Ғылым философиясы мен методологиясы философиялық білімнің саласы

            Бастапқыда көптеген ғылым заңдары гипотеза формасында көрінеді. Гипотезалар бұл толығымен бекітілмеген, дәлелденбеген, белгілі мөлшерде ғана негізделген болжамдар, жорамалдар. Өздерінің логикалық формасында олар әдетте, мына түрдегі пікірлер кейпінде болады: «егер а жүзеге асса, онда өзгерісі де іске асады», «егер А және В арасында  Р қатынасы болса, онда олардың арасында О қатынасы да болады» және т.б. Гипотезалар екі үлкен топқа бөлінеді: айғақтық және теориялық гипотезалар. Алғашқылар жекелеген заттар, жағдайлар мен процестер туралы жорамалдар мен болжамдар. Мысалы, оған Айдын беткейінің құрылысы, оның минералогиялық және физика химиялық құрамы туралы көптеген гипотезаларды жатқызуға болады. Айға кеңестік автоматты лабораториялар қонып, Жерге оның беткейі туралы дәл ақпарат беріп, оның топырағын қайта оралғаннан кейін бұл гипотезалар анықталғанын шамалысы ғана қалдыда, олардың өзіне де түзетулер еңгізіліп, ал қалғандары теріске шығарылды немесе фальсификацияланды (латынша қолдан жасау, бұрмалау).

12 тақырып:  Нақты ғылымдардың философиялық проблемалары

Дәріс мазмұны:

Жаңа заман ғылымның қалыптасуындағы  Ньютонның әдістемелік идеялары үлкен маңыздылығы  бар. Ол кейінгі  жараталыстанудың негізін қалады. Галилейдің ойларын дамыта отырып нақтыландыра келе, Ньютон физикалық денелердің, объектілердің математикалық бейнесін жаратылыс ғылым зерттеуінің қажетті бөлігі ретінде қоладнды. Математикалық жоба берілген тәжірибелер мен байқауларды тексеру және интерпретация құралына айналды.Ньютонның еңбектері ғылымның таным пәнінің математикалық құрастырырулуында әдістемелік орнығуына бастама  алда.

Ғылымның әсіресе жаратылыстанудың дамуы өзіндік заңдармен жүзеге асды. Оладың кейбіреулерін бөліп  көрсетейік:

  Қатысты өзіндік  бұл ғылымның  өзіндік жеке заңдар негізінде қалыптасу қабілеті. Мысалы, дифракцияның, интерференцияның, поляризацияның, жарық дисперсиясының , евклидті емес геометрияны жасау, элементтердің периодтық жүйесін құрастыруы, салыстырмалық теориясын ойлап табу тәжірибе мен өмір сұранысының нәтижесінде пайда болған жоқ. Қатысты өзіндік дамудың ішкі логикасын, білімдерді жүйелеу қажеттілігін пікірлер таластығын қамтиды.

Зерттеушілердің ғылыми таным  нәтижелеріне деген сыншыл қатынасы. Теориялық білімнің жан жақты  сыналуы жаңа білім генераторының  бірі болып табылады. Бұл талаптан ғылыми шығармашылықтың, ғылыми ізденістің әлі шешілмеген, даулы мәселелер  жөніндегі дискуссиялар мен дискурстарды, ашық, кедергісіз, шыдамды талқылауларды, оның алдындағы нәтижелерге деген  сыншыл көзқарастарды, бұрыс және қате идеяларын, принциптерден, гипотезалар  мен теориялардан бас тартуды, теориялық  білімнің рационалды және эмпирикалық  негізделуі мен оның жан ақты тексерілгіштігін өамтитыны туындайды.

Ғылымдардың өзара әрекеті  білімнің әрбір жеке саласын да  бүкіл ғылымды да сонымен бірге  олардың ғылыми білім бірлестігінде  жетілдірудің маңызды стимулы болып  табылады.

