Кәсіпорынның инновациялық және инвестициялық саясаты

 

      4 – сурет. Өнімнің өмірлік кезеңдерінде маркетингтік жүйенің атқаратын қызметі.

 

      Маркетингтік бөлім  қызметінің негізгі бағыттарын өнімнің өмірлік кезеңдеріне байланысты үйлестіру кәсіпорынға нарықтағы өзгерістерді дер кезінде ескере отырып, өнімдерінің бәсекелестік қабілетін арттыру қадамдарын анықтауға жағдай жасайды.

      Жалпы алғанда, нарықтық  экономикаға тән кәсіпорын маркетингін ұйымдастыру – қазіргі уақыт талабы. Әлемдік үдерістердің көшінен қалып қоймау үшін де, өндірістің тиімді дамуын қамтамасыз ету үшін де, отандық өнімдердің бәсекелестік қабілетін арттыру үшін де нарықпен жүйелі қатынастың тиімді құралы – маркетингті барынша кеңірек қолдану әрбір кәсіпорындағы шешілуі тиіс міндеттерінің бірі болғаны жөн.

      Маркетингтік шаралардың  көп қаржыны талап ететінін  ескере отырып, оның қайтарымы  да елеулі табыстарға жеткізетінін  назарға алу керек. Сондықтан  – да Кәсіпорынға маркетингтік жүйе құрылымы мен оны ұсынылған нақты бағыттары негізінде жұмыс жасау бәсекелі нарықта қарқынды да, нәтижелі болуына септігін тигізеді.

            “Raimbek agro” ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін көтеруге   мынадай ұсыныстар жасауға болады:

1. “Raimbek agro” ЖШС жарнамалық стратегиясын және танымалдылығын арттыру.

       -  Тұтынушылардың көңілін аудару мақсатында келесі каналдар тиімді болып табылады:

• пресса (көптеп оқылатын газеттер, журналдар, бюллетендер және басқа да бұқаралық ақпараттық құралдар);
• аудиовизуалдық құралдар (радио, кино, жәрмеңкелер мен көрмелерде арнайы видеоорнатулар, слайдтық фильмдер);
• жарнама плакаттары ( халық көп жерлерге, жолдардың бойына әртүрлі бейнелік және мәтіндік жолдаулар);
• транспорттағы жарнамалар;

Өнім– 1) белгілі бір уақыт аралығында дүние жүзінде, елде, кәсіпорында, т.б. өндірілген өнімдердің бүкіл көлемі; ғылыми-техникалық талдамаларды, өндірістік-техникалық мақсаттағы өнімдерді, халық тұтынатын тауарларды, құрылыс нысандарын, жұмыстарды, қызметтерді қоса қоғамдық және жеке бастың қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған еңбек қызметінің нәтижесі; кәсіпорында дайындалған өнім. Еңбек нәтижелері заттандырылған (шикізат, материалдар, тамақ, химия өнімдері, техикалық қондырғылар мен олардың бөлшектері) және заттандырылмаған (энергия, ақпарат, көрсетілетін қызметтің кейбір түрлері) болуы мүмкін. Өнім даралай, салмақ, ұзындық, бет, көлем өлшемдері және бұйымдардың немесе материалдың, металл балқымасының топтамасы, сұйық немесе сусымалы заттың белгілі бір сыйымдылығы (контейнер, цистерна, бөшке, қап) есебімен есептеледі. Өнім тұтыну құнымен – белгілі бір тиімділікті қанағаттандыра алуымен және құнмен – оны дайындауға жұмсалған қоғамдық еңбекпен сипатталады. Осыған байланысты оны есепке алу мен жоспарлау заттай тұлғада ғана емес, ақшалай тұлғада да жүргізіледі. Өнімге заттай (машина, жабдық, аяқ киім, т.б.) және өнеркәсіптік сипаттағы жұмыстарға (жөндеу жұмыстары, сақтау, буып-түю, тасымалдау, т.б.), негізгі және жанама өнім түрлеріне бөлінеді. Аяқталған жұмыстар кешені, құрылыс нысаны да Өнім деп ұғынылады. Негізгі түріне өндірістің жалпы көлеміндегі үлес салмағы көп және кәсіпорын дайындауға бағдарланған Өнім жатады. Жанама түріне негізгі Өніммен қатар бірыңғай технол. үдеріс барысында жасалатын Өнім(мысалы, мақта тазарту, май шайқау зауыттарындағы қалдықтар, астық өндірісіндегі сабан, т.б.) жатады. Ө. шаруашылық салаларына қарай: өнеркәсіп, құрылыс, көлік, байланыс, сауда, қоғамдық тамақтандыру, мал ш., өсімдік ш. Ө-деріне ажыратылады. 2) Адам еңбегінің заттанған немесе бейматериалдық нәтижесі (зат, ғылыми ашылым, идея), яғни адам еңбегінің, шаруашылық қызметтің заттай нысанда немесе нәтижесі материалдық-заттай нысанда (материалдық өнім), рухани нысанда не бейматериалдық-зияткерлік, рухани, ақпараттық нысанда (зияткерлік өнім, ғылыми ашылым, идея) не орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер түрінде бейнеленген нәтижесі. [1]

