Касипкерлик-бул новаторлык

-шағын кәсіпкерлікті  мемлекеттік қолдаудың кешенділігі;

-инфрақұрылымды дамытуды және кәсіпкерліктің ұйымдастырушылық

           формаларын таңдауда жағдай туғызу;

-алдыңғы қатарлы шетелдік  тәжірибені қолдану.

Қазақстан Республикасының  шағын кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі  агенттігі Экономикалық зерттеулер институты және Кәсіпкерлер форумы кеңесімен бірлесіп, Қазақстан Республикасында Шағын кәсіпкерлікті дамыту мен қолдаудың 1999-2000 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының жобасын жасады. Бағдарламада бірқатар шараларды жүзеге асыру белгіленген:

Шағын кәсіпкерлікті қаржы-несиелік және инвестициялық қолдау.

Кәсіпкерлікті қаржылай қолдау едәуір шығындарды талап етеді, ал мемлекеттік бюджеттің мүмкіндігі шектеулі. Мұндай жағдайда қаржыны  пайдаланудың коммерциялық механизмдеріне көшу қажет. Қазір банктер                                                                                                                            

сату-сатып алуды несиелейді  немесе ірі таур өндірушілерді несиелеуді қолайлы көреді. Шағын бизнес өтемді кепілдік базаның жоқтығынан несиелік ресурстарға қолы жете алмай тұр. Осыған байланысты шағын кәсіпкерлікке лизингтік несиелер, сақтандыру, франчайзингті дамыту қажет. [7.45]

Кәсіпкерлікті қаржылай қолдау саясаты орташа және ұзақ мерзімді несиелеуді, аймқтық деңгейде кепілдік қорлар мен несие серіктестерін құруға бағытталуы тиіс.

Салық салу және кеден саясаты.

Шағын бизнес субъектілеріне салық салудың әділ жүйесін құрудың  негізгі принципі жалпы экономикалық мүдделердің фискальдық мүдделерден  басым болуы тиіс. Шағын бизнес субъектілеріне салық салудың әділ механизмі кәсіпкерлердің табысын анықтаудың байыпты тәртібінің болуын көздеуі керек. Кәсіпкерлердің табысына бірыңғай жеңілдікті мөлшерлеме енгізу немесе патенттік төлем кәсіпкерлердің жұмысын жеңілдетеді. Ағымдағы және аванстық төлемдер төлеудің қазіргі тәртібін жою керек.  Өндірісті дамытуға, бәсекеге түсе алатын экспортқа бағдарланған немесе импортты ауыстыратын өнімдер шығаруға қаржы жұмсайтын шағын кәсіпкерлер үшін табыс салығын есептеген кезде салық салынатын табысты осы қаржыға кеміту қажет.

 

 

 

 

 

 

3.2.Кәсіпкерлік  мемлекеттік қолдауда  дамыту мен жетілдіру жолдары

 

Шағын кәсіпкерлікті  қолдаудың басты бағыттарының бірі – кеден баждарын төлеу кезінде  шағын кәсіпорындарға жеңілдіктер  беру.  Қазақстанда өндірілмейтін  шикізаттарды импортаған кезде қосымша құн салығын салуды кейінге қалдыру қажет.

Салалық бағдарламаларды  жетілдіру.

Шағын кәсіпкерлікті  дамытудың маңызды жағы салалық  министрліктер мен ведомстволар, сондай-ақ ірі отандық кәсіпорындар тарапынан қолдау жасау болып  табылады. Бүгінгі таңда шағын бизнесті қолдау бағдарламасы транспорт және коммуникацич салаларында, сондай-ақ жекелеген кәсіпорындарда жасалынған.                                                                        

Шағын кәсіпкерлікті  қолдаудың инфрақұрылымдарын дамыту.

Шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың инфрақұрылымдарын қалыптастыру үшін болашақта Шағын кәсіпкерлікті дамыту қорының жұмысын қайта қарау қажет.

Нарық инфрақұрылымын дамыту шағын кәсіпкерлікті дамытудың  маңызды бөлігі болып келеді. Шағын  бизнестің тиімді қызмет етуін қамтамасыз ететін нарықтық инфрақұрылымға мынадай элементтер жатады: аудиторлық, консалтингтік, бухгалтерлік және басқа қызмет түрлері, қаржы-несие институттары, сақтандыру компаниялары әрі түрлі оқу орындары жатады. Сонымен қатар бұл нарық инфрақұрылымын субъектілерінің өзіндік проблемаларын шешу қажет. Қазақстанда кәсіпкерлер мүддесін қорғайтын жетілген ұйымдар бар. Олар: Қазақстан кәсіпкерлер конгресі, Кәсіпкерлер мен өңдеушілер одағы.

