Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру

      3.Сүтті сепаратордан өткізу – бұл сүтті, кілегей мен майсыздандырылған сүтке, сепаратор көмегімен бөлу үрдісі.

      Сүтті сепаратордан өткізу кезінде оптимальді температура 35 - 40ºC. Сүтті жоғары температурада (60 – 80ºC)  сепаратордан өткізу, кілегейдің және майсыздандырылған сүттің көбіктенуіне, майсыздандырылған сүттегі май түйіршіктерінің ұсақталып, майлылықтың көбеюіне алып келеді. Суық сүтті сепаратордан өткізу үрдісі энегетиклық шығындардың төмендеуін сипаттайды.

      4.Нормалау – тазартудан кейін сүтті майлылығы бойынша нормалайды. Нормалау  кілегейдің  немесе майсыздандырылған сүтті араластыру жолымен жүзеге асады. Сүтті нормалау, сүттің химиялық құрамын стандарттар мен техникалық шарттардың мәнімен сәйкестендіруді реттеу мақсатында жүргізіледі.

      5. Сүтті гамагенизациялау (кілегей мен сүт қоспалары) – май түйіршіктерін сыртқы күштермен  ұсақтау үрдісі арқылы, сүтке әсер ету жолымен жүзеге асады. Гамогенизациялау тиімділігі көптеген факторларға, сонымен қатар сүттң қасиеттері мен құрамына да байланысты болып келеді. Гамогенизациялау үрдісі майдың тек сұйық болған жағдайында ғана тиімді болады. Сондықтан гамогенизациялау (50 – 60ºC) температурасы кезінде жүргізу керек. 

      6.Пастерлеу – 4сағат  бойы, сүтті бактериясыздандыруға дейін, оның термотұрақтылығын сақтап қалу үшін, сүтті 76 ± 2°C температурасында 20 секунд пастерлейді, содан кейін ол 4 ± 2°C дейін суытылады.

      Пастерлеудің мақсаттары төмендегідей:

      ― Патогендік микрофлораларды жою, тұтынушыға санитарлы –     гигиеналық жағынан қауіпсіз өнім алу;

      ― Жалпы бактериялар мөлшерін төмендету, шикі сүт ферменттерін жою;

      ― Дайын өнімнің қасиеттерін алу үшін оның физика – химиялық қасиетін бағытты өзгерту.

      Патогенді ағзалардың бірі – туберкулез таяқшасын құртуды қамтамасыз ететін термикалық өңдеу режимі пастерлеудің сенімділігін сипаттайтын негізгі критерий болып табылады. Пастерлеу тиімділігінің жанама көреткіші туберкулез таяқшасының оптимальді температурасынан да жоғары температурадағы, сүттегі фосфотаз ферменттерінің бүлінуі болып табылады.

Егер пастерлеу нәтижесінде  фосфотаздар бүлінсе, онда ауру жұқтырғыш  патогендік микроағзалар да жойылады. Сүттегі басқа да микроағзаларды жою тиімділігі пастерлеу режиміне және шикі сүттің алғашқы жағдайына байланысты болады. Шаруашылықтардың санитарлы – ветеринарлық қатынастарынан алынған мәліметтер бойынша, шикі сүтті пастерлеудің тиімді температурасы  75 - 76ºС,  уақыты 15 – 45 секундқа тең.

      7.Тұздар – стабилизаторын қосу – бактериясыздандыруға жібермес бұрын сүттің термотұрақтылығын тексереді. Термотұрақтылығы III топты және одан жоғары алкогольдік сынауға тең сүтті бактериясыздандыруға стабилизатор тұздарын қоспай жібере береді. Термотұрақтылығы IV топтан төмен сүтті бактериясыздандырылған сүт өндіруде қолдануға рұқсат берілмейді. Термотұрақтылығы IV топты сүтті, стабилизатор – тұздарын тиімді мөлшерде, сүттің массасынан 0,01 – 0,05% қосу арқылы III немесе II топқа жоғарлатады.

      8.Сүтті бактериясыздандыру - өнімнің санитарлы – гигиеналық жағынан қауіпсіз және қоршаған орта температурасында сапаны өзгертпей, ұзақ мерзімді қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі.

