ОҚО еңбек ресурстары

Мазмұны

 

Кіріспе.............................................................................................3

 

1. Оңтүстік Қазақстан  облысының физикалық - географиялық  

     компоненттері...................................................................................

1.1 Оңтүстік Қазақстан облысының жер бедері......................................................6

1.2 Климат жағдайы және агроклиматтық ресурстары..........................................9

1.3 Су ресурстары......................................................................................................15 1.4 Топырақ-өсімдік жамылғысы мен жануарлары...............................................17

 

2. Оңтүстік Қазақстан облысының еңбек ресурстары

2.1 Қазақстандағы еңбек ресурстарын басқару жүйесі......................................27

2.2 Оңтүстік Қазақстан облысының демографиялық жағдайы 

2.3 Оңтүстік Қазақстан облысының еңбек ресурстарының орналасу    

      ерекшеліктері

2.4 Оңтүстік Қазақстан облысындағы еңбек ресурстарына 

      статистикалық сипаттама

 

3. Жалпы білім беретін орта мектептерде география сабағындағы

     Қазақстанның  еңбек ресурстарын оқыту ерекшеліктері

3.1 Мектеп курсындағы география  пәні бойынша еңбек ресурстарын  оқытудың 

      ерекшеліктері ...............................................................................................55

3.2 «Оңтүстік Қазақстан облысының еңбек ресурстары» тақырыбына

      ұсынылған  сабақ жоспары.............................................................................57

 

Қорытынды..............................................................................................................60

Пайдаланылған әдебиеттер...................................................................................62

 

Қосымшалар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Тақырыптың өзектілігі: Экономиканың өндірістік салалары халық шаруашылығының аса маңызды өнім өндіретін өрістері болып саналады. Қазіргі нарықтық экономика және қаржы-экономика дағдарысынан кейінгі кезеңде бұл өндіріс шаруашылықтарының дамуы мемлекеттің экономикасының жаһанданып, оның көтерілуіне үлкен әсерін тигізеді. Сондықтан да, шаруашылық салаларындағы еңбек ресурстарын басқару, оны ретке келтіру, нарық жағдайына бейімдеу өзекті мәселелердің негізгілерінің бірі болып есептелінеді.

Қазақстан Республикасы өзінің егемендігі мен тәуелсіздігін алғаннан кейінгі жүргізіліп жатқан өндірістердегі реформалар шаруашылық салаларының  дамуына айтарлықтай әсерін тигізсе  де, бұл кешендерде өндірістің өнімділігі дүниежүзіндегі экономикасы дамыған  мемлекеттерге қарағанда әлде қайда  төмен. Ол, әсіресе, экономиканың аса  маңызды саласы ауыл шаруашылығында, бірнеше есеге төмен екендігін  Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің 2010 жылғы 29-шы қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауында айрықша  тоқталды.

Осыны ескере отырып, Елбасымыз  Нұрсұлтан Назарбаев: «Жаңа 10 жылдық - жаңа экономикалық өрлеу Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты бағдарламасында 2020 стратегиялық даму жоспарын ұсынды. Елбасы бұл Жолдауында - «жедел индустрияландыру және инфрақұрылымды дамыту есебінен экономиканы тұрақты өсуіне қол  жеткізу» - деген мәселені атап өтті.

Осы мәселелерді іске асырудағы  факторлардың бірі, еңбек ресурстарын  басқару мен оны тиімді пайдалану, өндіріс шаруашылықтарында өзекті мәселелердің бірі болып отыр.

  Атап айтқанда, өндірістік  шаруашылықтардың өнімін көбейту  арқылы мемлекеттің қауіпсіздігін  қамтамасыз ету және ең алдымен  өнім өндіруші еңбеккерлерге  қатысты еңбек ресурстарын тиімді  басқару. Сондықтан да, барлық  өңірдегі өндірістік салаларында  еңбек ресурстарының құрылымын,  демографиялық жағдайын анықтай  отырып, оларды тиімді пайдалану  деңгейіне байланысты ғылыми  зерттеу жұмыстарын жүргізу зерттеу  тақырыбының өзектілігін  анықтай  түсті.

