Өндірістік кооператив кәсіпкерліктің формасы ретінде

5. Кооперативтiң  басқару органдарының шешiмдерiне  сотқа шағым жасауға болады.

 

 Өндiрiстiк кооператив қызметiнiң экономикалық негiздерi

Өндiрiстiк кооперативтiң  мүлкi

1. Өндiрiстiк  кооператив мүлкiн құрайтын көздер  мыналар:

1) кооператив  мүшелерiнiң мүлiктiк жарналары;

2) оның қызметiнен  алынған табыстар;

3) заң актiлерiмен  тыйым салынбаған өзге де көздер болып табылады.

2. Өндiрiстiк  кооперативтiң меншiгiндегi мүлiк  кооператив жарғысына сәйкес  оның мүшелерiнiң пайларына бөлiнедi.

Пай өндiрiстiк  кооператив мүшелерiнiң кооператив мүлкiндегi үлесi болып табылады.

3. Кооператив мүшелерiнiң кооператив мүлкiндегi үлестерi процент түрiнде есептеледi.

4. Өндiрiстiк  кооператив таратылған (осы Заңның 25-бабы) немесе кооператив мүшесi  одан шыққан жағдайда (осы Заңның 11-бабы), кооператив мүшесiнiң пайына  сәйкес кооператив мүлкiндегi үлесiн бөлiп алуға құқығы бар.

 

    Өндiрiстiк кооперативтiң қорлары

1. Кооперативтiң  құрылтай құжаттарында кредит  берушiлердiң мүдделерiне кепiлдiк  беретiн кооператив мүлкiнiң ең  төменгi мөлшерiн белгiлейтiн кооперативтiң  жарғылық қорын құру көзделуi  мүмкiн.

Жарғылық қордың мөлшерi мен оны құру тәртiбi кооператив жарғысында белгiленедi.

Егер кооператив заң актiлерiнде осындай қызметтi жүзеге асыратын ұйымдарда белгiлi мөлшердегi жарғылық қордың болуы көзделетiн  қызметтi жүзеге асырса, кооператив оны  құруға және заң актiлерiнде көзделген тәртiппен пайдалануға мiндеттi.

2. Кооператив  жыл сайынғы пайдасынан аударымдар  жасаудың есебiнен резервтiк қор  құра алады, ол кооперативтiң  кредит берушiлер алдындағы мiндеттемелерiнiң  орындалуын қамтамасыз етуге  және көзделмеген шығыстарды өтеуге арналады.

Резервтiк қордың мөлшерi мен оны құру тәртiбi кооператив жарғысында белгiленедi.

Егер кооператив заң актiлерiнде осындай қызметтi жүзеге асыратын ұйымдарда белгiлi мөлшердегi резервтiк қордың болуы көзделетiн  қызметтi жүзеге асырса, кооператив оны құруға және заң актiлерiнде көзделген тәртiппен пайдалануға мiндеттi.

3. Кооператив  өзiнiң өндiрiстiк-шаруашылық қызметi мен әлеуметтiк дамуына өзге  де ақшадай және материалдық  қорлар құруға хақылы.

Мұндай қорлар тiзбесi, оларды құру және жұмсау тәртiбi кооператив жарғысында белгiленедi.

     Өндiрiстiк кооперативтiң таза табысы мен шығынын бөлу

1. Өндiрiстiк  кооперативтiң таза табысы жыл  қорытындысы бойынша анықталады. Салықтар мен басқа да мiндеттi  төлемдер төленгеннен кейiн қалған таза табыс кооперативтiң толық қарамағында қалады және оның мүшелерiнiң жалпы жиналысы мен кооперативтiң құрылтай құжаттарында көрсетiлген мақсаттарға бөлiнедi.

2. Егер кооператив  жарғысында өзгеше тәртiп көзделмесе, жалпы жиналыс белгiлеген мөлшерде таза табыс кооператив мүшелерiнiң арасында олардың еңбегiмен қатысуына қарай бөлiнедi.

3. Кооператив  мүшелерiнiң қайсыбiрiн таза табысты  бөлуге қатысудан және шығынды  өтеуден шеттететiн кооператив  мүшелерiнiң келiсiмдерi немесе оның  құрылтай құжаттарының ережелерi жарамсыз болып танылады.

4. Кооперативтiң  өз мүлкiмен өтелмеген шығыны  осы Заңның 14-бабына сәйкес оның  мүшелерiнiң арасында бөлiнедi.

 

Өндiрiстiк  кооперативтердегi еңбек қатынастары

1. Кооператив  мүшелерiнiң еңбек жағдайлары  осы Заңмен және кооперативтiң құрылтай құжаттарымен, ал кооперативте еңбек шарты бойынша жұмыс iстейтiндердiң еңбек жағдайлары - Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен реттеледi.