      Бактериясыздандырудың танымал әдістерінің (химиялық, механикалық, радиоактивті, электрикалық, жылулық) ішіндегі сенімділігі жоғары, экономика жағынан тиімді және өндірісте кең қолданыста табылған жылулық әдісі болып табылады.

      Бактериясыздандырудың жылулық әдісінің мәні − 100ºC жоғары температурамен бактерияларды жою мақсатында сүтті өңдеу. Бактериясыздандырудың тиімділігі тікелей температура мен оның үздіксіз әсер етуіне байланысты. Сүт өндірісінде, сүт және сүт өнімдерін бактериясыздандыру үрдісі арнайы ыдыста жүзеге асырылады. Бактериясыздандырылған сүтті өндіру, жылытудың жанама әдісін қолдану арқылы, астауда сүтті бір рет бактериясыздандырып, оны суытып, арнайы төртбұрышты пакетке буып – түю арқылы жүзеге асырылады.

      Сүтті алдын – жылыту, тазарту, даэрациялау, гамогенизациялау, бактериясыздандыру және суыту.

      Сүтті бактериясыздандыруға дайындауда, алдын – ала 76+/-2C дейін жылытады, содан кейін оттегі мен басқа да газдарды жою мақсатында даэраторға жөнелтіледі.

      Гамогенизацияланған сүт 140+/-1C дейін жылытылады, одан кейін регенерация және суыту секциясына жіберіледі, оның температурасы  18+/-2C дейін төмендейді.

      Буып – түю мен таңбалау.

      Астауда таза ауа қысымынан суытылған және бактериясыздандырылған сүт “Тетра – Брик - Асептик” немесе ТУ49995 – 83 құрама материалынан жасалған 1,0л сыйымдылығы бар пакеттерге құйылады.

      Пакеттер бес қабатты құрама материалдан тұрады. Құрамы: полиэтилен − қағаз − полиэтилен − алюминий фольгасы − полиэтилен. Буып – түю өнімді жарықтан, иістерден, қоршаған ортаның микроағзаларынан, су, газ өткізуден қорғайды, сонымен қатар оның жылулық және химиялық өңдеуін ұстап тұрады. Параллелепипед пішінді пакеттер суреті бар қағаз сызығынан жасалынады. Орамнан келіп түскен буып – түю материалы 65 - 75ºС температурасында жылытылған, 35% сутегі перекисі бар ваннада бактериясызданадырылады. Артық сутегі перекисін жою үшін, арнайы сығылудан өтеді, одан кейін ыстық ауа көмегімен кептіріледі. Бактериясыздандырылған сүті бар пакеттер автоматты түрде құрал – жабдық ыдысына, басқа да ыдыстарға орналастырылады. Содан кейн ауасы 20ºC температурасынан аспайтын құрғақ таза камераларға жіберіледі.

     Бактериясыздандырылған кілегей.

      1.Шикізатты қабылдау және дайындау − бактериясыздандырылған кілегейді дайындауға I сортты сиыр сүтін пайдаланады. Сүт пен кілегейді кәсіпорын зертханасы белгілеген көлем және сапа бойынша қабылдайды. Тазалаудан кейін сүт 4ºC дейін суытылады. Содан кейін сүт 35 - 40ºC температурасында сепаратордан өткізіледі.

      2. Кілегейді нормалау – кілегейдің құрамындағы майлылығы белгіленген стандарттан жоғары немесе төмен болса, ол нормаланады.

      3. Пастерлеу – нормаланған кілегей 78ºС температурасында 15 – 20секунд пастерленеді, содан кейін 4ºC дейін суытылады.

      4. Тұздар – стабилизаторын қосу – шикізатты термртұрақтылыққа сынау нітижесіне байланысты, пастерленген кілегейді бактериясыздандыруға жібермес бұрын міндетті түрде 0,03 – 0,1 мөлшерінде тұздар – стабилизаторы қосылады. Араластырудан кейін кілегейдің термотұрақтылығын 70% этил спирті бар алкогльдік сынау бойынша тексереді.

      5. Кілегейді құю алдында оны жылыту, астауда бактериясыздандыру және гамогенизациялау – майлылығы 10% кілегейді өндіру барысында оны 70 – 79ºC температурасына дейін жылынып, гамогенизацияланады, содан кейін астауда 120 – 125ºC температурасында 15 – 20 секунд бактериясыздандырылады және 30 – 35ºС дейін суытылады.