  Өндіріс шаруашылықтарында  еңбек ресурстарын реттеуде тиімді  заңнамалық жолмен ұйымдастыру  мен әлеуметтік-экономикалық механизмдерін,  мемлекет тұрғындарының жұмыспен  қамтылуын анықтау, бүгінгі күн  талабына сай -  негізгі мәселелердің  бірі болып отыр және зерттеу  тақырыбының өзектілігін айқындайды.

Диплом жұмысының  мақсаты: Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты – Оңтүстік Қазақстан облысының шаруашылық саласында еңбек ресурстарын тиімді басқаруды қалыптастыру және жетілдіру механизмдерін ғылыми тұрғыда зерттей отырып, қазіргі даму барысына талдау жүргізу, еңбек ресурстарын тиімді пайдалануда нақты тәжірибелік ұсыныстар жасалды.

Жұмыстың мақсатына  жету үшін алға қойылған міндеттер:

Жоғарыда аталған мақсатты айқындау үшін алдымызға төмендегідей міндеттерді шешу көзделді:

• еңбек ресурстарын басқаруды теориялық жағынан негіздеу және еңбек нарығындағы жағдайын  тұрақтандыру;
• Қазақстан Республикасында еңбек ресурстарын пайдаланудың аймақтар бойынша қазіргі жағдайдағы ерекшеліктеріне баға беру;
• Оңтүстік Қазақстан облысының еңбек ресурстарын пайдалану мен тиімділігіне талдау жасау;
• еңбек ресурстарын пайдаланудың және білім жүйесінің рөлін зерттеу арқылы, теориялық мәселелерді тереңдете отырып аймақтың кадрлық саясатына баға беру;
• еңбек әлеуетінің сапасын көтеруде өңірдің әлеуметтік ролін анықтау;
• еңбек әлеуетін  көтерудің ұйымдастыру–экономикалық тетіктерін аймақ деңгейінде негіздеу;

Зерттеу жұмысының  нысаны Оңтүстік Қазақстан облысының нарық жағдайындағы шауашылықтары мен өндірістік аудандары, өндірістік құрылымдары алынды.

Жұмыстың теориялық  және әдіснамалық негізі. Ғылыми зерттеудің негізгі тұжырымдамаларын жүзеге асыруда, еңбек ресурстарының қатынасын қазіргі деңгейге сәйкес ұйымдастыру экономикалық жүйенің басқару бағыттарын анықтауға мүмкіндік берді. Ал кейбір өндірістік салалардың құқықтық және әкімшілік реттеудің әдістемелері мен құралдарын жетілдіруге мүмкіндік беретін еңбек нарқын белгілеу болып табылады.

Диплом жұмысының кешенділігін жалпы ғылыми және арнайы зерттеу әдістері қамтамасыз етті. Олардың қатарынан негізінен – экспедициялық картографиялық, статистикалық, жүйелі талдау және салыстырмалы талдау, анықтамалық талдау, синтездеу, тарихи  әдістері  жатады.

Зерттеу жұмысының  нәтижелерінің ғылыми жаңалығы:

• Оңтүстік Қазақстан облысының физикалық-географиялық компоненттеріне сипаттама берілді;
• Облыстың демографиялық жағдайы қарастырылды;
• Оңтүстік Қазақстан облысының еңбек ресурстары мен еліміздегі еңбек ресурстарын басқару жүйесі анықталды ;

Жұмыстың негізгі  мазмұны:

Кіріспе бөлімінде тақырыптың зерттелу аясының өзектілігін көрсетіп, осы мәселе бойынша қандай зерттеу  жүргізуді көздеп отырғанын, сондай – ақ зерттеу жұмысының міндеттері мен зерттеу әдістері көрсетілген. Тақырыптың ғылыми жаңалығы және практикалық  мәні ашып көрсетілген.

1 бөлімінде Оңтүстік Қазақстан облысының физикалық - географиялық     

 компоненттері  қарастырылды.

2 бөлімі Оңтүстік Қазақстан облысының еңбек ресурстарына сипаттама берілген.

3 бөлімде Мектеп кешеніндегі сыныпта оқытылатын пәні бойынша диплом жұмысының тақырыбына қатысты сабақ жоспары ұйымдастырылған.

