Автор работы: Пользователь скрыл имя, 24 Октября 2013 в 17:31, курсовая работа
Курстық жұмысымның мақсаты – бухгалтерлік есептің пайда болуы мен даму тарихын талдау болып табылады.
Мақсатыма жету үшін курстық жұмысымның алдында келесідей міндеттер қойылды:
•Бухгалтерлік есептің мәнін ашу, жүйесін қарастыру.
•Бухгалтерлік есептің маңызын және оның қазіргі экономикадағы рөлін көрсету.
I.КІРІСПЕ………………………………………………………………
Негізгі бөлім
1 тарау.БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІҢ ПАЙДА БОЛУЫ
1.1 Бухгалтерлік есептің пайда болу теориялары…………………………..
1.2 Бухгалтерлік есептің ғылым ретінде дамуы……………………………
1.3 Бухгалтерлік есеп жүйесінің даму кезеңдері………………………….
2 тарау. БУХГАЛТЕР ЕСЕПТІЛІГІ
2.1 Бухгалтерлік есептегі шоттарды жіктеу олардың түрлері……………..
2.2 Шоттардың үлгі жоспары………………………………………….
2.3 Бухгалтерлік есеп регистрлері және формалары……………………
ІІІ Тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІҢ МІНДЕТТЕРІ……………………………………………….
IV.ҚОРЫТЫНДЫ…………………………………………………
V.ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР…………………………..
7-параграф. Шығыстар
7000 |
Өткізілген өнімдердің және көрсетілген қызметтің өзіндік құны | |
7010 |
Өткізілген өнімдердің және көрсетілген қызметтің өзіндік құны | |
7100 |
Өнімді өткізу және қызмет көрсету бойынша шығыстар | |
7110 |
Өнімді өткізу және қызмет көрсету бойынша шығыстар | |
7200 |
Әкімшілік шығыстар | |
7210 |
Әкімшілік шығыстар | |
7220 |
Салықтар бойынша шығыстар | |
7220 |
01 |
Әлеуметтік салық және міндетті әлеуметтік аударымдар бойынша шығыстар |
7220 |
02 |
Жер салығы бойынша шығыстар |
7220 |
03 |
Мүлік салығы бойынша шығыстар |
7220 |
04 |
Көлік құралдары салығы бойынша шығыстар |
7220 |
05 |
Басқа да салықтар, алымдар және бюджетке міндетті төлемдер бойынша шығыстар |
7300 |
Қаржыландыруға арналған шығыстар | |
7310 |
Сыйақы бойынша шығыстар | |
7310 |
01 |
Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар |
7310 |
02 |
Сатып алынған бағалы қағаздар бойынша сыйлықақы амортизациясына байланысты шығыстар |
7310 |
03 |
Айналысқа шығарылған бағалы қағаздар бойынша дисконт амортизациясына байланысты шығыстар |
7310 |
04 |
Бағалы қағаздармен "РЕПО" операциялары бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар |
7310 |
05 |
Тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл) |
7310 |
06 |
Ағымдағы және корреспонденттік шоттар бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар |
7310 |
07 |
Алынған заемдар бойынша дисконт амортизациясы бойынша шығыстар |
7310 |
08 |
Тартылған салымдар бойынша дисконт амортизациясы бойынша шығыстар |
7310 |
09 |
Берілген заемдар бойынша сыйлықақы амортизациясы бойынша шығыстар |
7310 |
10 |
Орналастырылған салымдар бойынша сыйлықақы амортизациясы бойынша шығыстар |
7310 |
21 |
Тартылған талап ету салымдары бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар |
7310 |
22 |
Тартылған мерзімді салымдар бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар |
7310 |
23 |
Тартылған шартты салымдар бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар |
7310 |
24 |
Алынған заемдар бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар |
7310 |
25 |
Cыйақы төлеуге байланысты басқа да шығыстар |
7310 |