3. Кооператив  мүшелерiнiң кооператив қызметiне  жеке еңбегiмен қатысқаны үшiн  берiлетiн сыйақының мөлшерi жалпы жиналыстың шешiмiмен белгiленедi.

Егер құрылтай құжаттарында өзгеше көзделмесе, жұмыскерлердiң  еңбегiне ақы төлеудiң мөлшерi, соның iшiнде лауазымдық жалақылары мен  тарифтiк ставкаларын қоса алғанда, кооператив мүшелерiнiң жалпы жиналысының шешiмiмен белгiленедi.

Барлық жағдайларда  кооперативтегi жұмыскерлердiң жалақысының  ең төменгi мөлшерi заң актiлерiмен  белгiленген жалақының ең төменгi деңгейiнен  кем болмауға тиiс.

Кооператив  мүшелерi мен оның жұмысшыларының жеке табысының ең жоғары мөлшерiне шек қойылмайды.

5. Кооперативте  жұмыс iстеген уақыт еңбек стажына  қосылады.

6. Кооператив  төрағасына, басқарма мүшелерiне, байқаушы  кеңесi мен тексеру комиссиясының  мүшелерiне тәртiптiк жазалар,  соның iшiнде қызметтен босатуды қоса, тек қана кооператив мүшелерiнiң жалпы жиналысының шешiмiмен қолданылады, ал оның өзге басшы қызметкерлерiне, сондай-ақ кооператив басқармасы (төрағасы) қолданады.

7. Кооперативтегi  жұмыс күнiнiң ұзақтығы мен  тәртiбi, демалыстарды, қосымша демалыстарды қоса, демалыс күндерiн, беру және басқа еңбек шарттары еңбек заңдарына сәйкес кооперативтiң iшкi еңбек тәртiбiнiң ережелерiнде, сондай-ақ еңбек шартында белгiленедi.

Жыл сайынғы  демалыс уақытының ұзақтығын  қоса, демалыс уақытының ұзақтығы Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында қызметкерлердiң тиiстi санаттары үшiн белгiленген ең төменгi мөлшерден кем болмауға тиiс.

Кооператив  заңда белгiленген ережелер мен нормаларды басшылыққа ала отырып, еңбектi қорғауды, техникалық қауiпсiздiктi, өндiрiстiк тазалық пен санитарияны қамтамасыз ету шараларын жүзеге асырады.

8. Кооператив  мүшелерi және оның жұмыскерлерi  сақтандыруға және әлеуметтiк  қамсыздандыруға жатады.

Жүктi әйелдерге (кооператив мүшелерiне және жұмыскерлерге) бұрынғы жұмыс орнындағы орташа жалақысы сақтала отырып неғұрлым жеңiл жұмыс берiледi. Жүктi болуға, бала тууға және баланы бағып-күтуге байланысты берiлетiн демалыс, сондай-ақ жүктi әйелдер мен жас балалары бар әйелдер үшiн басқа да кепiлдiктер Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында көзделген тәртiппен берiледi.

Кооператив  өзiнiң 18 жастан аспаған мүшелерi және қызметкерлерi үшiн қысқартылған жұмыс  күнiн және Қазақстан Республикасының  еңбек заңнамасында көзделген басқа  да кепiлдiктердi белгiлейдi.

Жалпы жиналыстың шешiмiмен кооператив өз табысы есебiнен мүшелерiн әлеуметтiк қамсыздандыру жөнiнде қосымша жеңiлдiктердi енгiзуге хақылы.

 

Өндiрiстiк  кооперативтi қайта құру және тарату

Өндiрiстiк кооперативтi қайта құру

1. Өндiрiстiк  кооператив өзiнiң құрылтай құжаттарында  және осы Заңда белгiленген тәртiп бойынша кооператив мүшелерiнiң жалпы жиналысының шешiмi бойынша ерiктi түрде қайта құрылуы мүмкiн.

Кооперативтер бiрiккен және қосылған жағдайда қайта  құрылатын кооператив мүшелерi пайларының мөлшерi сақталады.

2. Өндiрiстiк  кооператив оның мүшелерiнiң бiрауызды шешiмi бойынша шаруашылық серiктестiктер болып қайта құрылуы мүмкiн.

3. Өндiрiстiк  кооперативтiң қайта құрылуының  өзге негiздерi мен тәртiбi Қазақстан  Республикасының Азаматтық кодексi мен басқа да заң актiлерiнде  белгiленедi.