Ғылыми пәндерді математизациялау процесі. И.Кант таңданарлық көріпкелдіктен былай деген болатын: ғылым математиканы пайдалана алғанда ғана жетілудің  ең жоғары дәрежесіне қол жеткізе  алады.Математика көптеген тарихқа, социологияға, психологияға, биологияға, генетикаға, лингвистикаға және т.б. көптеген ғылымдарға енеді.

Ғылымдардың дифференциясы  мен кірігуі. Бұл қазіргі заманғы  ғылымның екі қарам қарсы ағымы. Дифференция ғылымның жеке тармақтарының  жеке салаларға айналуы. Кірігу қалыптасу, үйлескен, шекарадағы ,ылымдардың дамуы; гедік физикалық тәсілдерінің жаратылыстану  ғылымдарындағы маңызы аз емес.Олардың  физикамен ортақ шекарасында көптеген аралық пәндер пайда болған еді: астрофизика, биофизика, химиялыө физика, кванттық физика, математикалық физика, лазерлік  медицина және т.б. ғылымдар.    

18 ғасырда жаратылыстанудың, әсіресе физиканың алдында туындаған  жаңа мәселелерді шешу үшін  жетілдірілген математикалық құрал  қажет болды. Ньютон мен неміс  философы, математигі, Берлин ғылым  академиясының ұйымдастырушы мен  тұнғыш президенті Г.В.Лейбництің  еңбегі сонда, олар бір бірінен  тәуелсіз  түрде жоғарғы математиканың  және ең маңызды бөлімдерінің  бірі дифференциалды  және интегралды  есептеудің негізін қалады. Ойлап  шығарылған математикалық құралдың  қолданылуы қазіргі ғылымның  әр саласында кең тараған. Ньютон  мен Лейбниц тұжырымдарының айырмашылықтары  бар. Лейбниц таза анализдік  дамуға негіз болған абстракты  ұсынуларды қолдайды, ал Ньютон  болса, математиканы физикалық  зерттеулердің әдіс тәсілі ретінде  қарастырады. Ньютон бойынша,  математика физикалық процестердің  абстарктылынған көрінісі.

Сондықтан да математикалық  анализді дәлелдеу мәселесіне көп көңіл  аударды. Ньютон анализдік  негізі ретінде  шектер теориясын жетілдірді. Бұл  теорияда басты орын азаятын өлшем  шексіз аз шамаға берілген. Шексіз аз шама дегеніміз  абсолютті мәні өзінің өзгеруі барысында алдын ала  берілген мәннен кеми беретін, яғни өлшемнің ең ақырғы шегі нөл боп таңылатын  өзгермелі өлшем. Бұл шектердің  қазіргі замандағы көрініс табуы.

Бірде Ньютон әрқашан  математика және философия жөнінде ойлайтынын байқапты. Ол тартылыстың шың мәнінде  бар екендігіне, біз баяндаған  заңдарға сәйкес әрекет ететіне және аспан денелерінің барлық қозғалыстарына түсінік беруге жеткілікті екеніне  сенді. 1694 жылы досы Эдлонд Галлейдің ықпал етуімен Ньютон тартылыс жөнінде еңбегін жариялауға дайындық жүргізді. Галлей аталмыш еңбектің бірінші томын редакциялап, шыңындардың басым бөлігін мойынына алды. 1687 ж. Ньютонның «Табиға философияның математикалық бастаулары»  атты классикалық еңбегі жарық көрді. Ньютондық математикатердің өздеріне жүз жылдай уақыт керек болды.

Ньютоннның келесі бір  тамаш еңбегі оның бүкіләдемдік тартылыс заңын ашуы. Бқл заң бойынша, массасы  мен кез келген екі бөлшек  күшпен бір бірінің бағытында  тартылады.Ньютондық гравитация теориясының  жаңа әсер қалдырарлық қорытындылар мен жаңалықтарын барлығы күтті. Мәселе  сол кездегі белгісіз планета Нептунның бар екендігі және оның орналасқан жері туралы таза теориялық болжам  туралы болып отыр.