Кәсіпорын қызметін жетілдіруде ұсыныстар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                МАЗМҰНЫ

 

КІРІСПЕ............................................................................................................2

 

І. АУДИТ ҚЫЗМЕТТЕРІНІҢ ТҮРІ.

1.1. Аудит және оның құрамы............................................................................4

1.2. Аудиттің есебін жасау сатысы………………………………………….6

1.3.Аудиттің  кәсіпорындағы басқару функциясы………………………….8

                                                             

ІІ. МІНДЕТТЕМЕЛЕР АУДИТЫ.

2.1. Ұзақ мерзімді міндеттемелер аудиты…………………………………9

2.2.  Ағымдағы міндеттемелер аудиты........................................................11

2.3.Кредиторлық берешек аудиты...............................................................14

 

ІІІ.   «ҚАЗАҚМЫС КОРПОРАЦИЯСЫ» ЖШС ҚЫЗМЕТІНЕ ТАЛДАУ.

3.1 «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС қаржы экономикалық талдау...........16

3.2  Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу есебі.........21

3.3.Кәсіпорын қызметін  жетілдіруде ұсыныстар…………………………..22

 

ҚОРЫТЫНДЫ............................................................................................... 25

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ................................................ 26

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1

 

КІРІСПЕ 

 

Қоғамымызды даму кездерінің қай сатыларында  болмасын дамудың обьективті экономикалық заңдылықтарын анықтау және ол заңдылықтарды  пайдалану шараларын дұрыс белгілеу үшін есеп жұмыстарын дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор. Қоғамдық даму нәтижесінде  бухгалтерлік есепке жүктелетін міндеттер  қай кездегіден болмасын күрделі, ауқымды  болып отыр.Өйткені қазіргі қоғамдық дамудың жаңа кезеңінде өндіріс  құралы – жабдықтарының мемлекеттік  меншіктен ұжымдық және меншіктерге  кең етек алуда.

 Қазіргі нарықтық қатынастар жағдайында әрбір кәсіпорын өз атынан тәуелсіз бола отырып, экономикалық және заңдық міндеттемесіне жауапты болуы қажет. Осыдан халық шаруашылық жүргізуші субьектілерінің қаржылық қабілеттілігі тұрақты болуы үлкен маңызы зор. Сол себепті қаржылық жағдай мен ақша қаражаттарының дұрыс және тиімді пайдалануы туралы сараптамасы ең бірінші кезекте болып отыр. Ең біріншіден сараптаманың қорытындысының қолданушыларына: жеке меншікменшік иелері, несие берушілер мен инвесторға, сонымен қатар жабдықтаушылар мен менеджерлерге және салық қызметіне маңызы зор. Кез келген кәсіпорын үзіліссіз ырғақты жұмыс істеп тұру үшін оны уақытылы керекті материалдармен жабдықтап отырудың маңызы зор болып табылады. Ұйымды материалдық қорлармен жабдықтау экономикалық және әлеуметтік дамыту жоспарларына сәйкес жүргізіледі. Кәсіпорын өнім өндіруші ұйымдармен, сондай ақ делдалдық ұйымдармен өзіне керекті материалдық қорлармен қамтамасыз ету жөнінде келісім шарттар жасасады немесе өзінің делдалдары арқылы биржада сатып алады.

Қандай да болмасын шаруашылық субъектілерін  олардың қандай салада қызмет атқаратындығына  қарамастан алып қарайтын болсақ, олардың  барлығының да міндеттемелері болады. Кез келген өндіріспен айналысатын  субъекті сол өнімді өндіру үшін қажетті  шикізаттармен материалдар үшін жабдықтаушыларының алдында міндетті болса, саудамен айналысатын шаруашылық субъектісі сол сататын тауарларын жеткізіп беруші, яғни жабдықтаушы субъектінің алдында міндетті болуы мүмкін. Тіпті өндіріспен де, саудамен де айналыспайтын субъектілердің өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшы қызметкерлерге олардың істеген еңбегі үшін,сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін. Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс мекемелерден, шет елдерден қарыз, несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан, сондай ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға мүмкншілігі болмай жабылып, аукционға салынып, сатылып жатқан субъектілер көптеп кездеседі. Осы айтылғандар туралы толық түсінік беретін қаржылық есептің ең негізгілерінің бірі болып саналатын

 

2

тақырыптардың бірі – міндеттемелер есебі. Міндеттемелер есебі қаржы-шаруашылық қызметі бас шоттар кестесінің алтыншы міндеттемелер деп алынатын бөлім шоттарында есептелініп жүргізіледі. Курстық жұмысымның қойылған мақсаты міндеттемелер аудитін зерттеу.