«Өнім» термині адам қызметінің әр алуан салаларында кең қолданылады. Өнім әр түрлі болып бөлінеді, мысалы: халық шаруашылығының әр түрлі салаларының өнімі – ауылшаруашылық өнеркәсіптік және басқа да болып бөлінеді.

Өнім – адам еңбегінің нәтижесі қоғамды ақпаратпен жабдықтау болатын және оның тұтынушылығын қанағаттандыруға арналған ақпарат технологияларының қуатты индустриясын туындататын өнімді, яғни ақпарат өнімін қарастыратын боламыз.

 

Өнім сапасы. Сапа - өнімнің ең маңызды сипаттамасы. өнім белгілі бір сапаға ие болғаннан кейін ғана аналогтар қатарында лайықты оры алуы мүмкін. Сапаның түсінігіне мыналар кіреді: ұзак уақыт бойы қолдану, сенімділік, нақтылық, қолданудағы қарапайымдылығы, сонымен қатар ақаулардың болмауы. Бірақ әрбір өнімге сапаның аталған қасиеттер сай келе бермеуі мүмкін. Мысалы, бір рет қолда-натын стақаннан ұзақ уақыт қолдануын талап ете алмаймыз. Сондықтан, сапаның стандарттарға сәйкес келу деген маңызды көрсеткіші бар. Бұдан басқа өнім тұтынушылардың мына қажеттіліктерін қанағаттандыруы тиіс:

 • Физикалық;

 • Техникалық;

 • Сенімділік;

 • Эксплуатациялық;

 • Эстетикалық;

 • Қауіпсіздік;

 • Экологиялык;

 • Шығынды (эксплуатациямен  байланысты шығындар), т.б.

 Өнімнің бөсекеге қабілеттіліктің  бұл факторлардың маңыздылығын  түсініп, біз оны кейінрек толығырақ қарастырамыз.

 Өнімнің бағасы. Баға — өнімнің  құндық ақшалай сипаттамасы болып  табылатын экономикалык категория. Ол өнім өндірісіне кеткен  жұмыс уақытының жанама өлшемі. Өнім бағасын анықтайтын факторлар:

 1.өндіріс жалпы шығыны;

2. қоғамдық еңбек шығыны;

3. өнім саны;

4. өнім қызметі мен қасиеті;

5. персоналдың квалификациясы;

6. өндірістің технологиялық деңгейі;

7. Мемлекеттің салық туралы  заңы;

8. Өнімді тасымалдау және сақтаумен  байланысты шығындар;

9. Өнімді өткізу үшін ғимараттар арендасымен байланысты шығындар;

10. Өнімнің орамы;

11. Фирманың танымалдылығы;

12. Сервистік және кепілдік қызмет  көрсетуінің деңгейі;

13. Фирманың маркетингтік қызметі;

14. Өнімге сұраныс пен ұсыныс;

15. Фирманың сФеникс нанық баға стратегиясы.

 Кәсіпорынның баға саясатын  жетілдіру бағыты нақты өндіріс  орындарының тиімділігі нәтижесінде  ғана жүзеге асуы мүмкін. Оның  себебі де бар, өйткені нарықтық  баға бәсекесі кезінде қандай  да бір өнімнің құнын төмендету (ең төмен мөлшерде табыс таба отырып) үшін кәсіпорын өзі шығаратын басқа да өнім түрлерінен немесе қызметтерден тұрақты табыс алуы қажет. Онсыз баға бәсекесінде нәтижелі күресу мүмкін емес. Жалпы баға саясатының қалыптасу реті мен оған әсер ететін факторлардың сипаттайды.

 

Өнімнің сапасын жақсарту стратегиясын жүргізуде, сапа көрсеткіштерінің уақытқа байланысты өзгергіштігін ескеру қажет. Сапаны жақсарту стратегиясының элементі болып ИСО 9000 халықаралық стандарттар негізінде құрылатын, сапаны басқару жүйесі болып табылады.

