Еуразиялық банк пайызының экономикалық мәні, рөлі, әдісі мен тәсілі

Бірақ та шетелдік банктер (ING Bank N.V, Нидерланды, Сіtі GrouрАҚШ) займды тағы 12 айға созуға мүмкіндік берді. Бүгінгі таңдағы  рыноктың тұрақталып өз орнын табуы  банктің бизнес процесстерін ешбір  туекелсіз жақсарту мүмкіндігі болып  отыр. Банктің бизнес балансын қамтамасыз ету үшін ссудалық портфельдің 50 % шағын  және орта бизнестің үлесіне түседі деп болжамдалуда.

Бизнесті жүргізудегі ең басты  приоритеттерінің бірі болып -"Ашықтық  бизнес процесстердің технологиялық  дамуы" болып табылады.

3-кесте

Банктің несие портфелінің салалық  құрылымына талдау

№	Салалар		2010	2011	Ауытқуы	Өсу
			жылға	жылға	(+;-)	қарқы
			сомасы,	сомасы,		ны,
			мың тг	мың тғ		%
1	2		3	4	5	6
Корпоративті клиенттерге берілген несиелер
1	Ауыл	шаруашылығы,			-6973941	77,351

 

	Орман шаруашылығы, Ағаш өнімдері өндірісі	30791430	23817489
2	Машина жэне қүрал өндірісі	142183	200004	57821	140,667
3	Таукен өнеркәсібінің
	баска да салалары, Металлургия өнеркәсібі	14663435	10268145	-4395290	70,0255
4	Тамақ өнімдерін өндіру	18246876	19101429	854553	104,683
5	Өнеркәсіптік өндіріс	4204359	6699815	2495456	159,354
6	Баспа қызметі	318947	333456	14509	104,549
7	Электроэнергия өндірісі	4782907	4815956	33049	100,691
8	Құрылыс	20377637	29186433	8808796	143,228
9	Көлік сату жэне жөндеу	14688905	17231655	2542750	117,311
10	Көтерме сауда	29280192	39269442	9989250	134,116
11	Бөлшек сауда	9230178	8230654	-999524	89,1711
12	Қонақ үй және мейрамхана қызмет көрсетулері	4239340	2347639	-1891701	55,3775
13	Қаржылық делдал	779495	4780690	4001195	613,306
14	Жылжымайтын
	мүліктермен операциялар	2767440	2794062	26622	100,962
15	Жалгерлік қызмет	5354359	3774565	-1579794	70,4952
16	Зерттеу жэне өңдеу	962294	1516867	554573	157,63
17	Денсаулық саласы	1040593	1332904	292311	128,091
18	Жеке қызмет түрлерін көрсету	2029168	2622425	593257	129,236
19	Басқалары	723382	1090504	367122	150,751
Жеке тұлғаларға берілген несиелер
20	Ипотекалық несиелер	28784065	29868023	1083958	103,766
21	Жеке кәсіпкерлікке несиелер	20883632	19300061	-1583571	92,4172
22	Автокөлік несиелері	2383272	9661371	7278099	405,383
23	Депозитті кепілге салып			-
	алған несиелер	16079801	463938	15615863	2,88522
24	Қамтамасыз етілмеген
	тұтыну несиелері	1938464	42513557	40575093	2193,16
25	Құнсыздануға резервтер	(2136509 4)	(2521114 8)	-3846054	118,002
26	Барлығы	21332726	25600993
		0	6	42682676	120,008
Ескертпе - дерек көзі- Банктің каржылык ақпараты, 2-бөлім

 

Несие беру міндеттемесі мен кепілдеме, кажетті акша қаражаттары мен  кепілдеме түрі несие алушы контрагенттің несие тәуекеліне байланысты.

Ең негізгі кепілдеме түрлері  олар:

• несиелеудің коммерциялық түріне-жылжымайтын мүлік, құрал жабдықтар мен тауар материялдық босалқылар,
• жеке дара несиелеуге
• тұрғын үй, көлік құралдары, үшінші жақтың кепілдемесі кіреді.

Оның ішінде ең көп несие берілген салалар: машиналар өндірісі, құрылыс  саласы, көтерме сауда, қаржылық делдал, тұтынуға.

 

1-сурет. Банктің экономика салалары бойынша несие беру көлемі Ескертпе: автормен құрастырылған [7].

Банк экономиканың әртүрлі салаларын несиелендіру қызметін көрсетті. Ондағы нэтиже мынадай: есеп беру жылы банк тарапынан 256009936 мың теңге көлемінде несие берілсе, ал өткен жылы бүл көрсеткіш 42682676 мың теңгеге аз болған еді. Яғни 2011 жылы бүл көрсеткіштің көлемі 20%-ға артық болды[17].

2.3 Банктің таза пайыздық табысын  талдау

Банк қызметінің пайдаланылған  талдау сызбасы жалпы келесі сипаттамаларды енгізеді:

• кірістер мен шығыстарды талдау;
• пайдалы қалыптасу коздері жэне динамикасын бағалау;
• рентабельділік көрсеткіштерінің жүйесі.