Лизинг және франчайзингті қалыптастыру.

Бүгінгі таңда шағын кәсіпкерлікті дамыту саласында жедел және қаржы лизингі с жүзінде дами алмай отыр.  Лизинг қатынастарды тезірек енгізу мақсатында олардың дамуын қолдау жөнінде бірқатар шараларды қабылдау қажет.

Франчайзинг шағын кәсіпкерлік  өкілдерінің ірі бизнеспен қарым-қатынасының тиімді үлгісі ретінде өз дамуының зор мүмкіндіктеріне ие. Қазақстанда франчайзингтің дамуы үшін: франчайзинг ассоциациясын, франчайзингтің оқу-консультациялық орталығын құру қажет.

Ақпараттық қамтамасыз ету.

Бұл орайда бағдарлама бойынша шағын кәсіпкерлікті ақпараттық қамтамасыз етудің ұлттық жүйесін жасау жоспарланған. Осы жүйе шеңберінде заңдық-нормативік актілер, оқу орталықтары, заңгерлік фирмалар, адвокаттық кеңселер, инфрақұрылымның басқа да обьектілері бойынша деректердің ақпараттық базасы құрылады.

Шағын кәсіпкерлік  субъектілерін қорғау инфрақұрылымын құру.                                                                                                 

Бүгінгі таңда кәсіпкерлік  өзінің құқықтық мәртебесін жағынан  жеткілікті қорғалған институтқа жатпайды, бұл әсіресі шағын бизнеске қатысты. Шағын бизнестің ортақ мүдделерін және әр субъектінің мүдделерін қорғау мемлекеттік емес ұйымдардың рөлін күшейту мақсатында, әр түрлі заңдарды жүзеге асыру керек.

Шағын және орта бизнесті қаржыландыру мәселелері.

Шағын кәсіпкерлікті  мемлекеттік қолдау бағыттарының бірі – ол мемлекеттің қаржы-несиелік және инвестициялық климат жасау  және несиелеу жүйесін жетілдіру  басты мәселелер болып саналады. Республикамызда шағын кәсіпкерлікті  тиімді қаржыландыру үшін қажетті ресурстарға деген үлкен тапшылық орын алып отыр. [8.16]

 

 

 

 

 

Қорытынды

Қазір біздің елімізде кәсіпкерлік  қызмет өте қарқынды түрде дамып  келеді және де оның дамуына мемлекет тарапынан көптеген жағдайлар жасалып  отыр. Егер біз тәуелсіздік алған алғаш жылдармен салыстырсақ, жылдан-жылға кәсіпкерліктің жақсы дамып келе жатқанына көзіміз жетеді. Республика Президенті Н.Ә. Назарбаев кәсіпкерлікке барынша қолдау көрсету мәселелеріне айрықша көңіл бөлуде. Оның «Шағын кәсіпкерлікті дамытуға мемлекеттік қолдауды күшейту және оны жандандыру жөніндегі шаралар туралы» Жарлығы осы мәселеге арналған. Мемлекет басшысы құқықтық және қаржы-материалдық базаны одан әрі жетілдіріп, жер-жерде азаматтарды шағын бизнеске тарту үшін қолайлы жағдай жасалуына жоғары талап қойып, бұл мәселені ұлттық экономиканың стратегиялық аса маңызды секторы ретінде қарастырып отыр. Өйткені ол кәсіпкерлік қызмет мемлекеттің әлеуметтік жағдайын, сыртқы экономикалық қызметтерін реттейтін негізгі құрал екенін түсінеді. 

Кәсіпкерлік қызметті дамыту мақсатында мынадай іс-шараларды жүзеге асыру қажет:

-мемлекет тарапынан  кәсіпкерлікті барынша қолдау;

-жеңілдетілген несие  беру саясатын жүргізу;

-кәсіпкерлер құқығын  қорғайтын орган жұмысын жандандыру;

-кәсіпкерлік қызметті тіркеуден өткізу кезіндегі қиыншылықтарды жою;

-тексеруші органдар  санын қысқарту;

-заңдардың орындалуын  қамтамасыз ету, т.б. 

