Мұнайдың қоршаған ортаға тигізетін әсері

                                     Жоспары

I Әдеби шолу

1.1.  Мұнай

1.2.  Мұнайдың атмосфераға тигізетін әсері

II.  Негізгі бөлім

2.1.   Өзен кенорны туралы жалпы мәліметтер

2.2.   Климаты

2.3.   Өсімдіктер әлемі

2.4.   Жануарлар әлемі

2.5.   Геологиясы

2.6.   Ластаушы көздері

III.  Эксперименттік бөлім

3.1. H2S-Күкіртсутекті анықтау

3.2.   NO2-Азот диоксидін анықтау

3.3  SO 2 Күкірт ангидридін анықтау

3.4  Атмосферадағы шаң мөлшерін анықтау

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

 

 

 

Кіріспе

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   2.1 Өзен кенорны туралы жалпы мәліметтер

   Өзен кенорны административті  қатынаста ҚР-ң Маңғыстау облысы  Қарақия ауданында орналасқан.Өзен  мұнайгаз кенорны Ақтау қаласынан  120км шығысқа қарай,Каспий теңізінің  шығысына қарай,Маңғышлак түбегінің  оңтүстік бөлігінде орналақан.Жақын  орналасқан елді мекендер Ақтау,  Жаңаөзен қалалары және ҚТА  Жетібай.Өндіріс орнымен елді-мекен  арасындағы хабарлама автотранспорт  арқылы жүзеге асырылады.Құрғақ  жыл мезгілінде автртранспорт  жолына қолданылатын грунттық  жолдар желісі жақсы дамыған.

   Кенорны мұнайөткізгішімен және газөткізгішімен Ақтау қаласымен байланысты,сонымен қатар орталық Азия газөткізгішімен байланысты.

    Қазіргі таңда  Өзен кенорнын ӨФ «Өзенмұнайгаз»  эксплуатациялайды (жер бұрып  алу ауданы 39862,0404га құрайды.)Филиал  құрамына 19 басқарма кіреді.Оның  негізгі іс-әректіне мұнай өндіру  және оны товарлы өнімге дейін   өңдеу, сонымен қатар газ өндіру  және өңдеу жатады.

     ӨФ «Өзенмұнайгаз»  құрамына келесі бөлімшелер кіреді:

• МГӨБ-1
• МГӨБ-2
• МГӨБ-3
• УПНжПО
• ТӨБҰ
• УПГ
• УДТГ
• УОС-1
• УОС-2
• УОС-3
• УОС-5;УУЭН
• УДТПВ,УАТ
• УБжКРС,УХЭ
• ЦБМТС,УРНОжК

  Негізгі мұнайгаз  өңдеу бөлімшелері Қарақия ауданында  орналасқан,ал газ өңдеу басқармасы(ГӨБ)  Жаңаөзен қаласы территориясында  орналасқан.УОС-1,2,3,5 транспортты бөлімшелер  мұнайгаз өндірісінің скважиналарына  қызмет көрсетеді. «Өзенэнергомұнай»(ӨЭМБ) басқармасы өндірістік обьектілерді  тоқтаусыз жабдықтаумен қамтамасыз  етеді. Ауыз суды өндіру және  тасымалдау басқармасы Туесу  және Сауысқан артезиан сулары кенорындарының өңдеуін жүзеге асырады және Жаңаөзен қаласына дейін ауыз суды тасымалдайды.Бұрғылау және скважиналарды капиталды жөндеу басқармасы  (УБиКРС) өзінің іс-әрекетін тәжрибелік –экспериментальды өндірістік басқарма блок 3А территориясында жүргізеді.

    Кенорнында өндірілген  мұнай Атырау қаласына және  одан әрі Ресейге жөнелтіледі.Жолаушы  және өндірілген газ Қазақ  газ өңдеу зауытына,және сондай-ақ  Ақтау қаласының пластмасса зауытына  түседі.