Банктің есеп беруін қүру бойынша  нормативтік қүжаттармен қаралған кірістердің жүйелі сыныптамасы кірістердің келесі негізгі түрлерін ажыратады:

1. Алынған проценттер жэне келесі қызметтерден түскен кірістер:

• несиелер, депозиттер түрінде банктерде жэне басқа банктер шоттарында қаражаттарды орналастыру;

• басқа клиенттерге үсынылған ссудалар;
• Лизингке берілген қаражаттар;

• тұрақты белгіленген табысы бар құнды қағаздардан;

• басқа да көздерден.

2. Делдалдық (комиссиондық) кірістер

3. Басқа да операциондық (операциялық) кірістер:

• курстық айырмашылықты қоса алғанда, шетел валютасымен және басқа да валюталық құндылықтармен операциялардан түсетін кірістер;

• құнды металлдарды, кұнды қағаздарды және басқа мүліктерді сату-сатып алу бойынша операциялар кірістері;
• бағалы металдарды, құнды қағаздар мен басқа да мүліктерді қайта бағалаудан оң нәтижелер;
• дивиденттер формасында алынған кірістер басқа ағымды кірістер.

4. Ойда болмаған (алдын-ала білмеген) кірістер.

Банктің басты қызмет сферасындағы банк тиімділігің қаржылық есеп пайдаланушылардың  бағалауы есеп берудің кіріс баптарын қайта топтастыруды қарастырады, яғни банк кірістері проценттік және проценттік емес (процентсіз) болып бөлінеді[18].

Кірістерді алудың дәстүрлі емес көздерін банк қаншалықты қолданатындығын құрылымдық динамикалық кесте негізінде  проценттік емес кірістерді талдауды көрсетеді. Осыған ұқсас кезеңге  жеке операциялар бойынша банк шығыстарының деңгейін талдауды жүргізу кажег. Банктің  жарияланатын есептемесінде шығыстарды топтастыру жоғарыда қарастырылған, кірістер тобымен келісілген, яғни шығыстардың  келесі түрлерін енгізеді:

1. Төленген проценттер жэне соган ұқсас шығыстар:

• займдар мен депозиттерді қосқанда басқа клиентердің таптылған қаражаттары бойынша.

• шығарылған қарыздық құнды қағаздар бойынша
• арендалық төлем
2. Делдалдық шығыстар:

3. Басқа да операциялық шығыстар:

- еңбек ақы төлеу бойынша шыгыстар

- эксплуатациялық шығыстар

- курстық айырмашылықтарды косқанда шетел валютасы жэне басқа да валюталық құндылықтармен операциялардан шығыстар.

- бағалы металлдарды, кұнды қағаздар және басқа мүліктерді сату-сатып алу бойынша операциялардан, РЕПО операцияларынан шығыстар, бағалы металдарды, құнды қағаздарды қайта бағалаудыц теріс нэтижелері.

- басқа да ағынды шығыстар;

- алдын-ала болжамдалмаған шығыстар.

Алынған кірістер жэне банк жұмсаған шығыстардың қаншалықты салыстыруға  келетіндіғін бағалау үшін шығыстардың  проценттік жэне проценттік емес іріленген  топтамасы қолданылады. Жарияланатын есептемеде бірінші топқа негізінен  «Төленген проценттер жэне соған  ұқсас шығыстар» бөлімін құрайтын баптар сәйкес келеді.

Проценттік емес шығыстар категориясына  клиенттерге қызмет көрсету бойынша, валюталық операциялар бойынша, банктің қызметін қамтамасьіз ету

бойынша шығыстар енгізіледі жэне ол делдалдық шыгыстар, басқа операциялық  шығыстар, сондай-ақ алдын-ала болжамданмаған шығыстарды көрсететін есептеме баптарына  сэйкес келеді. Әр банк кезең соңында  № 2- форма "Банк шығысы мен кірісі (табысы) туралы" есеп жасалады. Онда банктік қызметпен басты алынған  табыстар мен шығыстар көрсетіледі[19].

Банктің барлық шығыстары сипаты бойынша  келесі түрде бөлуғе болады: операциялық  шығыстар; шаруашылық қызметін қамтамасыз ету бойынша шығыстар; персоналдар  жалақысы; арнайы резерфтер мен привозиялар; салықтық төлемдер. Енді кесте түрінде 2010-2011 жылғы "Еуразиялық банк"АҚ-ң  қызметінің табысы мен шығысын талдайық.

4 - кесте -"Еуразиялық банк" АҚ-ның табыстары мен шығыстарының  динамикасы

Корсеткіштер	2010 ж	2011 ж	Ауытқуы (+,-)	өсу қарқы ны, %
	Сомасы, мың тг
1	2		3	4
Сыйақы алумен байланысты табыс	28593157	38088634	9495477	133,20
Сыйақы төлеумен байланысты шығыстар	22560481	19445412	-3115069	86,192
Таза пайыздық кіріс	6032676	18643222	12610546	309,03
Комиссиялық кіріс	3003979	3931662	927683	130,88
Комиссиялық шығыс	251379	405460	154081	161,29
Таза комиссиялық кіріс	2752600	3526202	773602	128,10
Операциялық кіріс	12273499	25605365	13331866	208,62
Күнсызданудан келген шығындар	1565500	4155449	2589949	265,43
Персонал шығыстары	5331500	6957957	1626457	130,50
Басқа да жалпы және әкімшілік шығыстары	3961871	6418436	2456565	162,00
<span class="dash041e_0441_043d_043e_0432_043d_043e_0439_0020_0442_0435_043a_0441_04429__Char" style=" font-siz