Автор работы: Пользователь скрыл имя, 07 Апреля 2014 в 19:13, курсовая работа
Радиактивті заттарды тағам өнімдерімен шамадан артық қолданғанда адамның денсаулығына зиян, тіпті сәулелі аурулар тудыруы мүмкін. Сол себепті малдәрігерлері тағадық өнімдердің радиактивті заттармен ластануын қадағалап отырып, тұтынушыны сапалы заттармен қамтамасыз етуі керек.
Еттің радиактивті заттармен зақымдануы екі жолмен жүреді:
1) малдардың радиактивті заттар қосылған азықтар жеуінен немесе радиактивті заттың малдың ағзасына басқа әдістермен түсуінен;
2) радиактивті шаң-тозаңдардың еттің үстіне қонуынан болады.
1. Кіріспе.................................................................................................2 бет
2. Негізгі бөлім........................................................................................3 бет
2.1 Тағам өнімдерінің радиактивті ластауының категориялары.........3 бет
2.2 Ет - радиохимиялық сараптаудың объектісі...................................4 бет
2.3 Сүт және сүт өнімдері- радиохимиялық зерттеу объектісі...........8 бет
2.4 Жұмыртқа - радиохимиялық сараптаудың объектісі...................11 бет
2.5 Теңіз және тұщы судың балықтарын радиоактивті ластануға тексеру
ерекшелігі..........................................................................................13 бет
2.6 Ветеринарлы радиохимиялық сараптаудың келешегі.................15 бет
2.7 Радиоактивті заттармен жұмыс істеуде радиациялық
қауіпсіздік.........................................................................................17 бет
2.8 Радиометрлердің құрлысының принципі мен жұмыс істеу
ережесі................................................................................................20 бет
3. Қорытынды...........................................................................................23 бет
4. Қолданылған әдебиеттер тізімі...........................................................25 бет
Мазмұны
2.1 Тағам өнімдерінің радиактивті ластауының категориялары.........3 бет
2.2 Ет - радиохимиялық сараптаудың
объектісі.....................
2.3 Сүт және сүт өнімдері- радиохимиялық зерттеу объектісі...........8 бет
2.4 Жұмыртқа - радиохимиялық сараптаудың объектісі...................11 бет
2.5 Теңіз және тұщы судың балықтарын радиоактивті ластануға тексеру
ерекшелігі....................
2.6 Ветеринарлы радиохимиялық сараптаудың келешегі.................15 бет
2.7 Радиоактивті заттармен жұмыс істеуде радиациялық
қауіпсіздік...................
2.8 Радиометрлердің құрлысының принципі мен жұмыс істеу
ережесі.......................
3. Қорытынды.....................
4. Қолданылған әдебиеттер тізімі........................
Кіріспе.
Ядролы энергия және радионуклеидтерді пайдалану жыл сайын аграрлық секторда кеңінен қолданыс табуда. Бұл адаммен жануардың ағзасына енген радиацияны терең оқуға, радиактивті заттармен иондалған сәулелермен қауіпсіз жұмыс істеуге және ядролы процесстің энергиясын практикалық қолданудың жаңа объектері мен әдістерін іздеуді қамтамасыз етеді.
Радиактивті заттарды тағам өнімдерімен шамадан артық қолданғанда адамның денсаулығына зиян, тіпті сәулелі аурулар тудыруы мүмкін. Сол себепті малдәрігерлері тағадық өнімдердің радиактивті заттармен ластануын қадағалап отырып, тұтынушыны сапалы заттармен қамтамасыз етуі керек.