Дипломдық жұмыстың құрылымы:

Көлемі 65 бет. Диплом жұмыс кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, кестелерден, суреттер мен қосымша карта – сызбалардан тұрады. Көрнекілік ретінде слайд ұсынылған. Жалпы қолданылған әдебиеттер саны – 57.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Оңтүстік Қазақстан облысының физикалық - географиялық     

             компоненттері

 

1. Оңтүстік Қазақстан облысының жер бедері

 

Оңтүстік Қазақстан облысы территориясының басым бөлігі Тұран  плитасында орналасқан, оңтүстік-шығыста Өгем жотасы арқылы Өзбекстанмен шектеседі (облыстың ең қиыр оңтүстік-шығысында Қырғызстанмен аз ғана қашықтықта шекараласады). Батыста, Қызылқұм бойы Өзбекістанмен шекара жалғасады. Солтұстікте Бетпақдала арқылы Қарағанды облысымен шекаралас болады, ал шығыста Қаратау мен Мойынқұм бойынша Жамбыл облысымен шекара өтеді. Облыстың ортасын оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа қарай Қаратау жотасы кесіп өтеді. Өгем және Қаратау Батыс Тянь-Шань тауларының бөліктері. Облыс шегіндегі Тұран ойпаты сазды Бетпақдала, құмды Мойынқұм мен Қызылқұм шөлдеріне және Сырдария бойы тау алды шөлейт жазыққа бөлінеді.

Жер бедері. Оңтүстік Қазақстан облысының жер бедері негізінен жазық (орташа биіктігі 200 – 500 м). Солтүстігінде тасты-сазды Бетпақдала шөлінің оңтүстік-батысы, Ащыкөл ойысы, Тоғызкентау жоны, Шу өзенінің төменгі ағысы және Мойынқұм құмды алқабының батыс бөлігі орналасқан. Облыстың орталық бөлігін Қаратау жотасы солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай екіге бөліп жатыр. Оның ең биік жері – Бессаз (Мыңжылқы) тауы (2176 м). Қаратаудың оңтүстік-шығысында Боралдай (1400 – 1600 м) жотасы орналасқан. Облыс жерінің оңтүстік-шығысын Батыс Тянь-Шанның сілемдері (Өгем жотасы), Қаржантау (2800 – 2900 м), Қазығұрт тауы (1700 м), Талас Алатауының батыс сілемдері – Кіші Ақсу (2577 м), Алатау (3137 м) таулары қамтиды. Облыстың ең биік жері – Сайрам шыңы (4299 м). Оңтүстік-батысында Қызылқұм құмы, Қарақтау тауы (388 м), оңтүстігінде Шардара даласы, Ызақұдық құмы, Қауынбай молда (321 м), Белтау (592 м) жоталары, қиыр оңтүстігін Мырзашөл алып жатыр.

         Жер бедері мен геологиялық  құрылымы, олардың ерекшеліктері 
Ауданның жер бедері бір-бірінен айырмашылықтары бар геоморфологиялық бірліктер – таулы, тауалды және жазықтық болып келеді. Іле Алатауы төменгі батыстағы шетін қамтиды. Осының нәтижесінде орталық бөлікпен салыстырғанда батыс бөліктегі тау жоталары әлдеқайда құрғақ климаттық зонада жатыр. Мұнда қыс айларында температуралық инверсиялар болып тұрады. Жаз айларында көкорай шалғын күңгірт түсті таулы-орманды зоналармен аралас кездеседі. Ал Қастек өзенінің жағалауында ксероморфты шабындық жайылымдар бар. Таудың ең биік нүктесі – 3266,9 метрге жетеді.

Басты жоталары солтүстікке  қарай сытылап төмендейтін, жазықтау тауалды жоталар Дегерес, Қазы - Басы, Үшқоңыр және т.б. Абсолютті көрсеткіші теңіз деңгейінен 1200-ден 1800 м болатын  таулар жатыр. Бұл таулар конус тәріздес тау шлейфтеріне құятын тау өзендерінің  арналары бар тау етегі жазығын  тең бөледі. Төбе конустары 750-1200 м  биіктікте орналасқан. Төбе конусының шекарасында және тау асты жазығында Қопа өзенінің жағалауын көрсететін сазды жазық басталады. Жағалаудың шеттері солтүстік және оңтүстікке қарай көтеріңкі. Бұндағы ерекше геоморфологиялық және гидрогеологиялық жағдай арқасында жерасты сулары жоғарыға жылжу нәтижесінде ылғалдылық болады, сондықтан қыртыс жартылайморфты және гидроморфты тұзды қыртыстар таралған. Солтүстіктен Қопы жағалауына солтүстік-батыста ауданда ұсақ тауға айналатын – Іле тау төбелері баяу жоталы үстірт қабысады.

