Өндіріс тиімділігінің экономикалық мәні және маңызы

Ол үшін мынандай қызметтер жүзеге асырылуы қажет:

1. Гофрокартон мен қағаз шығаратын зауытты ұйымдастыру;
2. Қағаз өнімдері (дәптерлер, альбомдар) шығару үшін монтажды жабдықтар сатып алу;
3. Айналым қаражат қорын үлесімді қалыптастыру;
4. Нарықта тиімді әдіс жасау және маркетинг жүйесін өрлету;
5. Шығаратын өнім түрлерін көбейту, жаңа әртүрлі картон мен қағаздан жасалған өнімдерді меңгеру.

Келесідей өнім түрлерін шығаруды жоспарлауда:

- Офсеттік және жазатын қағаздар  шығару;

- Этикеткалық қағаздар шығару;

- Гофрокартон қабаты үшін, гофрокартон  мен гофротара шығыру;

- Сұр картон мен сұр қағаздар шығару.

Оның мақсаты « ЖАСИ » ЖШС – гі  гофрокартон мен гофротарға 3 түрлі флексотаңба басылынған өнімді шығаруға жаңа жүйе алынуы.

Қазақстан Республикасында 2005 – 2006 жылдары экономикада өзгерістер байқалып жатыр, көбінесе тамақ өндірісі өсті, олар басты Қазақстанда гофрокартонды сұраушылары болып келеді.

Жалпы сипаттамасы мен өндірістік технологиясын қарастырып, «ЖАСИ» ЖШС – ның қызметінің экономикалық сипаттамасын беру үшін оның технико – экономикалық көрсеткіштерін қарастырайық.

« ЖАСИ » ЖШС – гі  өндіруші және басқарушы,  осы жүйе қызметінде үлкен тәжірибелі қызметкерлер жұмыс істейді. Одан басқа Ресей, Беларусия және Қытай елінен технолгтар мен мамандар шақырылған.

Қазіргі уақытта Қордай аудандық әкімшілікпен тоқтап қалған өндірісті қайта жұмыс істеу, қалпына келтіруге қызығуда, өйткені көп жаңа жұмыс орындары ашылады. Кіші қалалар мен ауылды жерлерде рентабельді өндіріс Қазақстан экономикасының өсуіне ең бір басты шарт болып келеді. Қазіргі нарықтық экономика жағдайындағы кез келген жұмыс істейтін кәсіпорын өз қызметі барысында өнім өндіруді, оны өткізуді бірнеше жылдарға маркетинг стратегия бойынша алдын-ала болжауы шарт. Ол ұзақ мерзімдік жоспарлардың бағғытттарын жүзеге асырудың бірден-бір жолы. Өндірістік тиімділігті анықтау барысы көбінесе нарық сұранысына тәуелді, сонымен бірге мемлекеттік тапсырыстар, мемлекеттің саясаты тағы әсер ететіні айғақ Кәсіпорын шығыны өнім көлемі мен оны өткізу көлемі теңескен жағдайда, өнім көлемі және өндірістің оң тиімді деңгейі анықталады. кәсіпорынның өнім өндіру құрылымының өзгеруі көптеген экономикалық көрсеткіштерді өзгертеді, яғни рентабелдік, таза табыс, құндық түрдегі өндірілген өнім көлемі, материал сыйымдылық және т.б.

Кез келген кәсіпорын өнім өндіргенде шикізат пен материалдарды, ресурстарды нғұрлым аз пайдаланып, соғырлұм өзіндік құны аз өнім алуға тырысады. Оған жетудің бірден-бір жолы ол жоғары технология мен техниканы, қолда бар материалдық ресурстарды тиімді пайдалана отырып, өнім өндіру, бір ескертетініміз шикізатты аз пайдалануымыз қажет деп, өнім сапасын әсте естен шығармауымыз қажет. Осының нәтижесінде өндіріс факторларын тиімді үйлестіре отырып, өндірілген өнім бәсекеге қабілеттілікке қол жеткізеді.

Төмендегі 1-кестеде соңғы екі жылдағы кәсіпорынның қызметін сипаттайтын технико-экономикалық көрсеткіштеріне сипаттама берілген.