Еттің радиактивті заттармен зақымдануы екі жолмен жүреді:
Егер радиактивті зақымдану жарамды деңгейде болса, малды союға рұқсат етіледі. Малды сойғаннан соң етті бөлген соң радиактивті зақымдануын радиометрдің көмегімен анықтайды. Егер радиометрдің көрсеткіші етті жарамды деңгейдегі мөлшерін көрсетсе және етте ешқандай патологоанатомиялық өзгерістер болмаса етті сатуға еркін жібереді. Егер зақымдану жарамды мөлшерден асып кетсе, онда етті оқшаулау радиактивтілік көрсеткіші төмендегенше сақтайды, содан қайтадан радиактивтілігін өлшеп етті жарамды деп тапса, сатуға жібереді. Ондай еттерді 5 айдан 10 айға дейін сақтайды. Зақымдануы көп мөлшерде болған ұшалардың паренхиматозды мүшелерді жерге 70 см тереңдікте көміп тастайды. Мен өзімнің курстық жұмысымда радиактивті зақымдану кезінде ет, сүт, жұмыртқа және балық, т.б, тағам өнімдерінің – радиактивті зерттеу объектісі ретінде зерттелу тәртібін толық аша кетуді ұйғардым.
2.Негізгі бөлім:
2.1 Тағам өнімдерінің
радиактивті ластауының
Радиактивті зақымданумен ластанған ұша мен субөнімдерде радиактивті ластануының деңгейін анықтау мақсатында тексеріледі. Егер жарамды мөлшерден радиактивті көрсеткіші артып кетсе, ондай ет пен субөнімдер жуу арқылы өңделеді немесе үстіңгі қабатын 0,5-1 см кесіп алып тастайды.
Радиактивті заттармен
Бірінші категорияға күніне 2 кг артық пайдаланбайтын өнімдер жатады: ет, балық, нан, жарма, көкөністер, макарон бұйымдары.
Екінші категорияға күніне 0,2 кг аспай қолданатын тағам өнімдері жатады: қант, тұз, өсімдік майы.
Тағам өнімдерінің радиактивті
Кесте 1.
Тағам өнімдерінің 1-категориядағы және ауыз суындағы радиактивті заттармен жарамды деңгейі. (микрокюри 1 кг)
Шөгіннің жасы (күнмен) |
Қолдану уақыты | ||
30 күн |
100 күн |
1 жыл | |
14 |
12 |
6 |
1,2 |
30 |
9 |
3,5 |
0,6 |
100 |
3 |
1 |
0,2 |
1 жыл |
1,5 |
0,5 |
0,06 |
Радиактивті заттармен
Егер тағамдық өнімді ұзақ сақтағанда радиактивтілік заттармен зақымдалуы байқалса, онда ұзақ мерзімге жартылай ыдырайтын радиактивті заттардың болуымен түсіндіріледі. Ондай кездерді өнімдердің радиактивті заттармен ластануының жарамды көрсеткіші төмен болуға тиісті. Ағзаға қысқа мерзімді жартылай ыдырайтын радиактивті заттардың енуі қауіпсіз, себебі біраздан соң олар ағзадан шығып кетеді. Ал көп радиактивті заттармен ұзақ мерзімде жартылай ыдырайтын заттармен ластанған тағамды өнімдерді пайдалану сәулелі ауруға әкеп соқтырады.
2-ші категориялы тағамдық
2.2 Ет - радиохимиялық сараптаудың объектісі.
Еттің табиғи β-белсенділі К\40 орташа құрайды (n •10 -9 кюри\кг): сиыр еті – 2,2, бұзау мен қой еті - 2,5; елік еті -3,0, шошқа еті -2,0, шошқа майы -2,2. Алайда ұшадағы бұлшықеттің әртүрлі сынамасында калийдің концентрациясы әртүрлі болады. Ет неғұрлым майлы болса, К-40 белсенділігі соғұрлым аз болады.
Соңғы жылдары барлық
Радиоцезидің еттегі
Кесте 2
Ірі қараның мен шошқа еті мен бауырындағы Cs137 мен K-40 концентрациясы
Мал түрі |
Ет |
Сүт | ||||
Cs137 |
K40 |
K40\Cs137 |
Cs137 |
K40 |
K40\Cs137 | |
Жас тайыншалар |
0,095 |
2,14 |
4,4 |
0,02 |
2,00 |
1,00 |
1 жасқа дейінгі шошқалар |
0,155 |
2,03 |
7,6 |
0,09 |
2,00 |
4,5 |
Еттің Cs137 белсенділік дәрежесі жайылымдағы шөптердің радиактивті
заттармен ластануына байланысты. Соңғы жылдары таулы және жағалаудағы аудандарда көп радтактивті шөгіндер түседі, олай болса ол жердегі етбағытындағы малдар бұл заттармен көп зақымдалады.