2.2 Климаты

  Өзен кенорны Маңғыстау түбегінің геологиялық әдебиеттерінде Оңтүстік Маңғыстау ойысы деп аталатын оңтүстік шөлдала бөлігінде орналасқан

    Әкімшілік жағынан  кенорны территориясы Маңғыстау  облысы құрамына кіреді.Ең жақын  елді мекен Жаңаөзен қаласы,ол  кенорнынан оңтүстікке қарай  8-15км-де орналасқан.Батысында 80км-де  Жетібай ауылы,ал 150км-де Ақтау  қаласы.

     Орографиялық  жағынан Оңтүстік Маңғыстау ауданы теңіз жаққа,оңтүстік-батысқа қарай сәл көлбеуленген,төмпешікті үстірт түрінде ,оның абсолютті белгілері солтүстігінде +260 м және оңтүстігінде +24 м.Ауданның  орталық жіне оңтістік бөлігінде үдкен ойпаттар бар,олардың ішіндегі ең ірісі минимальды абсолюттік белгісі -132м «Қарақия» ойпаты.

Аулан рельефі өте күрделі  құрылысымен сипатталады.Орталық  бөлігін Өзен және Түнгіқарақшы ойпаттарының ортасында жатқан үстірт алады.Үстірттің  абсолюттік белгілері  солтүстігінде +260 м және оңтүстігінде +200м.Батысы мен  солтүстік батысында кенорынның аумағы шегінде үстірт өзен ойпаты жағына қарай кемерлер түрінде күрт үзіледі.

    Өзен ойпаты 500м2  ауданды алады. Ойпаттың түбі  жаралармен кескіленген.Минмимальды  абсолюттік белгісі +31 м.

  Қарастырылып отырған  аудан топырағымен өсімдіктерінің  сипатына қарай шқлді аймаұұа  жатады.Ауданның шөл далалары  негізінен су көзі жетіспеушілігінен  және өсімдіктердің жабынының  маусымдылығынан пайдаланылмайды.

    Аудан климаты  күрт  континентальды,шқлейттә,тәуліктік  температураның күрт өзгеретіндігімен,ыстық  құрғақ жазымен және салыстырмалы  суық қысымен сипатталады.Жазда  максимальды температура +45 *,қыста  минимальды температура -30*

    Ауданда күшті  желдер соғады.Қыста қар аз.Атмосфералық  жауын-шашын сирек және негізіне  көктем күз мезгілінде келеді.

    Атмосфералық  жауын-шашынның орташа жылдық  мөлшері 100мм шамасында ,және  қардан  жаңбыр көп жауады.

     Аудан климаты  арктикалық,иран және тұран ауа  массаларының әсерінен қалыптасады.Салқын  жыл мезгілінде Азор және Сібір  антициклондарымен қалыптасқан,территорияның  көп бөлігінде  ашық,салқын  ауа-райын қамтитын ауа массалары  басым болады,жылы кезеңде олар  Орталық азия және Иран шөлдерінің  жылы ау массаларымен ауысады.

     Өзен кенрны  орналасқан аудан бесінші климаттық  зонаға жатады.Бұл зонада жылы,атлантикалық  ауа массалары территортя ылңалдылығына мүлдем әсерін тигізбейді,сондай-ақ олар  мұнда күшті транформирленген күйде түседі,ал жалпы беттің жазықтығы ,оның ұсталып қалуына септігін тигізбейді.Каспий теңізінің әсері мардымсыз және ауа ылғалдылығының жоғарлауынан,қыс айында температураның жоғарлауынан,және жаз айларында температураның төмендеуінен көрінеді.

                                       Радиациондық баланс

 Қарастырылып отырған  ауданда күн жарқырауының ұзақтығы  жылына 2500-3000 сағатты құрайды.Радиационды  баланс мөлшері жылына 39-45ккал/см2 деңгейде тербеледі.

