Инвестициялық жобалардың тиімділігінің көрсеткіштер жүйесі

МАЗМҰНЫ

 

КІРІСПЕ........................................................................................................................3

 

1 ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ИНВЕСИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

1. Инвестицияның мәні және оның түрлері............................................................4
2. Инвестициялық жобалар және оны бағалаудың негізгі әдістері......................6
3. Инвестициялық жобалардың тиімділігі..............................................................8

 

2НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАҒА КӨШУДЕГІ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІН АНЫҚТАУ

2.1 Инвестициялық жобалардың тиімділігінің  көрсеткіштер жүйесі..................11

2.2 Инвестициялық жобалардың салыстырмалы  экономикалық тиімділігін 

уақыт әдісімен анықтау.............................................................................................12

2.3 Практикалық есеп мысалы.................................................................................16

 

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ ЖОЛДАРЫ

3.1 Экономикалық аймаққа шетел капиталын тартуды ынталандырудың әлеу- меттік –экономикалық жағдайы мен алғышарттары.............................................18

3.2 Инвестицияларды тиімді жұмсау  жолдары......................................................21

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ...........................................................................................................25

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.........................................................26

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

  

Қазіргі нарықтық жағдайда экономиканы басқару және тиімді шешімдер қабылдау басты мәселе болып табылады. Осы мәселелерді шешуде инвестицияның алатын орны ерекше. Экономиканың қарқынды дамуы, жаңа технологияларды енгізу және т.б құбылыстар инвестициялық жобамен тығыз байланысты.

Менің зерттеу жұмысымның тақырыбы «Инвестициялық жобаларды бағалаудың әдістері» болғандықтан, мен инвестицияның тиімділігі, оның даму қарқыны, жіктелуі, экономикадағы алатын орны туралы көптеген әдебиеттер тізімін қарастырдым.

     Оқу тәжірибе есебінің зерттеу жұмысының мақсаты – инвестициялық жобалардың ерекшелігін зерттеу, дамыту мәселелерін айқындап, оларды шешуге жіберілген ұсыныстарды қарастыру.

     Оқу тәжірибе есебінің зерттеу жұмысының міндеттері - әдетиеттерді қолдана отырып, теориялық аспектілерді ашып көрсету.

     Оқу тәжірибе есебінің зерттеу жұмысының тиімділігі – үш бөлікке бөліп қарастырылған және I-ші бөлімде инвестицияға жалпы сипаттама, оны дамыту бағыттары, II-ші бөлімде талдаулар яғни, тиімді инвестицияны таңдау, оларды әртүрлі әдіспен анықтай отырып, ең тиімдісін қолдану мәселелері қарастырылған. Ал, III-ші бөлімде оның ҚР-ның экономикасындағы орны және жұмсалу тиімділігі қарастырылған.

     Әлемдік  тәжірибеде инвестиция, инвестициялық  жоба ұғымдары кең қолданылады.  Экономиканың қиын дағдарыстан шығу жолы – инвестиция болғандықтан, шет мемлекеттерінің инвесторлары пайда табу мақсатында дамушы мемлекеттерге қол үшын созуда.

     Қазіргі  нарықтық экономикада және әлемдік  бәсекелестік жағдайында инвестиция, инвестициялық жоба тиімді және өз орнын табады деп сенемін.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ИНВЕСИЦИЯЛЫҚ ЖОБАЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

 

1.1  Инвестицияның мәні және оның түрлері

      

     Инвестиция - дегеніміз бұл экономиканың  әртүрлі салаларындағы ұзақ мерзімді  капитал салымдары. Инвестиция ұғымына әртүрлі анықтамалар берілген. Бірақ, кең мағынада инвестиция экономиканы дамыту бағытында ерекше орын алады. Яғни, мемлекеттік бақылаудың, экономиканы басқарудың жүйесі болып табылады.

     Инвестиция  ретінде мыналар табылады:

1. Ақша қорлары, акциялар, облигациялар, мақсатты банктік салымдар, пайлар және т.б.
2. Қозғалмалы және қозғалмайтын мүліктер.
3. Лицензиялар, патенттер, НОУ-ХАУ, технологиялар және т.б. интелектуалды құндылықтар.
4. Жерді және табиғи ресурстарды пайдалануға құқық.