Тағы солтүстікке қарай  ұсақ төбелер одан әрі жазық бедерге  айналады және жайлап Жускен дала жазығынан  кейін сары Тау көл құм массиві  орналасады.  
         Іле Алатауының Солтүстік бөктері негізінен мезазой, үшінші және қазіргі кездегі қалдықтар негізінде құралған. Ауданның бұл бөлігінде қыртыс түзуші шикізат таудың кристалды түрлерінің сарытопырақты ауыр саздақтар, тұзды үшінші қабатты саз балшық (орта таулы және төмен таулы) Ұзынағаш, Шолақ-Қарғалы, Ақтерек, Ырғайты өзендерінің борпылдақ, тұрпайы валунды-галечниктерімен және ұсақ тасты қабаттардан түзілген шошақ конусты төбе көтермелері болып табылады.

          Жирен-Айғыр, Самсы, Құтырған, Куруөзен  өзендері бөліп жатқан тауалды  құлама етек жазықтар өзінің  механикалық құрамы жағынан түрлі  қайта қабатталған проллювиальды  және делювиальды түрлерден түзілген.

Қызылтүсті құмды-саз  топырақты ұсақ тасты түрлерден  түзілген үшінші қабаттың күштілігі  бірнеше метрден ондаған метрге дейін созылады. Ауданның солтүстігі төртінші қабаттар – құмдар күштілігі 1,5-5 м. Олар жеңіл механикалық құрамды  ашық түсті сұртопыраққа арналған қыртыс түзуші түр болып табылады. Жер  өңдеуде ашық түсті сұртопырақ қыртыстың  дефляциясында кең таралады

Бетпақдала, борпылдақ қабат-қабат  орналасқан мезозой және палеоген тау  жыныстарынан құрылған жазықтық, оның орташа биіктігі 300 м. Жазық үстінде басым теңіздік және континенттік палеогендік шөгінділер – құм, құмтас, саз, ұсақ жұмыр тас. Жазықтық кеңістіктер сор жерлерімен тұйық ойыстармен және ағынсыз төмен жерлермен кезектеседі.

Мойынқұм құмды шөлі Шу синеклизаның басым бөлігін алып жатыр, ол Тянь-Шань таул алды еңкіс  жазықтар мен ойпаттың жазықтарына  отпелі болып табылады. Мойынқұм шөлінің  жер бедері негізінен эолды –  төбелі (ячеистые) және тізбекті (грядовые) құм. Кейбір жерлерде эол жер бедері астынан аңғар тәріздес және ежелгі террассалар сатыларының жар  сияқты қия беттер түріндегі су тектес ежелгі пішіндер көріністе болады.

Облыстың оңтүстік-батысын  Қызылқұмның солтүстік-шығысы алып жатыр. Мұнда эолды құм жер  бедері басым. Құмның астында ежелгі аллювиалдық қабат, ал Сырдария маңында  аллювиалды-көлді қабат орналасқан. Аллювиалды және аллювиалды-көлді шөгінділерді желмен електеу есебінен эолды құм  пайда болған. Құм басым бөлігінде  өсімдіктермен бекітілген. Тізбекті және төбелі жер бедері қалыптасқан, кейбір жерде барханды құм төбелер кездеседі.

Қаратаудың оңтүстік-батыс  беткейі мен Сырдария өзенінің арасындағы облыстың территориясы, Сырдарияның  аллювиалдық және оның оң салаларының  аллювиалдық пен пролювиалдық шөгінділерінен пайда болған. Бұл тау алды жазықтық сайлармен тілімденген және сынық  шөгінділерден құрылған. Мұнда еспе сулары салыстырмалы тұщы, ал Сырдария өзеніне қарай жылжыған сайын  еспе сулар тұздалады.