91 |
Арнайы қаржы компаниялары айналысқа шығарған облигациялар бойынша сыйақы төлеуге байланысты шығыстар |
7310 |
92 |
Арнайы қаржы компаниялары айналысқа шығарған облигациялар бойынша дисконт амортизациясына байланысты шығыстар |
7310 |
93 |
Исламдық жалдау сертификаттары бойынша кірісті төлеуге байланысты шығыстар |
7310 |
94 |
Исламдық қатысу сертификаттары бойынша кірісті төлеуге байланысты шығыстар |
7320 |
Қаржылық жалдау бойынша пайыздар төлеуге арналған шығыстар | |
7330 |
Қаржы құралдарының әділ құнының өзгеруінен болған шығыстар | |
7340 |
Қаржыландыруға арналған басқа да шығыстар | |
7400 |
Басқа да шығыстар | |
7410 |
Активтерді шығынға жазу бойынша шығыстар | |
7420 |
Активтердің құнсыздануынан болған шығыстар | |
7430 |
Бағамдық айырма бойынша шығыстар | |
7430 |
01 |
Шетел валютасын қайта бағалаудан болған іске асырылмаған шығыстар |
7430 |
02 |
Шетел валютасын қайта бағалаудан болған іске асырылған шығыстар |
7440 |
Резервті құру және үмітсіз талаптарды есептен шығару бойынша шығыстар | |
7440 |
01 |
Сату үшін қолда бар және өтеуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар бойынша резервтерді (провизияларды) қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
02 |
Орналастырылған салымдар бойынша резервтерді (провизияларды) қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
03 |
Басқа да дебиторлық берешек бойынша резервтерді (провизияларды) қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
21 |
Берілген заемдар бойынша резервтерді (провизияларды) қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
22 |
Берілген қаржылық жалдау бойынша резервтерді (провизияларды) қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
23 |
Шартты міндеттемелер бойынша резервтерді (провизияларды) қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
24 |
Банктік қызмет бойынша басқа да дебиторлық берешек бойынша резервтерді (провизияларды) қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
41 |
Еңбек сіңірілмеген сыйлықақы резервін қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
42 |
Болған, бірақ мәлімделмеген залалдар резервін қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
43 |
Өмірді сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттары бойынша болмаған залалдар резервін қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
44 |
Аннуитет шарттары бойынша болмаған залалдар резервін қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
45 |
Мәлімделген, бірақ реттелмеген залалдар резервін қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
46 |
Қосымша резервтерді қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
47 |
Қайта сақтандыру активтері бойынша резервтерді (провизияларды) қалыптастыру бойынша шығыстар |
7440 |
48 |
Еңбек сіңірілмеген сыйлықақылар резерві бойынша қайта сақтандыру активтерін төмендетуден шығыстар |
7440 |
49 |
Болған, бірақ мәлімделмеген залалдар резерві бойынша қайта сақтандыру активтерін төмендетуден шығыстар |
7440 |
50 |
Болмаған залалдар резерві бойынша қайта сақтандыру активтерін төмендетуден шығыстар |
7440 |
51 |
Мәлімделген, бірақ реттелмеген залалдар резерві бойынша қайта сақтандыру активтерін төмендетуден шығыстар |
7440 |
62 |