Өндiрiстiк  кооперативтiң таратылуы

1. Өндiрiстiк  кооператив осы Заңда және  оның құрылтай құжаттарында белгiленген  тәртiппен кооператив мүшелерiнiң  жалпы жиналысының шешiмi бойынша  ерiктi түрде таратылуы мүмкiн. 

2. Егер кооперативтiң  басқа мүшелерiнiң одан шығуының нәтижесiнде жалғыз мүшесi қалса, онда ол алты ай iшiнде не жаңа мүшелер қабылдап, кооперативтi сақтап қалуға, не оны Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiне сәйкес бiр адам құра алатын шаруашылық серiктестiк етiп қайта құруға хақылы. Осы талаптар орындалмаған ретте алты ай мерзiм өткеннен кейiн кооператив таратылуға тиiс.

3. Өндiрiстiк  кооперативтi таратудың өзге негiздерi мен тәртiбi Қазақстан Республикасының  Азаматтық кодексi мен басқа да  заң актiлерiнде белгiленедi.

4. Кредит берушiлердiң талаптары қанағаттандырылғаннан кейiн таратылатын кооперативтiң қалған мүлкi кооператив мүшелерiнiң арасында олардың пайларына сәйкес бөлiнедi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Әр елде әр түрлі  жағдайда дамығанымен қоғамның түрлі  салаларында қатысуы талассыз қалыптасып қалған кооперативтердің пайда болуы табиғаты мен дүниедегі кооперативтік қозғалыстың экономикалық мәні теориялық тұрғыдан түсіндіруді қажет етеді. Кооперацияның да өз теоретиктері бар, олар кооперация феноменіне теориялық анықтама беріп, оның түрлі елдердегі қоғамдақ формацияның қандай болғанына қарамастан даму үрдістерінің заңдылықтарын белгілеуге тырысады.

Кооперативтік жұйенің теориялық негіздерін зерттеуді  «кооперация» ұғымының түп-төркінінен бастайық. «Кооперация» сөзі латынның соореration—ынтымақтасу, ағылшын тілінде cooperation деген сөз адамдардың шаруашылықтар одағына бірігі үдерісін білдіреді, немістерде кооперация – mitwirking –бірлесіп жасалатын қызмет деген ұғымды білдіреді. КООПЕРАТИВ (лат.соореration—ынтымақтастық)—меншікті, жалға алынған немесе тегін пайдалануға берілген мүлік негізінде қандайда болсын қызметті бірлесіп жүргізу үшін ерікті түрде бірікккен азаматтар ұйымы. Кооперация сөзі Ресейде алғаш рет 1866 жылы Эд. Пфейфердің «Об Ассоциациях» кітабын орыс тілінде аудару нәтижесінде пайда болды.

Кооперативтердің  өзге бір тобы тұтыну кооперативтері деп аталады, ондай кооперативтер  саудадағы және кәсіпкерліктегі  өсімдерді болдырмайтындай тұтынушылық  мақсаттарды шешуге арналады.Өндірістік кооператив

Өндірістік кооператив жеке тұлғалардың жалпы жиынтығынан пайда болады. Кооператив мүшесі екіден аз болмауы керек, және 16 жасқа толған, кооператив мүшесі болуға ерікті және оның қызметіне белсене ат салысатын кез келген жеке тұлға бол алады. Жасы кәмілетке толмаған азаматтың мүше болуына ата-анасының, не қамқоршысының келісімі керек.

Туынды кооператив жеке кәсіпкерліктің заңмен расталмаған  түрінен басқа барлық кәсіпкерлікпен айналыса алады. Мемлекеттік лицензиялау  жүргізілетін қызметтерге лицензия болса туынды кооперативке де рұқсат етіледі.

Өндiрiстiк кооперативтi құру

Өндiрiстiк кооперативтi құру тәртiбi

Өндiрiстiк кооператив құрылтайшы-жеке тұлғалардың жалпы  жиналысының шешiмiмен құрылады.

      Егер өндiрiстiк кооперативтiң  құрылтайшысы (мүшесi) шетел азаматы  болған жағдайда мұндай кооперативтiң ұйымдастырылуы мен қызметiне "Шетел инвестициялары туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген ерекшелiктер ескерiле отырып, осы Заңның күшi қолданылады.

Өндiрiстiк кооперативтiң  құрылтайшылары екеуден кем болмауға тиiс.

Өндiрiстiк кооператив құрылғаннан  кейiн құрылтайшылар кооператив мүшелерi болады және өндiрiстiк кооперативтiң  басқа мүшелерiмен бiрдей құқықтар мен мiндеттердi иеленедi.