Мұндай жерлерде жабайы жануарлардың еті РАД-ге үй жануарларына қарағанда көп зақымданады. Мысалы, жабайы қоянның еті 10 есе, еліктің еті радиактивті заттарға 65 есе көп белсенді. Үй жануарлары тұрғылықты қорада ұстағанда радиактивті заттармен ластанған азықтарды аз алады, ал бұл кезде жабайы жануарлар жыл бойы жайылымда РАД көп мөлшерде алады.
Тағамдық құндылығы бар ішкі мүшелерден үй жануарларында Cs137 бауырда көптеп кездеседі, бірақ онда оның концентрациясы етке қарағанда аз болады.
Бауыр және одан аз деңгейде ет Zn 65 үшін критикалық мүше болып табылады.
Стронций етте аздаған іздері тіркелді. Сиырға преоральды стронцийді берген соң 1 кг 0,0003 % белсендігін тапқан, ал ол кезде Cs137 бұлшықеттерде 100 есе артып кеткен.
Ірі қараның сүйектері ет
және сүт бағытындағы
Таулы аудандардың ірі қара мен ұсақ қараның сүйектерінде стронцийдің мөлшері жазық жерлердегі малдардың етіне қарағанда көп болуы дәлелденді.
Сүйек стронций үшін
Радиохимиялық тексеру үшін
қалқанша бездегі йодтың мөлшер
Ет және
сүйек сынамасын алу және
Ерекше жағдайлар болмаса
еттің сынамасын жайылым
Сүйек ұлпасын стронцийге тексеру үшін қабырғаны алған дұрыс, онда стронцийдің концентрациясы тұтас ұшаның радионукледінің орташа мөлшерінде болады, сонымен қатар ұшадан қабырғаны бөліп алғанда ұшаның тауарлық түрі бұзылмайды. Жұмсақ ұлпалардан тазаланған сүйекті өлшейді және майсыздандырады, яғни 150-200 гардус С температурада майды ерітіп, алып тастайды.
Стронцийдің сүйектегі
Сүйекте β –белсенділікті
анықтау сүйектің стронциймен
ластануының бағалаудың
2.3 Сүт және сүт өнімдері- радиохимиялық зерттеу объектісі.
Сүттің макроэлементерінің құрамына кальций мен қатар калий (1,4-1,8 г/л, орташа 1,6 г/л), жатадыол К40 бойынша сүттің негізгі табиғи β – белсендігін анықтайды.
Сиыр, қой, ешкі сүттерінде соңғы жылдары өлшенетін көрсеткіште үнемі стронций мен Cs137 табылады.
РПД концентрациясының
Ядролық сынақтарды уақытша тоқтатқан соң үш айдан соң сүтте йод пен барий, ал тоғыз айдан соң стронций жоғалып кеткен. Олардың осылай жоғалып кету себептері, олар физикалық тез ыдырайды. Бұл жағдай сүтті сиырларға тәжірибе жасау арқылы сыналып, дәлелденген.
Радионуклеидтердің сүттегі концетрациясының деңгейі метеорологиялық жағдайларға да (жауын шашын мөлшері), жергілікті жердің рельефі, малды ұстаудың жыл мезгілі, және сүтті сиырларды азықтандыруға тікелей байланысты. Жауын шашын көп жылдары немесе жауын жиі жауытын аудандарда сиырлардың сүтінде РАД (радиациялық ақтық доза) көп мөлшерде болады. Егер таулы жерде көп жауын шашын болса, жазық жерге қарағанда сүтте көп мөлшерде РАД болады.
РАД-нің көп мөлшері сүттен сүт өнімдеріне беріледі. Олардың берілу деңгейін білудің практикалық маңызы үлкен, себебі радиокулеидтер көп мөлшерде болған сүттерді көбінде тағамға сүт өнімдері ретінде пайдаланады, онда РАД аз мөлшерде немесе мүлдем берілмейді.
Кесте 3
Радионуклеидтердің сүттен әртүрлі сүт өнімдеріне зауыттық өндіруде берілу мөлшері (сүттегі пайыздық мөлшермен)