Кесте № 1 Радиационды баланстың орташа айлық және жылдық                 көрсеткіштері (ккал/см2)

Станция	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Жыл
Бейнеу	0,1	0,7	2,2	5,3	7,5	7,7	7,8	6,3	4,3	2,2	0,5	-0,1	39,0
Аққұдық	0,2	1,0	2,5	5,1	7,2	7,5	7,6	6,2	4,5	2,3	0,8	0,2	45,1

 

   Территорияның көп  бөлгіеде радиоционды баланс 10ай  мерзімде  қалыпты болады,Каспий  теәізі жағалауында 11ай.Оның максимальды  мәні территория бойынша айына  6,8-7,8ккал/см2 деңгейінде тербеледі  және барлық жерде маусым-шілде  айларында тербеледі,негізінен радиация  солтүстіктен-оңтүстікке қарай азаяды.Ол  шөл жерлерде жаз мезгілінде  радиациондық баланстың жоғарлауына  байланысты.Радиация мамыр-шілде  айларында 8-11ккал/см2 жетеді.Радиациондық  баланстың минимальды мәні қаңтар-желтоқсан  айларында -0,2ккал/см2 территорияның оңтүстігінде және -1ккал/см2 территорияның солтүстік –шығысында бақыланады.Кейбір жылдары айына -1,5ккал/см2 дейін төмендеуі мүмкін.

      Радиациондық  баланстың тәуліктік ағымы,ең  алдымен күн биіктігінің өзгерісімен  анықталады,сондықтанда көп мәні  талтүсте жазда 0,60-0,70ккал/сммин  және қыста 0,06-0,10ккал/см2 мин жете  отырып бақыланады.Түнгі мезгілде беткі қабаттың салқындауы өтеді,жазғы және қысқы мезгілде де байқалады,сонымен қатар радиациондық баланс қарқындылығы -0,05-0,08ккал/см2 мин төмендейді.

                                Ауа температурасы

   Мәліметтер бойынша түбекте ең салқын ай қаңтарда орташа температура -8,2*(бейнеу) және -5,5* Аққұдық,кенорын ауданында -4,8* құрайды.

Кесте №2 Орташа айлық және жылдық ауа температурасы(*С)

Станция	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Жыл
Бейнеу	-8,2	-7,6	-0,7	10,8	18,7	24,6	27,2	25,8	18,4	9,2	0,6	-5,3	9,6
Тұщыбек	-5,2	-3,9	1,6	10,8	18,1	23,2	25,8	25,2	18,8	10,6	2,8	-2,6	10,4
Аққұдық	-5,5	-4,1	2,7	12,4	20,2	25,7	28,6	27,2	19,6	10,5	2,7	-2,6	11,4

 

  Қысқы мезгілде ауа  температурасы өте тұрақсыз.Қатты  қыста жазық және биіктеу жерлерде  аяз -26дан -39*С дейін төмендеуі  мүмкін,ал төмен рельефті жерлерде -28;-45*С болады.

       Ауа  температурасының тәуліктік амплетудасы   жоғары және кейбір жағдайларда  25-27*С жетеді.Көбінесе қайталанатын(20-30%)амплитудалар -7-13*С тең.ал жағалауларда -4-10*Стең(30-40%)жағдайында  болады.

        Жалпы.қысы  бірқалыпты салқын және біршама  жылы,ұзақ емес.Ақпан айынан бастап  ауа температурасының жоғарлауы  басталады.Әсіресе ол наурыз айынан  сәуір айына өткен кезде қарқынды  болады,және 7-10*С құрайды.

       Түбектің  көп бөлігінде жазы ыстық,әрі  ұзақ болады.Қыс мезгіліндегідей  жазда температуралар айырмашылығы  көп байқалмайды. Барлық жерде  шілде айының орташа температурасы  (ең ыстық ай) 27,5*С төмен емес.Кейбір жылдары ауа температурасы 45*С дейін көтеріледі.

