ОҚО еңбек ресурстары

Кестенің көрсеткіштері  әрбір мемлекеттің өзінің экономикалық өсу дәуіріне қарай немесе сол  аймақтың  талабына сәйкес, еңбекке  жарамды халықтың өсуіне керекті  көрсеткіштерінің бәрі, ол табиғи халықтың көбейуін керек етеді. Өңірдегі болып  жатқан экономикалық өзгерістерді, стратегиялық мәселелерді іске асыру үшін, әсіресе 2020 стратегиялық жоспарлауға қысылған, бағдарламалардағы өндірістерін индустрия  –инновациялық процестерді дамыту жөніндегі, тиімді агробизнесті жандандыру еңбек ресурсын тиімді пайдалану, халықтың жұмыс бастылығын, жол картасы  арқылы орындау өте өзекті мәселе болып отыр. ОҚО-ның еңбек қорғау және халықты әлеуметтік қамтамасыз ету басқармасының мәліметтеріне  сүйенсек  2004-2005 жылдары, аймақта  жұмысқа қамтылмаған халықтың саны 8,0-8,5 % шамасында болса, ал қазіргі 2008-2009 жылдары 6,0% - 6,5 % дейін төмендеді.

Халықтың жұмысбастылығы проблемасын талдаудың арқасында 2004-2009 жылдардағы мәліметтерге қарағанда  Оңтүстік Қазақстан облысында, жұмыссыздық  басым көпшілігі әйел адамдар. Әйел адамдардың жалпы санының өңірдегі60-тан аса % 2009 жылдың басында жұмыспен қамтылмағанын көрсетеді. Ал, ер адамдардың  жұмыспен қамтылмағандары осы талдау жүргізген кезеңде 25-27 % шамасын құрайды.

Жалпы  тіркелген жұмыссыздардың саны аймақ бойынша 9560 шамасында, бұл  экономикалқы белсенді халықтың 8,4 % құрайды, Шымкент қаласында бұл көрсеткіш - 5,5 %; Түркістанда - 5,9, Мақтарал ауданында -5,5, Төлебиде -4,8 % құрайды т.б.

Зерттеулерге қарағанда 2001-2009 жылдардағы негізгі жұмыссыздықты  Оңтүстік  Қазақстан облысында  әйел адамдар құрайды. Әйел адамдар  үлесі 60% жоғары. Бұл кезеңде еркектердің  саны 42 - 27 % деңгейінде ауытқылауда.

Облыстағы «2010-2014 жылдарға арналған Оңтүстік Қазақстан облысындағы  бірыңғай кадр саясатын ұйымдастырудың негізгі бағыттары туралы» қаулысы  бағдарламалық болды. Әр түрлі меншік иесіндегі кәсіпорындар мен ұйымдардың кадр қызметтерімен өзара әрекеттесу жұмыстарын қарастырып отырған бұл  құжат, айтарлықтай салмақты сараптамалық, ғылыми-социологиялық және ұйымдастыру-әдістемелік  жұмыстың нәтижелі қорытындысы болмақ . Оны орындау барысында өңірдегі біріңғай кадр саясатын жүзеге асырумен байланысты пайда болатын қарым-қатынастарды заң жүзінде реттеу қажеттілігі  де дәл осы кезде пайда болады. Кадр саясатының ағымдағы түзетілімінен  байланысты емес түрде, оның басты мақсатын өңірдің жоғары білікті кадр әлеуетін қалыптастырудың стратегиясын анықтау, онан ары қарайғы дамуы мен  тиімді пайдаланылуы сияқты деп тұжырымдауға болады. Бұл мақсатқа жету үшін әр түрлі  категориядағы және әлеуметтік топтардағы кадрлармен жұмыс істеудің артықшылықты бағыттарын анықтау қажет, бұл кейінге  қалдыруға болмайтын шаралардың бағдарламасын анықтауға, ағымдағы проблемаларды шешуге мүмкіндік  береді.

Еңбек нарқында қалыптасқан  жағдай жұмысшылар мен мамандарды оқыту  және дайындаудың қазіргі тәжірибесін  қағида түрде өзгертуді талап  етуде. Мұндай жағдайларда осы маңызды  мақсатты шешу ісінде барлық қызығушылығы бар жақтардың өзара ынтымақтасуы керек, оларды білікті мамандармен  қамтамасыз етуде кәсіпорындар мен  ұйымдарға көмек көрсету жүйесін  әзірлеу қажет. Қажетті саладағы және керекті көлемдегі білікті  жұмысшыларды дайындауға қатысты мәселенің  мамандарды дайындауға арналған өңірлік  әлеуметтік тапсырысты қалыптастыру арқылы шешілуі қарастырылуда. Бұл жерде  тапсырыс деп ұйымдардың барлық деңгейіндегі бюджеттер мен құралдарының есебінен білім беру мекемелерінде мамандарды дайындаудың кадр саясатының субъектілерімен  келісілген көлемі мен саласын айтады.