 Біріншіден, міндеттемелердің есебін ұйымдастырудың теориялық негіздерін мұқият зерттеу. Екіншіден, міндеттемелер туралы түсінігін, жіктелінуін, бағалануын талдау.Үшіншіден, міндеттемелер есебінің үйымдастырудың міндеттерін айқындау.

Негізгі мақсаты  – белгілі бір тұлғаның, басқа  бір тұлғаға міндеті, яғни мүлкін беру, немесе қызмет көрсету, ақша төлеу  және т.б., ал егерде бұл іс-әрекеттерден бас тартсақ, онда борышкерден оның міндеттерін орындауын талап  етуге құқығы болады. Міндеттеме арқылы  жаңа техника енгізу шығындары үшін, өндіріс көлемін ұлғайтуға болады. Міндеттеме арқылы кәсіпорынның төлем  қабілеттілігі оның  қаржылық тұрақтылығының маңызды белгілерінің бірі болып  табылады. Осы кезде кәсіпорынның төлем қабілеттілігі өз уақытында  техникамен материалмен жабдықтаушылардың  төлем талаптарын қанағаттандыру, несиелерді қайтару, қызметкерлердің еңбегінің  төлемін жүргізеді. Төлем қабілеттік баланс жасау мерзімімен анықталады. Төлем құралдарының ағымдағы міндеттемелерінен  асуы кәсіпорынның төлемге қабілеті екінші білдіреді. Банкте есептің және басқа шоттарда ақшаның болмауы, банкке қайтарылатын несиенің мерзімі  өтіп кетуі, қаржылар мерзімінің сақталмауы төлемге қабілетсіздікті көрсетеді. Төлем қабілеттілігі оның қысқа  мерзім ішінде (апта, жарты ай) талдау кезінде анығырақ көрсетілген.

Курстық жұмысымның теориялық және методологиялық негізі ретінле, өз еліміздің, Ресей және шетел  мемлекеттер авторларының ғылыми жұмыстары  мен мақалаларына сүйене отырып жазылған. Аталған курстық жұмысым кіріспеден, үш бөлім, қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3

 

 

І. АУДИТ ҚЫЗМЕТТЕРІНІҢ  ТҮРІ.

 

1.1 Аудит және оның құрамы.

 

Аудит туралы шыққан басылымдарда «аудит» - деген  түсінікке әр түрлі анықтамалар  берілген.

Яғни, аудиттің мазмұнын қарастыру барысында оның нақты құрамы туралы айту қажет. Олар мыналар:

1. Шаруашылық субъект;
2. Мәлімет;
3. Аудитордың мамандығы;
4. Фактілерді жинау және бақылау;
5. Аудит стандарты;
6. Аудитор ақпараты, есебі;

Шаруашылық субъект. Аудит жұмысын орындау үшін міндетті түрде сол субъектінің шаруашылық бағытын, көлемін анықтау қажет. Оған аудит барысында нақты болжам жасау үшін аудит қамтитын объектілердің көлемі, мақсаты қарастырылуы қажет. Мысалы, заң субъектілері немесе экономикалық объектіге қосылмайтын мәлімет жүйесі.

Мәлімет. Аудит жұмысы барысында тапсырушылар берген мәлімет қарастырылады. Аудитор олардың дұрыстығын дәлелдеп, өзінің жаңа мәліметтерін құрайды. Сол жұмыс барысында олардан кемшілік табуы немесе дұрыс еместігін анықтауы мүмкін:

1. Ақпаратта кейбір мәліметтердің жетіспеушілігінен;
2. Ақпарат дұрыс жасалынбағандықтан.