1 -кесте - « ЖАСИ » ЖШС –ның  технико – экономикалық көрсеткіштері

Көрсеткіштер	Өлшем бірлігі	2005	2006	Ауытқуы (+;-)	%-бен
1	2	3	4	5	6
Өнімді өткізуден түскен табыс(ӨӨТТ)	мың. тг	74768	280707	205939	375,4
Сатылған өнімнің өзіндік құны	мың. тг	72808	278428	20562	382,4
Жалпы табыс	мың. тг	1960	2279	319	116,3
Кезең шығындары	мың. тг	2498	3036	538	121,5
Негізгі қызметтен түскен табыс	мың. тг	(-538)	(-757)	-1295	140,7
Активтерден орташа құны	мың. тг	4213	14510	10297	344,4
Негізгі қорлардың орташа құны	мың. тг	2666	3854,5	1188,5	144,6
Өнеркәсіптік өндірістік персонал саны соның ішінде:   -   жұмысшылар   -   жұмыскерлер	адам	38        23 15	48        35 13	10        12 -2	126,3 152,2 86,6
Еңбекақы қоры	мың.тг	2637	5027	2390	191
Орташа айлық еңбекақы	мың тг	69,4	104,9	35,5	151,2
Қор қайтарымдылығы	теңге	28,1	72,825	44,73	259,2
Қор сыйымдылығы	теңге	0,04	0,014	-0,022	-35
Материал қайтарымдылығы	теңге	1,092	1,271	0,18	116,4
Материал сыйымдылығы	теңге	0,916	0,787	-0,13	85,9

Ескертпе – « ЖАСИ » ЖШС – ның мәліметтері негізінде есептелді

 

Бұл кестеден көріп отырғанымыздай екі жыл бойынша көрсеткіштер салыстырылған. Ол 2005 – 2006 жылдар аралығындағы көрсеткіштер. Бұлар нақты құжаттардан алынған, яғни « ЖАСИ » ЖШС 2005 – 2006 жылдар бойынша, бухгалтерлік балансы мен оның қосымшалары. Енді кестені талдауға толығырақ  кіріссек: 1- ші кесте бойынша есепті жылы  2005 ж. ӨӨТТ – сы 74768 мың теңгені құраса 2006 ж. ол 205939 мың теңгеге артқанын көреміз.  Осы мерзім арасында кәсіпорынның тұтынушылар қатары (клиентурасы) кеңейді, бұл өнім өндіру көлемінің артуымен түсіндіріледі. Активтердің жылдық орташа құны 10297 мың. тг артқан, оған негізгі қорлардың орташа жылдық құнының 1188,5 мың. тг артуы да өз әсерін тигізді. Өндірілген өнімнің өзіндік құнын орташа алғанда ӨӨТТ – тың 97 – 98% құрайды. Жалпы табыс екі жылы да болғанмен өткен жыл зияндары және салық төлемдерін төлегеннен кейін, екі жылда зиянмен аяқталған. Кәсіпорын технико – экономикалық көрсеткіші, оның нарықтағы белсенділігі мен сенімділігінің маңызды сипаттамасы болып табылады.

      Гофрокартон мен  қағаз шығаратын « ЖАСИ »  ЖШС – ның келесідей басымдықтары  бар:

-  Республикада қағаз шығаратын  кәсіпорын;

-  Импорталмастыратын өнімдер  шығару;

-  Қазіргі заман менеджменті мен маркетинг әдістері енгізіліп             қолданылуда;

-  Қызметкерлерді жаңа жүйемен  оқыту.

Қағаз өндіруші кәсіпорын жоғары технологиямен жабдықталған. Қазақстан елінде жоғары технологиямен жабдықталған, қағаз өндіретін бұдан басқа кәсіпорындар жоқ деуге болады.

Барлық жұмыскерлер мен қызметкерлер арнайы оқытылады. Құрал жабдықтаушылар оқытып, үйретуге арнайы өз қызметкерлерін жібереді. Қазіргі уақытта 48 адам жұмыс істейді. Жоспарлы уақытта 125 адамға дейін жұмыс орны ашылғалы жатыр. Ауылды жерлерде жұмыс орнын табу өте қиын, сондықтан да осы аймақтағы тұрғындардың әлеуметтік жағдайын жақсартуға мүмкіндік береді. Өндірілген өнім көлемінің артуына байланысты олардың орташа еңбек ақысы 35,5 мың тг. (151,2% - ға) артқан, сәйкесінше еңбекақы қоры 2390 мың теңгеге (191% - ға) артқан.

Нарықтық ортада кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы зор. Бұл кәсіпорынның жұмысшылар коммерциялық серіктестер және басқа да контрагенттер алдында өзінің өндірістік коммерциялық қызметінің нәтижесі үшін толық жауапкершілікті блуымен байланысты.

Кәсіпорын активтерінің құрамы мен құрылымын талдау – кәсіпорынның барлық мүліктерінің және оның жекелеген түрлерінің абсолютті арту немесе кему мөлшерін белгілеуге мүмкіндік береді /20/.