Сыртқы басқарудағы активтер бойынша шығыстар |
7440 |
91 |
Исламдық бағалы қағаздар бойынша резервтік қорды қалыптастыру бойынша шығыстар |
7450 |
Операциялық жалдау бойынша шығыстар | |
7460 |
Биологиялық активтердің әділ құнын өзгертуден болған шығыстар | |
7470 |
Басқа да шығыстар | |
7470 |
01 |
Тазартылған қымбат металдарды сатып алу-сату бойынша шығыстар |
7470 |
02 |
Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шығыстар |
7470 |
03 |
Өзгерістері пайда немесе залалдың құрамында көрсетілетін әділ құн бойынша бағаланатын бағалы қағаздар құнының өзгеруінен іске асырылмаған шығыстар |
7470 |
04 |
Тазартылған қымбат металдарды да қайта бағалаудан болған іске асырылмаған шығыстар |
7470 |
05 |
Басқа да қайта бағалаудан болған іске асырылмаған шығыстар |
7470 |
06 |
Өзгерістері пайда немесе залалдың құрамында көрсетілетін әділ құн бойынша бағаланатын және сату үшін қолда бар бағалы қағаздар құнының өзгеруінен іске асырылмаған шығыстар |
7470 |
07 |
Тазартылған қымбат металдарды да қайта бағалаудан болған іске асырылған шығыстар |
7470 |
08 |
Басқа да қайта бағалаудан болған іске асырылған шығыстар |
7470 |
09 |
Басқа да шығыстар |
7470 |
10 |
Бағалы қағаздарды сатып алу-сатудан болған шығыстар |
7470 |
21 |
Аударым операциялары бойынша қызмет көрсету үшін комиссиялық шығыстар |
7470 |
22 |
Клиринг операциялары бойынша қызмет көрсету үшін комиссиялық шығыстар |
7470 |
23 |
Кассалық операциялар бойынша қызмет көрсету үшін комиссиялық шығыстар |
7470 |
24 |
Сейф операциялар бойынша қызмет көрсету үшін комиссиялық шығыстар |
7470 |
25 |
Банкноталар, монеталар және құндылықтар инкассациясы бойынша қызмет көрсету үшін комиссиялық шығыстар |
7470 |
26 |
Сенімгерлік операциялары бойынша қызмет көрсету үшін комиссиялық шығыстар |
7470 |
27 |
Басқа да комиссиялық шығыстар |
7470 |
40 |
Сақтандыру (қайта сақтандыру) қызметіне байланысты шығыстар |
7470 |
41 |
Сақтандыру бойынша сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру бойынша шығыстар |
7470 |
42 |
Қайта сақтандыру бойынша сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру бойынша шығыстар |
7470 |
43 |
Талаптарды реттеу бойынша шығыстар |
7470 |
44 |
Қайта сақтандырушыға регресстік талап бойынша өтеу бойынша шығыстар |
7470 |
45 |
Қайта сақтандыру бойынша комиссиялық сыйақы төлеу бойынша шығыстар |
7470 |
46 |
Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қорына міндетті жарналар төлеу бойынша шығыстар |
7470 |
47 |
Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қорына төтенше жарналар төлеу бойынша шығыстар |
7470 |
48 |
Сақтандыру брокерлерінің қызмет көрсетуіне ақы төлеу бойынша шығыстар |
7470 |
49 |
Актуарийлердің қызмет көрсетуіне ақы төлеу бойынша шығыстар |
7470 |
50 |
Басқа да шығыстар |
7470 |
61 |
Теріс комиссиялық сыйақыны өтеу бойынша шығыстар |
7470 |
81 |
Қор биржасының қызмет көрсетуі үшін комиссиялық шығыстар |
7470 |
82 |
Брокерлік және дилерлік қызмет бойынша қызмет көрсетуі үшін комиссиялық шығыстар |
7470 |
83 |
Кастодиандық қызмет көрсету бойынша қызмет көрсету үшін комиссиялық шығыстар |
7470 |
84 |
Бағалы қағаздар нарығының өзге де кәсіби қатысушыларының комиссиялық шығыстары |
7480 |
Туынды қаржы құралдарымен операциялар бойынша шығыстар | |