     Жаз мезгілінде 20-35% жағдайында температураның ауытқуы  10-16*С құрайды,жағалауларда 30-40%  жағдайында 7-10*С құрайды.Кейбір күндері температура  өзгергіштігі 26-28*С жетеді.

      Тамызда  орташа айлық температура жоғары  болып қала береді(25-27*С) Ауа  температурасының жылдық амплитудасы  36,1*С дейін ауытқиды.(ең жылы  және ең суық айлардың орташа  температураларының айырмашылығы) Кенорын ауданында орташа жылдық  ауа температурасы 11*С  жетеді.Нөлден  жоғары  орташа тәуліктік ауа температурасының ұзақтығы -220-280 күн.

    Орташа тәуліктік  температураның -5*С арқылытұрақтылыққа  өтуі көктемде ,оңтүстікте ақпан  айының бірінші онкүндігінен  солтүстік шығыста наурыз айының  бірінші онкүндігінде өтеді.0*С  да нурыздың алғашқы онкүндігінде  оңтүстігінде және екіншісінде  солтүстікте өтеді.

      Күзгі мезгілде  температураның+5*та тұрақтылыққа  өтуі Қазан айының соңынан  солтүстік шығысқа қараша айының  ортасына дейін оңтүстікте өтеді.

     Өсімталдықтың  көп бөлігі   орташа тәуліктік ауа температурасы 10*С жоғары кезеңінде белсенді түрде өседі.Орташа көп жылдық мәліметтер бойынша Маңғыстау облысында 10* тан жоғары кезеңнің ұзақтығы 184күннен 191 күнге дейін өзгереді.

                                     Ауа ылғалдылығы  

  Қарастырылып отырған  ауданда абсалютті ауа ылғалдылығының  орташа айлық көрсеткіші,тамыз  айында 10-13мб максимумға жете  отырып,3тен 13мб аралығында өзгереді.

     Дегенмен, жылы  мезгілде абсалюттік ауа ылғалдылығының  орташа көпжылдық көрсеткіші 58%,ал  қанығу дефициты 10гПа жуық.

                                                                                                                                                    Кесте №3 Ауа ылғалдылығының қатысында көпжылдық орташа айлық мәні 13 сағатта(%)                

 

Станция	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Жыл
Бейнеу	75	72	68	51	40	33	31	28	37	56	71	78	58
Аққұдық	74	66	61	43	35	31	29	28	33	51	69	77	54

 

Кесте №4 Көпжылдық  орташа айлық ауа ылғалдылығының дефицит мәні 13 сағатта(%)

Станция	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Жыл
Бейнеу	059	0,99	2,18	8,01	15,13	23,04	26,50	23,83	13,74	5,73	1,88	0,79	10,2
Аққұдық	1,1	1,6	3,4	9,9	17,4	24,7	29,8	27,5	16,2	7,1	2,8	1,3	11,9

 

Жоғары орташа айлық ауа  ылғалдылығының дефицит мәні шілде  айында 26-30мб аралығында тербеледі.Қысқы  кезеңде мәні жоғары емес және 0,6-1,63мб деңгейінде тербеледі.Жылдың салқын мезгілінде ылғалдылық максимумға жетеді және 66-78%  құрайды.Күн радиациясының жоғарлауы  кезінде және ауа температурасының жоғарлауы кезінде қатысты ылғалдылық күрт төмендейді,әсіресе шілде-тамыз  айларында.

                                                                                                                                                                                                

 

 

                          Атмосфералық жауын-шашындар

   Соңғы жиырма жылда жауын-шашын мөлшері төмендейді.1970ж.дейінгі көпжылдық бақылаулардың мәліметтері бойынша таулы Маңғышлақ ауданындажауын-шашынның орташа жылдық мөлшері 150-250мм құрайды.Қазігі кезде орташа көпжылдық көрсеткіштер 130-200мм дейін төмендеді.Максимум жауын-шашын жылы жыл мезгілінде болады.