Қорыта айтқанда, қазір  біздің алдымызда республика экономикасын одан әрі диверсификациялау міндеті  тұр. Бұл жаңа кәсіпорындар ашу ғана емес, сонымен бірге, олардың инновация технологиясы негізінде дүниежүзілік бәсекеге төтеп бере алатын өнімді жаңа ауқымды шығаруды талап етеді.                                                                                                             

Жеке бизнесті, ең алдымен  шағын және орта бизнесті қолдау ммлекеттік саясаттағы түйінді мәселелердің бірі. Ол «Қазақстан 2030» стратегиясы, «2010-стратегиялық жоспары» және Қазақстанның 2015 жылға  дейінгі индустриялдық-инновациялық даму стратегиясы тәрізді негізгі құжаттарда бекітілген.

Мемлекет біздің экономикамыздың  негізі ретінде кәсіпкерліктен үлкен  үміт күтеді. Кәсіпкерлік біздің экономикамыздың  локомотивіне айналуы тиіс. Сондықтан  біз бұл салаға бар күшімізді  салуымыз керек.

Кәсіпкерлік қызметті дамыту мақсатында мынадай іс-шараларды жүзеге асыру қажет.

-мемлекет тарапынан  кәсіпкерлікті барынша қолдау;

-жеңілдетілген несие  беру саясатын жүргізу;

-кәсіпкерлер құқығын  қорғайтын орган жұмысын жандандыру;

-кәсіпкерлік қызметті  тіркеуден өткізу кезіндегі қиыншылықтарды жою;

-тексеруші органдар  санын қысқарту;

-заңдардың орындалуын  қамтамасыз ету, т.б. 

Қорыта айтқанда, қазір  біздің алдымызда республика экономикасын одан әрі диверсификациялау міндеті  тұр. Бұл жаңа кәсіпорындар ашу ғана емес, сонымен бірге, олардың инновация технологиясы негізінде дүниежүзілік бәсекеге төтеп бере алатын өнімді жаңа ауқымды шығаруды талап етеді.

                                                                                                                              

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер

1. Р. Елшібаев  Кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру  Алматы, 2009
2. Н. Сәбден, А. Тоқсанова  Шағын кәсіпкерлікті басқару  Алматы, 2002
3. Р. Ашимбаев  Экономика Казахстана на пути к рынку   Алматы, 2003
4. Кошанов  Казахстан на пути к рынку Алматы, 2001
5. С. Мулдаахметов  Малый бизнес  Карағанда, 2005
6. А. Бусыгин  Предпринимательство  Москва, 2004
7. Н. Сафронов  Экономика предприятия  Москва, 2008
8. Е. Жатканбаева Малое предпринимательство: теория, мировой опыт и Казахстан  Алматы, 2001
9. Ж.О. Ихданов, Ә.О. Орманбеков  «Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзекті мәселелері»  Алматы, 2000
10. К. Бердалиев «Қазақстан экономикасын басқару негіздері  Алматы, 2002
11. О.Шеденов., Ү.Байжомартов.  Жалпы экономикалық теория Алматы  2002 ж
12. В.Крымова.  Экономикалық теория   Алматы  2003
13. С. Байжұмаев, Б. Табеев  Экономикалық теория    Алматы, 1999

14.Ж.Сахариев  Жаңа  кезең экономикалық теориясы  Алматы, 2004

15.Н. Қашықов Экономикалық теория негіздері  Қарағанды, 1997

16.С. Жүнісов  Нарықтық экономика негіздері  Алматы, 1999

17. Малое предпринимательство: теория, мировой опыт и Казахстан // Под ред. Е. Б. Жатканбаева -  Алматы, 2001

18. М. Г. Лапустина  Предпринимательство: Учебник, М.: ИНФРА  М., 2005

19. С. Климкин  Правовые формы предпринимательства в РК  Алматы, 1997

20. Т. Смагулова Планирование  и организация предпринимательства.  Алматы, 2002

21.  Путеводитель  индивидуального  предпринимателя: Практическое пособие.  Алматы, 2007

22. И. Чепурина, Е. Киселева Курс экономической теории.  Киров, 2001

23. Экономика США   Питер, 2003

24. М. Лапустина   Предпринимательство  Питер, 2004

25. Малый бизнес: Финансовая  среда предпринимательство. Москва, 2006

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша

               А

1 сурет. Кәсіпкерлік қызмет салаларының жіктелуі        

          Б

 

    

 

 

 

 

 

 

2 сурет. Кәсіпкерлік процесінің қозғаушы күштері