Аудитордың мамандығы. Аудит жүргізуші жоғары дәрежедегі, өз мамандығын жақсы меңгерген, сарапшы, білгір адам болуы керек. Аудит барысында ол өзіне қажет фактілерді жинап талдау жасайды, бір тұжырымға келтіріп, қорытынды жасауына пайдалана алатын болуы қажет.

Фактілерді жинау және бақылау. Аудитордың негізгі мақсаты ол өзінің аудиторлық ақпаратын жасайды.

Аудит стандарты. Жиналған фактілер, мәліметтер өз кезегінде бір жүйеге келтірілуі қажет. Оған негіз аудит стандарты. Стандарт дегеніміз мәліметті бір жүйеге келтіру әдісі немесе нормативтік ереже – нұсқау талабына сәйкес бір қалыпқа келтіру.

Аудит ақпараты (есебі ). Аудитор өз жұмысының қорытындысын тексеру барысында анықталған кемшіліктердің мазмұнын, өзінің аудиторлық қорытындысын ақпаратында көрсетіледі.

Қорыта келгенде, жоғарыда келтірген  аудиттің міндетті құрамын қарастырмай, нақты аудит жүргізу мүмкін емес.Аудит  туралы түсінікке әр түрлі анықтамалар  берілген. Әрбір автор өзінің анықтамасын  өз тарабынан анықтаған. Яғни солардың бірі:

4

1. Аудит дегеніміз ол – кәсіпорынның табыстылық есебін тексеріп, онда көрсетілген шаруашылық табыстылық көрсеткіштерінің дұрыстығын анықтап, сонымен қатар бухгалтерлік есебін, қаржысын, салық заңдарын, банк және әлеуметтік есеп процесін келісімшарт бойынша кәсіпкер ретінде тексеріп, арнайы төлем арқылы қызмет көрсету.
2. Аудит дегеніміз – табыстылық есебін немесе соған қатысты объектілер туралы мәліметтерді арнайы қорытынды жасау үшін дербес тексеру жүргізу.(Ержанов М.С.).

Біздің ойымызша, «аудит  дегеніміз – дербес, тәуелсіз аудит мамандарының кәсіпкер ретінде келісімшарт бойынша тапсырушылардың шаруашылық-табыстылық есебін, бухгалтерлік есеп көрсеткіштерін тексеру арқылы анықтап, экономикалық талдау жасап, қажет болған жағдайда сараптау жүргізіп, аудиторлық қорытынды жасау және әр түрлі түсініктеме қызметін көрсету» - деп ойлаймыз.Себебі, аудит жұмысының көлемі – объектісі, шаруашылық субъектінің қалауында толық немесе бір бөлімін аудиттік тексеруді тапсыру тапсырушының еркінде. Екіншіден, қандай есебі болмасын оның мәліметтерінің дұрыстығы, қатесіздігі тек қана бухгалтерлік есеп көрсеткіштері арқылы анықталады. Үшіншіден, аудиттің негізгі мақсаты – аудитордық қорытынды жасау. Тапсырушының өз тарапынан төлем жасап, аудит жасатудағы бірден бір мақсаты – аудит қорытындысын алу. Себебі, тек аудит қорытындысын алған шаруашылық субъектілерінің есебі басылымға шығады. Яғни, ол шаруашылық жүргізуіне кепілдік алады деген сөз. Барлық сыбайластармен кедергісіз қарым-қатынаста болады. Аудиттің мазмұнын анықтамалар арқылы қарастырғаннан кейін оның негізгі түсінікті болған сияқты. Сонымен қатар, аудиттің мазмұнын одан әрі тереңдеу қарастыру мақсатымен мынандай түсініктеме арқылы түсінеміз.

1. Аудитор – кәсіпкер, табыстабу үшін кәсіпорындарға қызмет көрсетеді.
2. Шаруашылық субъектісі – кәсіпорын, оған аудитор қорытындысы керек. Ол кезеңде басылымға шығуына кепілдік береді.
3. Мемлекет, кәсіпорындардың жақсы жұмыс жүргізіп табысты болғанын қалайды, себебі олар салық төлейді, аудит жұмысына құштар болу себебі олар салық төлейді, аудит жұмысына құштар болу себебі аудитор тексеру барысында табыстылық есебін тексеріп кәсіпорынның қанша табыс тапқанын, қанша салық төлейтінін анықтайды.Ал қажет болған жағдайда аудитор тікелей мемлекет салық инспекциясына мәлімет бере алады.