       Жалпы  инвестиция түсінігі – бұл  келешекте көбейту мен жоспарланған  нәтижелерден экономикалық тиімділік  алу үшін қорлар мен ресурстардың  өнімі. Сондықтан мұндай салымдар өтімділік, мерзімділік, қайтарымдылық жағдайында жүзеге асады. Инвестиция маңызды экономикалық категория.                                   Инвестициялар макродеңгейде мыналарды қамтамасыз ету үшін қажет:

• кеңейтілген ұдайы өндіріс саясатын және ҒТП-ті жылдамдатуды жүзеге асыру үшін;
• қоғамдық өндірістің салалық құрылымын қалыптастыру және өндірілген өнім мен шикізат салаларының балансын жасау үшін;
• өнімнің сапасын жоғарылату үшін;
• әлеуметтік және экономикалық тауқыметтерді шешу үшін;
• елдің қауіпсіздік жағдайын қамтамасыз ету үшін және т.б.

     Инвестициялар  экономикалық категория ретінде отандық экономиканың өуінде маңызды функция атқарады.

     Микродеңгейде  инвестициялар:

• өндіірсті көбейту;
• негізгі қорлардың моральды және физикалық тозуын болдырмау және өндірістің техникалық деңгейін жоғарылату;
• кәсіпорынның өнім сапасын жоғарылату;
• қоршаған ортаны қорғау шараларын жүзеге асыруды қамтамасыз етуі керек;

     Инвестиция  түсінігі, қаржыландыру түсінігімен  тығыз байланысты. Қар жыландыру  түсінігі қаржы қорын жинау.  Инвестиция түсінігі бойынша  олар-ды пайдалану. Инвестиция  объектісі болып, бағалы қағаздар, қайта өңделген қорлар, жаңадан құрылған және негізгі қорлардың модернизациясы, ҒТ өнім және т.б. жатады. Инвестиция субъектісі болып, инвесторлар, банктер, сақтандыру және делдалдық ұйымдар, т.б. табылады.

    Инвесторлар бұл жеке салымдарды, займдарды және басқа қорлардан инвестиция түрінде тартылған инвестициялық қызметтің субъектілері.

    Инвестор түрінде  мыналар табылады:

• мемлекет,
• халықаралық ұйымдар,
• шетел заңды тұлғалары мен азаматтары ,
• мемлекеттік және муниципалды мүліктер басқармасы, өндіріс және т.б заңды тұлғалар, азаматтар.

     Инвестицияның  табыстылығының өсуіне байланысты  төмендегідей жіктейміз:

• пассивті
• активті инвестиция.

     Инновациялық  сипатына қарай инвестиция:

• экстенсивті
• интенсивті болып бөлінеді.

  Инвестиция сипатына қарай :

• тікелей;
• тікелей емес (қаржылық делдалдар арқылы)инвестициялар.

     Инвестициялау  кезеңіне қарай:

• қысқа мерзімді,
• ұзақ мерзімді болып бөлінеді.

     Инвесторлардың  жеке формаларына қарай:

• мемлекеттік инвестиция,
• шетелдік инвестиция,
• аралас инвестициялар (ҚР-сы мен шет елденр арасында)
• Қазақстандық резиденттердің жеке инвесторлары.

         Инвестиция жайында шешім қабылдау  басқарманың стратегиялық қиын  міндеті болып табылады. Инвестициялау  кәсіпорынның қаржылық жағдайын  жақсартудағы тиімді шараның бірі.

     Барлық  инвестицияларды екі негізгі  топқа бөлуге болады: портфельді  және нақты(капиталдандырылған) инвестиция.

     Портфельді  инвестиция деп (кәсіпорынның  құнды қағаздарын сатып алу  сияқты) жобалар тобына капитал  салуды айтады. Портфельді инвести-

ция жағдайында инвестордың  негізгі міндеті оптималды инвестиция порт-фелін құрастыру және басқару  болып табылады. Әдетте, ол қор нарығын  –

дағы құнды қағаздарды сату мен сатып алу операциялары арқылы жүзеге асырылады. Осыған орай портфельді инвестициялар көбінесе қысқа мер –зімді қаржылық операциялар түрінде көрінеді.

     Нақты инвестиция  деп өндіріс процесіне тікелей  қатысатын инвести -цияларды айтамыз.  Мысалы, құралдарға, ғимараттарға, материалдар  қоры-на салынатын инвестициялар.

     Объектісіне қатысты инвестициялар келесі түрлерге жіктеледі:

1. мүліктік инвестициялар (материалды инвестициялар);
2. қаржылық инвестициялар;
3. материалдық емес инвестициялар.

