Баға және табыс бойынша икемділік. Баға – нарықтық экономиканың негізгі элементі

Нарықтық экономикада  бағалар көптеген функциялардан  босатылған (мысалы, жоспарлық) және негізінен  ақшалай мазмұнды іске асыратын нарықтық реттеуіш және ынталандырғыш ретінде  қолданылады.

Баға-объективті (әділ) категория, оның көлемі ақша айналымы, сұраныс  пен ұсыныс заңдарының әрекетіне  байланысты.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Жоғарыда айтқандарға  қорытынды жасасақ, тауар шаруашылығы  жағдайында рынок қоғамдық өндірістің  реттеушісі болады. Рынок арқылы тауарлар өндірісінің құрылымының қоғамдық қажеттіліктер құрылымы мен көлеміне өз бетінше бейімделуі, өндіріс факторларын  әр түрлі салалардың арасында бөлу жүзеге асады, яғни қанша өндіру  керек екені шешіледі. Рынок өндірістің қай жағдайлары қоғамдық қажеті  екенін анықтайды, шығындарды азайту және еңбек өнімділігімен, өндірістің техникалық деңгейінің  өсуін ынтландырады да , осы арқылы, тауарлар қалай, қандай ресурстардың көмегімен және қандай технологиямен өндірілетінін анықтайды. Ақырында, рынок – тауарлар кімдер үшін өндірілу керек, әр түрлі табыстар мен әр түрлі мамандығы бар  халықтың, әр түрлі бөлігінің арасында ұлттық табыс қалай бөліну керек  мәселесін шешеді. Нақ осы тұтынушы өз қолындағы  ақшаны пайдалана отырып, ақыр соңында  не өндірілетіне, өндірілген тауарлар қайкеткеніне қызмет етеді.

Рыноктық механизм өз қызметінің кәсіпкерлік екендігін, әр түрлі  қолдану салаларына ресурстардың ауысуы мен баға құрылу еркіндігін, сатып алушылар мен сатушылардың таңдау еркіндігін білдіретін экономикалық қатынастарды барынша тиімді жүзеге асырады. Басқаша айтқанда, рыноктық экономика – мемлекеттің араласуынсыз тиімді қызмет істеу қабілеті бар  және белгілі бір заңдылықтарға  бағынады. Жүз мыңдаған тауарлар, рынок  заңымен орталықтанған басқарусыз өндіріледі, сонымен қатар сұраныс  пен  ұсыныстың теңдігі қамьамасыз етіледі.

Рыноктық механизмде тепе-теңдік орнату тенденциясы өзіне  жолды тепе-теңдікті тұрақты түрде  бұзу арқылы салады . Жеке кәсіпкерлер  қоғамдық қажеттіліктер мен сұраныстың өзгеру тенденциясын дәл анықтай  алмайды, сондықтан материалданған еңбек шығындары артық болып  қалуы мүмкін.

Бағамен ұсыныстың  өз бетінше ауытқуы өндіріске  қатысушылардың жағдайларының тұрақсыздығын  қалыптастырады баға төмендеуіне байланысты өндірушілердің белгілі бір бөлігі бұл саладан шығарылып жіберіледі, ал бұл кәсіпкерлер үшін толық  зиянға отыру болса, жұмысшылар үшін жұмыссыздыққа ұшырау болады. Рыноктық экономикада тауарлар ақша көп болған жаққа қарай бағытталатын болғандықтан, рынок табыстық жетіспеушілігімен  байланысты  кейбіреулерді  салыстырса, ал басқаларсалыстыруға болмайтын  немесе шектен тыс табыстар алуы мүмкін.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI

 

 

1. Пиндайк Р., Рубинфельд Д.  Микроэкономика. – М.: Экономика, Дело, 1992.

2. Хайман Д.Н.  Современная микроэкономика: анализ и применение. В 2-х т. Т. II. – М: Финансы и статистика, 1992. – 384 с.

3. Гальперин В.М., Игнатев С.М., Моргунов В.И.  Микроэкономика. Т.2. – СПб. – 1998 г.

4. Экономическая теория. / А.И. Добрынина, Л.С. Тарасевича. Санк-Петербург – 2001г.

5. Әубәкiров Я. Ә.  Байжұманов Б.Б.  / Экономикалық теория.  Оқу құралы. – Алматы. Қазақ университетi.

6. С.Әкiмбеков, А.С.Баймұхаметова, У.А. Жанайдаров / Экономикалық теория. Оқу құралы. – Астана: 2002. – 446 б.

7. Мұхамедиев Б.М.  Микроэкономика: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университетi, 2003. – 219 б.

8. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тлеужанова М.А.  Микроэкономика / Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2000 ж. – 420 бет.

9. Есипова В.Е. Цены и ценообразование. Учебник для вузов. – СПб:. “Питер”, 1999. – 464с.

10. Мэнкью Н.Г.  Принципы экономикс. – Спб: Питер Ком, 1999. – 784с.

11. Статистическии ежегодник. Алматы. – 2004г.