы мүмкін. Серверде жұмыс істеу бастағанда CGI программасы  қосылады, ол цифрлы өлшеуіш құралына айналып температура,қысым және т.б мәліметтер береді. Әр кезде осы  адрестен мәлімет алу үшін байланысқаныңызда  сіз сол уақыттағы мәліметті  аласыз. Басқа мысал: егер сіз ізденіс  жүйесінен белгілі мәлімет алғыңыз  келсе онда CGI программасы жұмысының  нәтижесін ізделінді адрестер жыйынтығы  түрінде аласыз.

CGI программасын нақты уақыттағы  Web сервердің бір бөлігі ретінде  қарастыруға болады. Сервер тұтынушының  сұрағын CGI программасына береді  ол оларды өңдеп жұмыс нәтижесін  тұтынушы экранына қайтарып береді. Клиент үшін адресте URL статистикалық  құжат па немесе CGI программа ма  еш қандай айырмашылығы жоқ. CGI программалары жұмысының нәтижесі  статистикалық құжат сияқты форматта  болады. CGI терминін тек қана программа  емес протокол ретін де түсінуге  болады. Бұл жағдайда CGI Web сервер  үшін стандартты тәсіл болып  табылады– тұтынушы сұранысын  бағдарламаға беру және одан  мәлімет алу. Сервер мен оның  қосымшасының арасындағы бір  біріне мәлімет жіберу жөніндегі  CGI протоколы HTTP протоколының бір  бөлігі болып табылады. CGI программасының  үлкен бөлігі CGI скрипталары болып  табылады. Скрип дегеніміз интерпритацияланатын  немесе басқа программаларымен  жұмыс жасайтын ережелер жинағы. Perl, JavaScript тілдері тура осы скрипталық  тілдер түрінде ойлап табылған. Олар сценариилер жазу тілдері  деп те аталады. Негізінен CGI программасы скрипталық тілде  және де компилирлық тілде  жазылуы мүмкін. C,C++,Delphi.

CGI альтернативті техналогиясы Micrоsoft компаниясының технологиясы болып  табылады. Ол былай аталады Active Server Page (ASP) ол да сол принциппен  құрылған: web- серверге қосылған скрипт, парақ тұтынушыға жіберуден бұрын  серверде орындалады. Осы принциппен  орындалатын басқа да бір қатар  технологиялар бар. Динамикалық  мазмұны сервер жағындағы қалыптасатын  схемадан өзгеше динамикалық  мазмұны тұтынушы жағында көрінеді. Соңғы жағдайда активті құжаттар web серверде және локольдік компьютерде  сақталады. Онда белгілі бір  есептеулер орындалады жіне осы  есептеулер нәтижесі экранда  көрсетіледі. Активті құжаттарды  дайындауда түрлі технологиялар  пайдаланады: бұл мәліметтер JavaScript-те Java апплеттерде. 

Web-ресурстарды алу технологиясы. Web-парақтарды кэштау. Прокси-сервер механизімінің жұмысы.

Егер сервер үлкен жойылуда болса, Интернетке шығу жылдамдығы төмен болса  немесе қайта қосылу режимінде жұмыс  істесе, көбнесе ақпарат кешіктіріліп беріледі. Бұл кезде қосылуды жылдамдату сұрағы туындайды. Осы сұрақты шешудің  бір жолы, мәліметтерді жойылған серверлерден бірнеше рет алуға болмауында. Web навигациясы кезінде көбінесе кітаптағындай “парақты артқа парақтау”  сияқты, яғни параққа қайта қосылу қажеттілігі туындайды. Браузерде Артқа пернесін басып, алдында көріп өткен параққа қайта оралғанда, оны серверден қайта алудың мағынасы жоқ екені анық. Сондықтан көріп өткен құжатты компьютердің дискінің арнайы буферлік аймағында (кэште) сақтаса, қолданушы ссылкамен қайта оралғысы келген жағдайда тез ашып көруге мүмкіндігі болады. Қазіргі заманға сай браузерлер дәл осылай істейді. Мәселен сіз парақтарды 1-2-3 кезегімен қарап, 3-ші парақ 4-ге ссылкасы бар деп ойлайық. Осы жағдайда 3-ші парақтан 4-ге өтумен (Жүйеден жүктеу) салыстырғанда 2-ге өту тез (кэштан жүктеу) орындалады.

Қазіргі заманға сай браузерлерде (Internet Explorer және Netscape Navigator) кэштелген  құжаттарды сақтау үшін папканың көлемін  өзгерту мүмкіндігі бар.