2 -кесте – « ЖАСИ »ЖШС –ның активтерінің құрамы мен құрылымы (мың. тг)

Көрсеткіштер	2004ж.		2005 ж.		өзгерістер		Құрылымдық өзге-рістер      (+; -)
	мың. тг	үлесі %бен	мың. тг	үлесі % бен	мың. тг	үлесі %бен
Активтер құны оның ішінде:	4331	100	18622	100	14291	429,9	Х
Ұзақ мерзімді активтер	2694	62,2	5037	27,0	2343	87,0	-35,2
а)негізгі құралдар	2694	62,2	5037	27,0	2343	87,0	-35,2
Ағымдағы активтер	1637	37,8	13585	73,0	11948	729,9	35,2
а)өндірістік қорлар	1292	29,9	9981	53,6	8689	672,5	23,7
б)дебиторлық борыштар	291	6,7	2526	13,6	2235	768,0	6,9
в)ақша қаражаттары	54	1,2	1078	5,8	1024	1896	4,6
Өндірістік әлеует	3986	92,0	150,18	80,6	11032	276,8	-11,4

*Ескертпе –  « ЖАСИ » ЖШС – ның мәліметтері негізінде есептелді

Жоғарыда келтірілген 2-кесте мәліметтеріне талдау жасайтын болсақ, 2006 жылы 2005 жылмен салыстырғанда активтер құны 14291 мың. теңгеге артқан. Активтер құнындағы ұзақ мерзімді активтер (негізгі құралдар) үлесі 2005 ж.- 62,2 % болса, 2006 ж. 27 % құрап, 35,2 пунктке төмендеді. Бірақ негізгі құралдар құны 2343 мың теңгеге артып отыр: 2005ж. 145 мың тг., 2006ж. 853 мың тг. құрал – жабдықтары енгізілді. Ал олардың үлесінің төмендеуі жалпы активтер құнының 4 еседен аса артқанымен түсіндіріледі.

Ағымдық активтердің актив құнындағы үлесі 2005ж. – 37,8 %, 2006ж. – 73 % болып 35,2 пунктке артты. Оның себебі: материалдар құнының 8689 мың тг, дебиторлық борыштардың 2235 мың тг., ақша қаражаттарының 1024 мың тг. артуы. Жалпы ағымдық активтер 11948 мың тг. артқан. Оның ішінде тауарлық материалдық қорлардың үлесі ең жоғары 2005ж. – 78,9 % (1292/1637), 2006ж. – 73,5 % (9981/13585), олардың құны 8689 мың тг. артқан. 2005 – 2006 жж. өнім өндіру көлемінің артуы салдарынан шикізат – материалдарға деген қажеттіліктің артуымен түсіндіріледі.

Дайын өнім қалдығы екі есепті жылы да болмаған, жыл аяғына дейін өндірілген өнім көлемі толық өткізіліп отырған. Ақша қаражаттарының үлесі (айналым қаражаттарының мобильдік коэффициенті) 2005 ж. – 3,3% - ға (54/1637). 2006 ж. – 7,9% - ға (1078/13585) тең болады. Осы аспект дебиторлық борыштардың күрт өсуіне өз әсерін тигізді. Жалпы ақша қаражаттары және өндірістік қорлардың артуы тартылған қаржы қаражаттарының көп бөлігінің осы айналым активтеріне салынғанымен түсіндіріледі.

« ЖАСИ » ЖШС- ның өндірістік потенциалының құны (қорлар мен өндірістік қорлар немесе материалдар) 2006 ж. 11032 мың тг. артты, жалпы өндірістік потенциалдың құны өндірістік қызметі үшін оңға бастаушы күштердің бірі.

Кәсіпорынның мүлкінің қалыптасуы өзіндік және қарызға алынған мүлік есебінен жүргізілуі мүмкін /20/. « ЖАСИ » ЖШС – ның  тұтыну жоспары бойынша келесідей өнім түрін шығаруды ойластыруда:

-    Графикалық түсқағаздар;

-    Коробкалық картондар (хром- эрзац)

-    Жоғары сапалы үш  қабатты сүр және ақ гофрокартондар;

-    Әр көлемді үш түсті  флексотаңба басылымды гофротарлар;

-    Дәптерлі өнімдер;

Зауыт гофрокартон өнімдерін «Цзиньмальмаш» (КНР)    компаниясынан алынған технологиялар негізінде дайындайды.Технологиялар мен жабдықтар қағаз жасау   машинасының қуаты күніне 150 тоннаға дейін болып отыр. Гофрокартон осы   жүйеде 8 сағаттан істейді, жұмыс көлемі күніне 80 000 м2 құрайды,  одан   100-120  мың  әр – түрлі   көлемді картон жасауға болады.

 

3 -  кесте - Жоспарланған өнімдер  көлемі жылдар бойынша