Мүліктік инвестициялар  – бұл нақты инвестициялар.

Қаржылық инвестициялар  – бұл қаржылық мүлікке салынатын са –

лымдар, басқа фирмалардың  жұмыстарына қатысу және борыштық құқы –ғына ие болу. Мысалы, акция, басқа  да құнды қағаздарды сатып алу.

     Ал материалдық  емес құндылықтарға қатысты инвестицияларға  зерттеу мен талдау жасау, кадрлар  даярлау, жарнама және басқаларға салынатын инвестициялар жатады.

     Әрекеттің  бағытына қарай инвестициялар  келесі түрлерге бөлінеді:

1. бастапқы инвестициялар немесе нетто-инвестициялар, кәсіпорынды негіздеуде немесе сатып алуда жүзеге асырылатын инвестициялар;
2. өндірістік потенциалды ұлғайтуға бағытталған, кеңейту  инвести –циялары (экстенсивті инвестициялар);
3. қайта инвестициялау, яғни кәсіпорынның негізгі қорының құрамын қолдау мақсатында жаңа өндіріс құралдарын жасауға немесе сатып алуға бағытталған бос инвестициялық қаражаттармен байланысты инвестициялар. Оларға мыналарды жатқызуға болады:

-   бар объектілерді  жаңа объектілермен ауыстыруға  бағытталған ауыс -

     тыру инвестициялары;

• рационализациялауға арналған инвестициялар, технологиялық жаб –

      дықтарды немесе процестерді жетілдіруге жұмсалады;

• шығару бағдарламасын өзгертуге жұмсалатын инвестициялар;
• диверсификациялауға арналған инвестициялар, олар  өнімнің  номен

клатурасының өзгеруіне  өнімнің жаңа түрлерін шығаруға және жаңа

сату рыногын ұйымдастыруға жұмсалатын инвестициялар;

• болашақта кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз етуге    

бағытталған инвестициялар. Бұған ғылыми жұмыстарға, кадрларды  дайындауға, жарнама, қоршаған ортаны қорғауға бағытталған инвес

тициялар кіреді.

     Инвестициялар  белгілі бір тәуекелмен байланысты.

 

2. Инвестициялық жобалар және оны бағалаудың негізгі әдістері

 

           Инвестициялық жоба – бұл болашақта табыс табу мақсатымен шектеулі уақыттағы капитал салымдарының өзара байланысты шараларының кешені.Сондай-ақ инвестициялық жоба инвестициялау мақсатына жетудегі жұмыстарды өткізу мен негіздеу үшін қажетті ұйымды құқықтық, есеп-қаржылық және конс-трукторлы – технологиялық құжаттардың кешенін қарастырады. Инвестициялық жоба мақсаттардың қойылуын, жоспарлардың орындалуын, басқару және талдауды болжамдайды. Кәсіпорындарда инвестициялық жоба мына төмендегілер бойынша ерекшеленеді:

    1. Мазмұны бойынша:  инвестициялық жобалар кәсіпорынның  дамуындағы жобалар және реабилитациялық  жобалар болып екіге бөлінеді. Даму жобасы өндірілетін өнімнің санын көбейту бағытында немесе жаңа өнімді шығаруда өн-дірістің бағдарламасын өзгерту жолында шараларды өткізуді болжамдайды. Бұл нәтижелер өндіріс факторларында инвестиция есебінен жүзеге асады.       Реабилитациялық жоба – бұл бизнес-жоспарда кәсіпорынның қаржылық жағдай-ын жақсарту.

   2. Көлемі бойынша:  ауқымды, кең көлемді, аймақты,  салалық, көлемді болып бөлінеді.

   3. Мерзіміне байланысты: қысқа, ұзақ мерзімді жобалар.

     Шектеулі  кезеңде қойылған мақсатты жүзеге  асыруды инвестициялық жобаның өмірлік циклы деп атайды. Инвестициялық жобалардың пайда болуынан, оның аяқталуына дейінгі кезеңдер фазалар деп аталады.

      Инвестициялық  жобаларды құру мен жүзеге  асыру келесі фазалардан тұрады:

    1) Инвестициялық  идеяларды қалыптастыру.

    2) Инвестициялық мүмкіншіліктерді зерттеу.

    3) Жобаларды  техникалық-экономикалық негіздеу.

    4) Келісім-шарт  құжаттарын дайындау.