Прокси-сервер

Кэштеу технологиясында өзінің шектеулері бар. Мысалы, сіз және сіздің әріптесіңіз Интернетке бір провайдер  арқылы қосылған болсаңыз. Бір кезде  сіз, алдында сіздің әріптесіңіз  алған құжатты сол провайдердің каналынан сұрайсыз. Жүйеден қайта-қайта  бір құжатты сұрау дұрыс емес. Мәліметтерді сервер провайдер деңгейінде кэштау дұрыс.

Бұл мәселені шешу провайдерлер прокси-серверге (ағылшынның proxy-орынбасар деген сөзінен) жүктейді. Прокси-сервер – бұл қауіпсіздікті, әкімшілік бақылауды және кэштау функцияларын жоғарылатуға мүмкіндік беретін, қолданушының жұмыс станциясы мен Интернет арасындағы посредник ролін атқаратын сервер.

Прокси-сервер қолданушыдан қандай да бір интернет-сервисті орындауға  сұраныс алады, мысалы, web-парақты  көріп өтуге сұраныс. Егер прокси кэштау функциясын орындаса, ол сервердің  локалді кэшінда сұрап отырған  парақтың жоқтығын қарайды. Егер бұл  парақ бар болса, ол қолданушыға  сұраныс Интернетке берілмей қайтарылады. Ал, егер кэшта бұл парақ болмаса, прокси-сервер клиент ролінде қолданушының атынан, өзінің IP-адресін қолданып, Интернеттен керек параққа сұраныс  жібереді. Парақ қайта оралғанда, прокси-сервер оны қолданушыға жібереді. Прокси-сервердің кэштау функциясы  Интернетпен жұмысты едәуір жылдамдата алады жене жүйелік трафиктің  көлемін азайта алады. Web-парақтарды кэштеу Жүйенің жұмысын жақсартудың  бір жолы болып табылады, себебі ол web-түйіннің уақытты бұзылыстарын компенсирует.

Әдетте, прокси-сервер программасы  жұмыс істейтін компьютерде едәуір дисктік аула бөлінеді. Үлкен провайдерлар құжаттарды кэштеуге ондаған және жүздеген гигабайт память бөле алады.

Осылайша, үнемі ізделіп отыратын құжат тек құжатты шығарушының  серверінде ғана сақталып қоймай, сонымен  қатар “қолданушыға жақынырақ”, провайдер  прокси-серверінде немесе қолданушының өз компьютерінде сақтала алатындықтан, іздеген құжаттарды тез көре алу  мүмкіндігі бар.

Біз мыңдаған клиенттері бар провайдерлар жөнінде айтқана, жүйедегі құжаттардың  белгілі бір бөлігін ғана сұрайтынын айтып өткен жөн. Мыңдаған клиенттермен жұмыс істейтін үлкен ISP-дің прокси-сервері, сұраныстардың 50%-ға жуығын өз дискінен орындайды. Әдетте ISP сервері регионның  басқа интернет провайдерлардың  серверлерімен байланысты. Сондықтан, егер клиентті қызықтырып отырған құжат  провайдердің прокси-сервер кэшінде  табылмаса, ол басқа прокси-серверлерде  табылуы мүмкін. Осылайша, кэш-ауласындағы  қолданушылардың көлемі көп есе  көбейеді. Кэштейтін прокси-серверлерді  тек ISP-провайдерлер ғана емес, сонымен  қатар жүйеге деген нагрузканы азайтқысы  келетін және сұраныстарды оптимально обрабатывать үшін ірі компаниялар  орната алады.

Құжаттардың жарамдылық мерзімі.

Ескірген кэштелген файлды алмау  үшін, кэштелген құжаттарды қашан  сұранысқа қоюға болады, ал қашан  қоюға болмайтығын анықтайтын бірнеше  ережелер бар. Бұл ережелердің бір  бөлігі HTTP протоколында жазылып өткен, ал қалғаны браузер настройкасында және прокси-сервер әкімшілігімен ұсынады. Прокси-серверде кэштеуге шешім қабылдаудың  бірнеше критерилері бар. Мысалы, егер объект жасырын болса, ол кэштелмейді. Сол сияқты кэштелген құжатты  клиенттің сұранысы бойынша жіберіле алуға шешім қабылданатын критерилер бар. Мысалы, егер құжаттың жарамдылық мерзімі өткен болса, онда сервер оны клиентке жібермей, сайтты құрастырушының серверінде жаңалау құжаттың бар, жоқтығын сұрайды. Жарамдылық мерзімі өтіп кеткен құжат жай жаңартылмаған, яғни ескірмеген болуы мүмкін және оны клиенттің  сұранысына беруге болады.[16]