       Өнімнің  сапасын  жақсарту стратегиясының өткізудегі  кері байланыс элементі, олардың  сертификатталуы болып табылады. Сертификатталған тауарларды жарнамалауға, жаңа отандық сынақтыу және  сертификаттау орталықтарын ашу  қажет.

      Өнімнің бәсекеге қабіліттілігін көтеруде жылдан – жылға таңдау мен жаңа өндіріс нарықтарына бейімделу мәселелері өсіп келе жатыр. Осыған байланысты кез – келген кәсіпорында осы облыс бойынша талдамалық ізденістер жасалу қажет. Жаңа өндіріс нарықтары өнімнің бәсекеге қабіліттілігін және өндіріс рентабельділігін өзгертіп жіберуі мүмкін.

      Өнімнің бәсекеге  қабіліттілігін жетілдіру үшін, оны жаңа нарыққы шығару қажет. Бірақ ол үшін алдымен жаңа  нарықтың жөндеу және қызмет  көрсетуде білікті жұмысшылармен  қамтамасыз ету деңгейін анықтау қажет. Себебі кейін тұтынушылар өндірілетін өнімнің сенімділігін пе арттыруын талап етуі мүмкін.

 

Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың бірнеше әдістері бар. Бірақ барлығының да бір ортақ кемшілігі бар, онда тұтынышыны қызықтыратын өнім бағасы мен сапаның қатынасы ескерілмейді, тек тауардың басқа қасиеттерінің жиынтығы ретінде анықталады. Осылайша, өнімнің бәсекеге қабілеттілігі біз оның өнімнің бағасы пайдалы тиімділікке қатынасындағы салыстырмалы баға деп анықтаймыз. Әрбір нарықтың өзіндік бір ерекшеліктері бар. Баға өткізу кезіндегі ұсынысты анықтау керек, ал жаңа өнім ұсынысы бағамен ынталандыруы кажет. Осылай, егер «баға» тек өнімді өткізу кұралы ғана болса, «бәсекеге қабілетті сапа» нарық дамуының жалғыз факторы - тек өнімнің белгілі бір көрсеткіштері ғана емес, сонымен бірге ақырғы тұтынушыға бағытталған шаралар кешені. «Бәсекеге қабілетті сапа» зерттелуі перспективті нарықты бөлшектеп зерттеуінен басталады:

 • жаңа өнімге талаптарды  дайындау;

 • сапалы шикізат жабдыктаушылады  таңдау және күшейтілген бақылау;

 • өндірістің барлық кезеңдері  мен аралық бақылауды регламенттеу. Ақырғы өнімнің шығу кезеңінде  ол барлық белгілі бір сипаттамаларға (яғни, бағалық ниша мен нарыққа  шығудағы бастапқы баға, оның  мақсатты сегменті анықталады  және сонымен сәйкес өндірілетін көрсеткіштер мен қасиеттер) сәйкес келу керек. Бәсекеге қабілетті сапаның ажырамас бөлігі сервистік қызмет көрсету деңгейі болып табылады. Өнімнің нарықта өмір сүруі үшін соңғы мәселе өте маңызды болып келеді және ол нарықтық жағдайлардың өзгеруіне тез және нақты жауап беруі тиіс.

 Өнімді нарыққа шығару —  өте жауапты кезең. Жаңа өнім  үшін жаңадан өткізу нарығын  құру керек. Жаңа өнімнің бәсеке  қабілеттілігіне немесе нарықта  өнімнің өтуіне әсер ететін  факторларды карастырайық. Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің жоғары көрсеткіші кезінде табысты өтуі тек өнімнің жаңалық дәрежесі мен оған тұтынушының қызығушылығы ғана емес, сонымен бірге бағалық стратегияға да байланысты. Әдетте, өнімнің модификациясы сату көлемін жаңалыққа карағанда тезірек ұлғайтады, өйткені тұтынушы берілген өнім туралы біледі. Модификацияланған өнімнің бағасы бұл этапта модификацияланбаған өнімнің баға деңгейіне карағанда сәл жоғары болуы мүмкін. Жаңалык өнімнің бағасы бірінші этапта аналог бағалық нишаның жоғарғы шегімен анықталады және жақсы жарнамалық, ақпараттық пен сервистік сүйеуден кейін бәсекеге қабілеттілік деңгейіне сәйкесінше жоғарылауы мүмкін.