      6. Кілегейді құю және буып – түю -  астауда суытылған және бактериясыздандырылған кілегей “Тетра – Классик – Ассептиктің” құрама материялынан жасалынған 0,2л – 0,5л,1л сыйымдылығы бар пакеттерге құйылады.

 

      “Raimbek agro” ЖШС – нің негізгі техника – экономикалық көрсеткіштері 5 – кестеде көрсетілген.

 

5 – кесте. “Raimbek agro” ЖШС 2004 – 2006жж. негізгі техника – экономикалық көрсеткіштері.

 

№	Көрсеткіштер	Өлшем бірлігі	2004	2005	2006	Ауытқу
						2005 - 2004		2006 - 2005
						+ / -	%	+ / -	%
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	Өнімді өткізуден түскен табыс	Мың.тг.	877644	969490	1023158	91846	10,5	53668	5,5
2	Өткізілген өнімнің өзіндік құны	Мың.тг.	84755	110235	124365	25480	30,1	14130	12,8
3	Жалпы табыс	Мың.тг.	792889	859255	898793	66366	8,4	39538	4,6
4	Кезең шығындары	Мың.тг.	25325	31556	21697	6231	24,6	-9859	-31,2
5	негізгі емес қызметтен түскен табыс	Мың.тг.	12090	72716	21587	60626	6 есе	-51129	-70,3
6	Корпоративті табыс салығы	Мың.тг.	233896	270125	269605	36229	15,5	-520	-0,2
7	Таза табыс	Мың.тг.	545758	630290	629070	84532	15,5	-1212	-0,2
8	Жұмыскерлер саны	Мың.тг.	152	168	165	16	10,5	-3	-1,8
9	Негізгі құралдардың орташа жылдық құны	Мың.тг.	44987	45985	50822	998	2,2	4837	10,5
10	Қор қайтарымдылығы	теңге	19,51	21,08	20,13	1,57	8,0	-0.95	-4,5
11	бір жұмыскердің орташа жылдық еңбек  өнімділігі	Мың.тг.	5774	5771	6201	-3	-0,1	430	7,5
12	Сату рентабельділігі	%	62,2	65,0	61,5	2,8		-3,5
13	Өнім рентабельділігі	%	905/6	750,8	236,0	-154,8		-514,8

                    

      5 – кестедегі берілген мәліметтерге қарасақ, өткізілген өнімнен түскен табыстың өсу қарқыны 2005жылы 10,5%, 2006жылы  5,5% өскен. Сонымен қатар өткізілген өнімнің өзіндік құнын 2005жылды  2004жылмен салыстырғанда 30,1%, 2006жылды 2005жылмен салыстырғанда 12,8% жоғарлаған. Жалпы және әкімшілік шығындарды, коммерциялық шығындарды және банк несиесінің шығындары мен жарнама шығындарын қамтитын кезең шығындары 2005жылы 24,6% өскен, 2006жылы 31,2% төмендеген.

      “Raimbek agro” ЖШС қаржылық қызметінің нәтижесіне, негізгі емес қызметтен түскен табыс әсерін тигізді. Ол 2004жылы 12090мың.тг, 2005жылы 72716мың.тг, 2006жылы 21587мың.тг тең болды. Кәсіпорынның жалпы табысынан, корпоративті табыс салығын алып тастағанда қалған таза табыс 2004жылы  545758 мың.тг, 2005жылы  630290мың.тг, 2006жылы 629078мың тг құрады.

      Қор қайтымдылығының жоғарлауы негізгі құралдарды қолданудың тиімділігін көрсетеді 2004жылы 19,51теңге табыс келсе, 2005жылы 21,08теңгеге, ал  2006жылы 20,13теңгеге табыс келген.

      Жұмыскерлердің жылдық орташа саны 2004жылы 152 адамға, 2006жылы   165адамға дейін ұлғайғанына қарамастан, бір жұмыскердің еңбек өнімділігінің 2004жылы 5771мың.тг, 2006жылы 6201мың.тг өскенін байқаймыз.

      Кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштерді қарастырсақ, өнімді сату рентабельділігі 2004жылы 62,2%, 2005жылы 65.0%  2006жылы 61,5%, ал өнім рентабельділігі

      Кәсіпорынның ұйымдық – құрылымы 1- суретте көрсетілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     

 

 

 

      1- сурет. Кәсіпорынның ұйымдық – құрылымы.

 

      Маркетинг қызметінің жоқ болуы, “Raimbek agro” ЖШС барлық өнімінің тез арада өткізілуімен түсіндіруге болады. Осыған байланысты кәсіпорынның маркетинг қызметін енгізуге ешқандай қажеттілігі жоқ екенін түсінеміз. Алайда, болашақта бұл бөлімнің ашылуы қажетті шара болып табылады. Бұл шараны жүзеге асыруға “Raimbek agro” ЖШС-нің толық мүмкіншілігі бар.

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.2 “Raimbek agro” ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін бағалау.

 

      Бәсекеқабілеттілікті  бағалау үшін таңдалған тауар  − майлылығы 3,2% ультрапастерленген  “Айналайын” сүті. Сүт − тұтынушының қоржынындағы қажетті тауарларының бірі болып табылады. Соған байланысты сүтке деген сұраныс жеткілікті деңгейде тұрақты болып келеді. Сонымен қоса сұраныс пен ұсыныстың кейбір маусымдық ауытқуларын айтып өтсе болады. Жазғы уақытта сүтке деген сұраныс төмендейді, бірақ бұл кезде ауылшаруашылық кәсіпорындары сау көлемін ұлғайтады, осының нәтижесінде сұраныс, ұсыныстан асып түседі. Жазғы маусым аяғында, әсіресе, жаңа жылдық мерекелерге қарсы, сүтке деген сұраныс жоғарлайды. Осы уақытта сүтті сау көлемі төмендейді, ол сұраныстың, ұсыныстан асып түсуіне әкеледі.

     Алматы қаласының нарығында сүтті негізінен тұрғылықты өндірушілер ұсынады, сонымен қатар импорттық өнімдер де бар. Бәсеке деңгейі өте жоғары, себебі нарықта ұсыныс көп. Көптеген кәсіпорындар өзінің фирмалық дүкенінде өте кең тауарлар ассортиментін ұсынады. Тұтынушылар көп жағдайда мамандандырылған фирмалық дүкендерге барады, себебі оларонда тауар әлде қайда сапалы және қызмет көрсету жоғары деп есептейді. Сондықтан да сұраныс қанағаттандырылған деп айтсақ болады. Фирмалық дүкендерде шынымен де тауарлар сапасы жоғары, сақтау мерзімі қадағаланып, тауардың сертификатталғанына кепілдік береді. Тауарлардың ассртименті тұрақты, запастар уақытысымен толтырылып отыратындықтан, сауда үздіксіз жүргізіледі.

      Сүт  кең көлемді жарнамалық тауар  екенін айтып өткен жөн. Нарықта  отандық импорттық бұйымдарды  белсенді түрде жарнамалайды.

      Негізгі бәсекелестер болып, аналогтық өнімді ұсынатын тұрғылықты кәсіпорындар болып табылады.

      UNT – сүтін сатудан бүгінгі күні Nestle және Miss брэндтерін өндіретін Kosmis компаниясы лидер болып табылады. Бұл сүт бүрынғы Miss түрік компаниясының, Қостанайдағы зауытында өндіріледі. Nestle корпорациясы Турциядағы Miss  компаниясын сатып алғаннан кейін, Қазақстанда орналасқан зауыт автоматты түрде жаңа қожайындарға ауысты. Жыл басында компания Қазақстан нарығының 39 пайызын иеленген. Екінші орында “Айналайын”  брэндімен “Raimbek agro” (28 пайыз). Бұл екі өндірушілердің тармақталған дистрибьютерлік жүйесі бар және олардың өнімі Қазақстанның көптеген қалаларында танымал болып келеді. Үшінші орында “Зайлийское”, “Деревенское”, “Био - молоко” маркаларымен  “ФудМастер Асептик” алған. Төртінші, бесінші орынды “Любимое сүтімен ” “Агропродукт” және  “Домик в деревне”, “Веселый молочник” сүтімен WBD иеленген.

 

 

 

 

 

         47

               43

                          39

34.                           

                           28

                                          21                             20   20         

                                    14                                               14

                               9                                                            10

                                                                                                    6

                     0   0           

  

     Kosmis                             Raimbek Agro                       ФудМастер