Облыстық және  аудандық әкімдіктер және ұйымдармен бірлесіп барлық әлеуметтік-экономикалық салалар  үшін кадрларды дамыту және нығайтудың салалық мақсатты бағдарламаласын  әзірлейді. Бағдарламаны қаржыландыру облыстық және жергілікті бюджеттердің, сонымен қатар бағдарламаны жүзеге асыруға қатысатын ұйымдардың  есебінен де жүзеге асыруға болады. Облыстық бюджеттің құралдарына қатысты бағдарламаны жүзеге асыру үшін арналған қаржылар облыстық бюджетті қабылдау кезінде бекітіледі.

Біздің пікірімізше, кадр саясаты туралы ұсынылған өңірлік  бағдарламасының концепциясы, марғымсыз, өңірлік кадр саясатының ұйымдастыру  құқықтық аспектілерін дамытудың бүкіл  проблемасын жоққа шығара алмайды. Сонымен қатар,  бұл проблема облыстың кадрлық жоспарлау, білім беру және басқа салаларындағы заң шығарушылардың, басқарушылардың, ғалымдардың және мамандардың қатысуымен әрі қарай  өңдеуді және талқылауды талап етеді.

Сонымен қатар, біздің ойымызша, бұл механизм жетілдіруді қажет  етеді. Еңбек нарқын бағалау, жұмыс  күшін салааралық, кәсіби аралық, аумақтық қайта бөлу, экономиканың құрылымын  өзгерту, бірінші кезекте еңбек  нарқына алғаш рет қамтылатын жастар арасындағы еңбек ету бағыттарының өзгеруін сөзсіз тудыратын өзгерістері, мемлекеттік басқару жүйесін  қайта құру және нарықтық механизмдерді  дамыту сияқты проблемалары білікті  жұмысшылар мен мамандарды дайындауды болжау ісіне жаңа әдістемелік тәсілдің анықталуын талап етеді. Бұл тәсілдер болжау сипатында және ғылыми-негізделген  кәсіби бағдарлаумен, білім беру мекемелерінің  жүйесін дамыту перспективасымен, кадрлық, қаржылық, құқықтық қамтамасыз етілуімен  баланысты болуы тиіс. Кадрларды  дайындауды болжау көкейкесті болуда және үкіметтің түрлі деңгейдегі атқару ұйымдарының көзалдында болуы  керек.

Облыстағы адам ресурстарын  басқарудың мемлекеттік жүйесін  жетілдіру үшін, оларды қалыптастыру, пайдалану, дамыту, жұмыспен қамту, көшіп  қону тұрғысынан алғанда, еңбек ресурстарын  басқару проблемаларына жанжақты сараптама  жасау қажеттігі сияқты деректері  де айқындала түседі. Қазіргі замандағы  өндірістің қарқынды дамып және еңбек  сипатының барынша күрделеніп келе жатқан жағдайларында, білім беру жүйесіне қойылған талаптар – кейбір мамандық кадрлары санының тым артық болу немесе жетіспеушілік факторларының  әсерінен ғана қалыптастырылмайды. Болашақ  мамандардың қажетті кәсіби, психологиялық  сипаттамаларының жиынтығы мен дамуын ұғыну ісі ерекше мағынаға ие.

Осылайша, өңірлік еңбек  нарқын болжау жөніндегі жұмыстардың  процессінде келесі жағдайлар әсер етеді:

- аумақтық және салалық  ерекшеліктері ескерілген күйдегі  кәсіби-біліктілігі бойынша жұмыс  күшінің сұранысы мен ұсынысының  ара қатынасы;

- еңбек нарқындағы жұмыс  күшінің сапалы құрамы;

- жаңа жұмыс күшін дайындаудың,  жұмыстан босатылатындар мен  жұмыспен қамтылмаған халықты  қайта даярлаудың қажетті көлемдері  және кәсіби-біліктілік құрылымы.

Өңірдегі демографиялық  жағдайға сараптама жасау ісін бастапқы кәсіптік білім беру мекемелерінде  білім беру қызметтерін алуды  жоспарлап жатқан, түрлі категориядағы  халықтың саны мен сапалық құрамы туралы ақпараттарды алудан бастау керек. Барлығынан бұрын, бұл жалпы білім  беру мекемелерінің бітірушілері, сонымен  қатар еңбек және жұмыспен қамту  жөніндегі органдарда есепте тұ