. Өнімнің бәсеке қабілеттілігін  бағалау келесі жүйелілікпен  асады:

1. нарық ты талдау — потенциалды  сатып алушылар мен бәсекелестердің қажеттіліктерін зерттеу;

2. тауарға нарыктық талаптарды  қалыптастыру және оны бағалық  көрсеткіштер құрылымында көрсету;

3. салыстыру көрсеткіштер базасын  таңдау;

4. бағалық класс моделінің түрін  таңдау;

5. тауарды бәсеке қабілеттіліктің  жеке және интегралды көрсеткіштер  бойынша бағалау;

6. бәсеке қабілеттілік туралы  қорытынды жасау және оның  өндіріс пен сатып алу мақсаттылығы  туралы шешім қабылдау.

 Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін  бағалау тұрғысынан нарықты зерттеудің нәтижесі тауардағы қажеттілікттердің әрекеттестік динамикасы мен жағдайы туралы ақпаратты жинау болып табылады. Әрбір қажеттілік сатып алушы нарықта тауарға талаптар түрінде мәлімдеме жасайтын белгілі бір параметрлер жиынтығымен сипатталады.

 Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату жолдарын жобалау оның нақты және уақытылы бағалауына тікелей байланысты. Өнімнің бәсекеге түсу қабілеттілігі талданатын өнімнің параметрлерін салыстыру базасының параметрлерімен салыстыру арқылы бағаланады. Салыстыру базасының орнына әдетте нарықтағы ұқсас тауар немесе тұтынушының қажеттілігі алынады. Ал ұқсас тауар ретінде сатылу көлемі максималды және болашағы жарқын тауар алынады. Егер өнімнің параметрлерінің физикалық өлшемі боласа, онда оған балмен бағалау әдістері қолданылады.

 Бәсекеге кабілеттілікті бағалаудың  негізгі критерийлері:

 • өнімнің жаңалық дәрежесі;

 • өндірілу сапасы;

 • өнім туралы ақпаратты  тарату үшін материалдық базасының  болуы;

 • өткізуді ынталандыру бойынша  шаралар; өткізу динамикасы;

 • өнімнің нарықтық талаптарына  ыңғайлану мүмкіндігі;

 • қаржылық жағдайы.

 Сонымен бірге, бәсекеге қабілеттілікті  салыстырмалы құн мен салыстырмалы  пайда бағалық көрсеткіштері  бойынша карастыруға болады. Егер  өнімнің бәсекеге қабілеттілігін  баға бойынша бағалайтын болсақ, өнімнің бағасы, сапасы мен дизайны ұқсас тауардан кем түспесе, онда өнім бәсекеге қабілетті болып саналады. Ал егер өнімнің бәсекеге қабілеттілігін салыстырмалы қүн бойынша бағалайтын болсақ, онда салыстырылатын мемлекеттерде өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек бірлігінің салыстырмалы құны бір валютада есептелінеді. Бәсекеге қабілеттілікті пайдалылық бойынша бағалағанда, кәсіпорынның пайдалылығы жоғары болған сайын оның өнімінің бәсекеге қабілеттілігі де жоғары болады.

Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістері келесідей:

 Біз бәсекеге қабілеттілікті  талданатын өнім мен салыстыру  базасының техникалық, экономикалық  және басқа параметрлер бойынша  салыстыру арқылы бағаланатынын  айтқанбыз.

 Бағалау екі әдіспен жүргізіледі:

- дифференциалданған;

- комплексті.

 Бәсекеге қабілеттілікті бағалаудың  дифференциалданған әдісі талданатын  өнім мен салыстыру базасының  параметрлерін қолданып салыстыруына  негізделген.

Курстық жұмысының теориялық және әдістемелік негізін кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселелері бойынша отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, монографиялары, оқулыктары мен оқу құралдары, мерзімді баспасөздегі мәліметтер мен ақпатраттар, сондай-ақ арнайы заңдар, заңнамалық кұжаттар, нормативтік-құқықтық актілер мен Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің бұйрықтары, қаулылары мен жарлықтары, ҚР-сы статистикалық агенттігінің мәліметтері жылдық есептемелік кұжаттары құрайды.

Бәсекеге қабілеттілік — өнеркәсіптік өнімнің құндық және сапалық параметрлерін ғана қамтымай, сондай-ақ кәсіпорын қызметіндегі инвестиция мен инновациялық басқаруға, менеджмент деңгейіне тәуелді жан-жақты ұғым.

 Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі  — тауарлардың тұтынушы қажеттілігін  жоғары деңгейде қанағаттандыруын  және осының арқасында нарықты өз орнын табуы. Басқа сөзбен айтқанда, бұл тұтынушының талғамына сай келетін және оның сатылуын қамтамасыз ететін өнімнің қасиеттері.

 Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің  сипаттамалары кандай? Оның негізгі  кұрауыштарын атап өтейік: