Инвестициялық жобалардың тиімділігінің көрсеткіштер жүйесі

 

2.2  Инвестициялық жобалардың  салыстырмалы экономикалық    тиімділігін  уақыт әдісімен анықтау

 

Капитал салымдарының салыстырмалы экономикалық тиімділігі ең тиімді жаңа құрылыс, үлкейту, техникалық қамсыздану нұсқасын таңдау мақсатымен анықталады. Нұсқаларды салыстыру үшін ең алдымен шығарылатын өнімнің көлемі, сапасы (маркетингтік зерттеу барысында және мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс бойынша анықталады) және басқа да көрсеткіштері белгілі бір түрге келтіріледі. Әр нұсқа тиімділігі капитал салымдарының есептік мерзімінің көр-сеткіші арқылы анықталады.

     Инвестициялық  процесс кезеңінің 3 мерзімдік  мінездемесі көрсетілген. 

     Капитал салымдарының өзін-өзі ақтауының есептік мерзімі мына формула-мен анықталады:                                     

  

                                       Пос        Кобщ

Тр=а Пстр+------+ -------------- ,                                   (16.2)

                                           2     Цпр - (С+Стр)

   

     Мұндағы, Тр-жыл бойынша, капитал салымдарының өзін-өзі ақтауының есептік мерзімі;

                      а-капитал салымдарын оптималды  орналастыру, жыл бойына қаржы бөлу коэффициенті.

                    Пстр-инвестициялық жоба бойынша объект құрылысының кезеңі, жылдарға;

                    Пос-толық жобалық қуатпен объектіні игеру кезеңі, жыл бойынша;

                    Цпр-өндіріс бағасымен өнімнің жылдық өндірісі, тг;

                    С-дайын өнім өндірісінің өзіндік құны;

                   Стр-дайын өнімді тұтынушыға жеткізудегі жылдық шығындар, тарифтер келісімді бағаларға сай қойылады (базалық, есептік,болжамдық), тг.

     Құрылыс мерзімдері жалғаспаған жағдайда а-коэффициентін жыл бойына емес, ай бойына есептеу керек. Сонда сатып алу мерзімінің барлық көрсеткіштерін бір өлшемге келтіру керек (айға).

      а- коэффициентінің уақыт аралық көрсеткіштері мына формуламен анықталады:

                                                              Кобщ

                                    а=1----------------------------------------,                           (16.4)

                                            К1П+К2(П-1)+К3(П-2)+...+Кn

     Мұндағы, К1,К2,К3,...,Кn    - жыл бойына, 1,2,3, ...,n-жылына қаржыландыру құралдары,тг;

                      Кобщ=К1+К2+К3+...+Кn-құрылыс кезеңіндегі қаржыландыру құралдарының жалпы соммасы,тг;

                  П=Пстр-инвестициялық жобаға сәйкес комплекс құрылысының уақыты, жылдар.

      №1 Кәсіорын                 а1Пстр1=0.83*7=5,81

     №2  Кәсіорын                  а2Пстр2=0,73*7=5,11

     №3  Кәсіорын                  а3Пстр3=0,72*7=5,04

     №4  Кәсіорын                  а4Пстр4=0,68*7=4,76

  

Есеп көрсеткіші бойынша, құралдарды ең тиімді бөлу №4-4,76 кәсіпорынға болды. Осы уақыт шығынының белгісі, өзін-өзі ақтаудың есептік мерзіміне кіреді. Әртүрлі құрылыс мерзімінде, бірақ бірдей көлемді инвестицияда а-коэффициентінің есептік қорытындысы 16.2 таблицада келтірілген.

                                                                                                                  16.2 Таблица

  Құрылыс әртџрлі мерзіміндегі а-коэффициенті

Нұсқа	Капитал салымдарының көлемі К,млрд тг.	құрылыс ұзақтылығы, жылдар	Жыл бойына инвестиция бөлу, млн тг.   К1 К2  К3   К4  К5   К6 К7 К8  К9  К10  Коэф/нт а
1 2 3 4 5 6 7	1 1 1 1 1 1 1	10 8 6 5 4 3 2	0,1   0,1 0,1   0,2 0,2   0,3 0,5	0,1   0,1 0,1   0,2 0,2   0,3 0,5	0,1   0,1 0,1   0,2 0,2   0,3 -	0,1   0,1 0,1   0,1 0,2     -	0,1   0,1 0,1   0,2 -   - -	0,1   0,1 0,1   - - - - -	0,1   0,1 -   - -   - -	0,1   0,1 -   - -   - -	0,1   - -   - -   - -	0,1   - -   - -   - -	0,82 0,78 0,73 067 0,60 0,50 0,33

 

      Өзін-өзі ақтау мерзімі 10 жылға тең болған жағдайда (№ 8,9) Жыл бойына, тиімді инвестиция бөлу  №9 кәсіпорында болады(16.1 Таблица) Жылдар:

 

                                                    аПстр=0.81*10=8.1.

 

        а-коэффициенті әр жылға инвестиция бөлудің рационалдығын және құрылыс мерзімінің қысқаруына әсерін көрсетеді.

       Әр жылға әртүрлі инвестиция бөлудің а-коэффициенті

                                                                                                                   16.1 Таблица

 

Кәсіпорынның шартты номері	Капитал салымдарының толық көлемі К,млн тг.	құрылыс ұзақтылығы,жылдар	Коэффициент            а
1 2 3 4 5 6 7 8 9	1330 3790 4540 3820 2080 2283 3650 3250 5540	7 7 7 7 9 8 11 10 10	0,83 0,73 0,72 0,68 0,83 0,80 0,84 0,84 0,81

 

 

 

Жылдарға инвестиция бөлу,млн тг.
К1	К2	К3	К4	К5	К6	К7	К8	К9	К10	К11	К12
140 40 190 80 180 130 110 440 220	260 540 490 220 270 303 302 390 330	280 763 740 510 350 400 430 390 420	250 787 790 800 360 470 430 450 610	190 790 880 750 360 380 500 360 800	140 610 850 840 230 320 490 260 850	70 260 600 620 160 200 470 300 810	- - - - 140 80 360 220 750	- - - - 30 - 240 250 480	- - - - - - 190 190 300	- - - - - - 110 - -	-- - - - - - - - -

 

 

 

 

2.3    Практикалық  есеп мысалы

 

Келесі берілгендер  негізінде екі инвестициялық жобаны уақыт әдісімен есеп-теу арқылы тиімді нұсқасын таңдау:

                                                                                                              Таблица 1 

Берілгендер

№ п/п	Көрсеткіш	Бірінші нұсқа	Екінші нұсқа
1	Құрылыс мерзімі  Пстр, жыл	17	11
2	Капитал салымдары  Косн, млн тг	4792	4969
3	Айналым құралдары  Коб, млн тг	310	316
4	Алғашқы кезең  шығындары У,млн тг	88	95
5	Инвестицияның жалпы көлемі Кобщ млн тг	5190	5380
6	Өндіріс цехындағы  дайын өнім бағасы Цпр, млн тг	3430	3430
7	Дайын өнімнің  өзіндік бағасы С, млн тг	2065	2110
8	Дайын өнімді тұтынушыларға  транспорттаудағы шығындар Стр, млн  тг	165	55
9	Өндіріс қуатын иемдену мерзімі Пос, жылдар.	3	4

Инвестицияны  жылдарға бөлу

 

нұсқа	К1	К2	К3	К4	К5	К6	К7	К8	К9	К10	К11	К12	К13	К14	К15	К16	К17
Бірінші	92	177	281	297	306	306	307	369	369	369	369	369	307	307	307	309	262
Екінші	88	172	371	492	621	759	801	850	481	449	296	-	-	-	-	-	-

     Берілген  таблица бойынша келесі көрсеткіштерді  анықтау:

 

1. Инвестицияны жыл бойына бөлудің берілгендеріне сәйкес, нұсқалар бойынша инвестицияны қатыру коэффициенттері(а1,а2);

2. Инвестициялық  жобаның салыстырмалы экономикалық  тиімділігін нұсқалар бойынша  өзін-өзі ақтаудың есептік мерзімін  мына формула бойынша анықтау:

                   

         Пос    Косн+Кобщ+У

Ток=а*Пстр+----- +------------------------------- .                

        2       Цпр-(С+Стр)

     Таңдалған нұсқа бойынша уақыт ұтымдылығын анықтау.

3. Тікелей шығындардың және жыл бойындағы кірістің динамикалық қатарын құру және алдын-ала инвестициялық қатыру кезеңіне баға беру.

4. Құрылыс соңына және оны толық іске қосу кезеңіндегі келтірілген инвестициялық ұсталымдардың динамикалық қатарын құру.( келтірілген ұсталымдарды анықтау үшін құрылыс кезеңіне, әр жыл бойынша инвестиция соммасын Кобщ=Косн+Коб+У келтіру коэффициентіне көбейту керек).

5. Табыстың динамикалық қатарын құру арқылы инвестицияны қатыру кезеңін және келтірілген ұсталымдарды анықтау.

6. Амортизациялық мерзімге шығындардың және кірістердің динамикалық қатарын құру арқылы объект құрылысына, инвестицияның абсолютті тиімділігін анықтау. Уақытты үнемдеу есебінен тиімділіктің абсолютті соммасын анықтау.

ШЕШУІ

     1. ШЕШУІ 

1. Инвестицияны  қатыру коэффициентін мына формула  арқылы анықтаймыз:

                                                           Кобщ

    а=1-  -----------------------------------------------------------------;

                            К1n+К2(n-1)+К3(n-2)+К4(n-3)+...+Кn 

    а1 =1-5190/[95*17+177*16+281*15+297*14+306*13+306*12+307*11+369*10+

       +369*9+369*8+369*7+369*6+307*5+307*4+307*3+309*2+262*1]=0.88;

 

 а2=1- 5380/[88*11+172*10+371*9+492*8+621*7+759*6+801*5+850*4+481*3+                                                                                        449*2+296*1]=0.814.

2. Инвестицияның салыстырмалы экономикалық тиімділігін анықтаймыз - өзін-өзі ақтау нұсқа бойынша (жылдар);

 Токp1=0.88*17+3/2+5190/[3430-(2065+165)]=21;

 Токр2=0.814*11+5/2+5380/[3430-(2110+55)]=15.

       Уақыт үнемділігі, жылдар:

                 Тэ=Токр1-Токр2;                      Тэ=21-15=6.

      Осылайша, 2-ші нұсқа 6,1 жылға тең уақыт тиімділігінің ұтысымен қамтамасыз етеді.