Аудит қорытындысы  арқылы шаруашылық субъектілері бір  қалыпты шаруашылығын жүргізуге  қандай деңгейде болса да даму процесін қамтамасыз етуге кепілдік алады. Яғни, бұл ел көлемінде шаруашылық субъектілері даму жолында экономикалық инфраструктурасы қалыптасады да, оның әсерінен сол  елде нарықты қатынас экономикалық заңдылықтары күшейіп, нағыз нарықты  қатынасқа көшу арқылы ол елде тауар  бағалары тұрақты кезеңге көшіп  нарықты қатынас заңдылығын іс жүзінде  қарастырады.

5

 

1.2. Аудиттің есебін жасау сатысы.

 

Аудитор аудиторлық тексеру нәтижесі туралы аудитор  есебін жасайды. Оны тапсырушыға  аудит шартында белгіленген мерзімнен  кешіктірмей өткізуі қажет. Ол арнайы құжат «қабылдау-өткізу актісі» арқылы орындалады. Негізінде, аудит есебі қорытынды Қазақстанның  5-ші  стандартына келтірілген «Қаржы есебін тексерудің аудиторлық қорытындысы» талабына сәйкес жасалынады.

Басқалай  көрсетілген аудиторлық қызметтер  арнайы анықтама жазып берумен, сараптау қорытындылары немесе басқалай түрдегі  актілермен анықталып тапсырылады.

Негізінде аудит  есебінің мазмұны мен түрі арнайы принциптерге сәйкес болуы қажет. Олар:

-    аудит есебінің тақырыбы  болуы қажет, себебі әрбір есеп  басқа есептерден өзінше бөліктеніп  бақылайтын болуы қажет;

-  аудит есебінде аудит көлемі, мақсаты, ондағы мәліметтердің  шектеулі анықталуы;

-   аудит есебінде барлық  тексерілген қаржылықты анықтайтын  құжаттар түгелдей көрсетілуі  қажет;

-   аудит есебі басылымға  шығатын болса, онда оған қоса  сол есепке негіз болған қаржылықты  анықтаушы құжаттар да басылымға  бірге шығуы қажет;

-     есебінің мазмұнында  тұтынушылар үшін қажет мәліметтер  бухгалтерлік және аудитрлық  стандарттар талабына сай тексеру  әдістемесін дұрыс қолданғаны  анықталған болуы қажет;

Осы принциптерге негізделе отырып, Қазақстанның 5-ші стандартында аудит қорытындысының негізгі элементтері келтіріліп, оның мазмұны мен жүйесі анықталған. 5-ші стандартта субъект басшысының қаржы есебі туралы жауапкершілігі және аудиторлық қорытындысына жауапкершілігі нақты көрсетілген.

Аудитор қорытындысының негізгі бөлімінде аудитор тексеруінің  жалпы көлемі, мазмұны келтіріліп, оның құқылық жағы Қазақстан стандартына  сүйене отырып жүргізілетіндігі көрсетіледі. Осы аудит материалын қолданушылар, тұтынушылар үшін сенімді мәлімет  болады.

Аудит қорытындысының негізгі бөлімінде келтірілген  мәлімет қаржы есебінде жіберілген қате немесе кемшіліктер болу мүмкіндігін, аудит күдігі қандай мөлшерде зиянды болатынын қарастырады. Яғни, ол көрсеткіштерді мәлімет тұтынушылардың есіне салады. Одан кейін, аудит технологиясының  барысы көрсетіледі:

А)тест арқылы талдау жасау. Қаржы есептерін құжаттар арқылы дәлелдеу, анықтау;

Б)бухгалтерлік есеп принциптерін, оның қаржы есебін жасаудағы тиімділігін нақты, дәлелді түрде көрсету;