7480 |
01 |
Фьючерс мәмілесін қайта бағалаудан болған іске асырылмаған шығыс |
7480 |
02 |
Бағалы қағаздар бойынша форвард мәмілесін қайта бағалаудан іске асырылмаған шығыс |
7480 |
03 |
Шетел валютасы бойынша форвард мәмілесін қайта бағалаудан болған іске асырылмаған шығыс |
7480 |
04 |
Тазартылған қымбат металдар бойынша форвард мәмілесін қайта бағалаудан болған іске асырылмаған шығыс |
7480 |
05 |
Опцион мәмілесін қайта бағалаудан болған іске асырылмаған шығыс |
7480 |
07 |
Своп мәмілесін қайта бағалаудан болған іске асырылмаған шығыс |
7480 |
08 |
Басқа да туынды қаржы құралдарымен мәмілелерді қайта бағалаудан болған іске асырылмаған шығыс |
7480 |
09 |
Фьючерс мәмілелері бойынша шығыстар |
7480 |
10 |
Форвард мәмілелері бойынша шығыстар |
7480 |
11 |
Опцион мәмілелері бойынша шығыстар |
7480 |
13 |
Своп мәмілелері бойынша шығыстар |
7480 |
14 |
Басқа да туынды қаржы құралдарымен мәмілелер бойынша шығыстар |
7500 |
Тоқтатылатын қызметке байланысты шығыстар | |
7510 |
Тоқтатылатын қызметке байланысты шығыстар | |
7600 |
Ұйымның үлестік қатысу әдісімен есепке алынатын залалдағы үлесі | |
7610 |
Қауымдасқан ұйымдардың залалдағы үлесі | |
7620 |
Бірлескен ұйымдардың залалдағы үлесі | |
7700 |
Корпоративтік табыс салығы бойынша шығыстар | |
7710 |
Корпоративтік табыс салығы бойынша шығыстар |
8-параграф. Шартты және ықтимал талаптар мен міндеттемелер
8100 |
Кепілдіктер бойынша талаптар шоттары | |
8110 |
Берілген немесе расталған кепілдіктер бойынша ықтимал талаптар | |
8120 |
Қабылданған кепілдіктер бойынша ықтимал талаптар | |
8130 |
Қазақстан Республикасының Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру туралы заңнамасына сәйкес шартты төтенше жарналар | |
8200 |
Болашақта заемдар беру (алу) бойынша талаптар шоттары | |
8210 |
Берілетін заемдар бойынша шартты талаптар | |
8220 |
Болашақта заемдар алу бойынша шартты талаптар | |
8300 |
Туынды қаржы құралдары бойынша талаптар шоттары | |
8300 |
01 |
Қаржы активтерін сатып алу бойынша шартты талаптар |
8300 |
02 |
Қаржы фьючерстерін сатып алу бойынша шартты талаптар |
8300 |
03 |
Қаржы фьючерстерін сату бойынша шартты талаптар |
8300 |
04 |
Белгіленген пайыздық своп |
8300 |
05 |
Өзгермелі пайыздық своп |
8300 |
06 |
Сатып алынған опцион "колл" мәмілелері |
8300 |
07 |
Сатып алынған опцион "пут" мәмілелері |
8300 |
08 |
Сатылған опцион "пут" мәмілелері - контршот |
8300 |
09 |
Сатылған опцион "колл" мәмілелері - контршот |
8300 |
10 |
Болашақтағы сыйақы туралы сатып алынған келісім – контршот |
8300 |
11 |
Болашақтағы сыйақы туралы іске асырылған келісім |
8300 |
12 |
Басқа да туынды қаржы құралдары бойынша шартты талаптар |
8400 |
Кепілдіктер бойынша міндеттемелер шоттары | |
8410 |
Берілген немесе расталған кепілдіктер бойынша ықтимал міндеттемелер | |
8420 |
Қабылданған кепілдіктер бойынша талаптарды ықтимал азайту | |
8430 |
Қазақстан Республикасының Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру туралы заңнамасы бойынша шартты міндеттемелер | |
8500 |
Болашақта заемдар беру (алу) бойынша міндеттемелер шоттары | |
8510 |
Болашақта заемдар беру бойынша шартты міндеттемелер | |
8520 |
Алынатын заемдар бойынша шартты міндеттемелер | |
8600 |
Туынды қаржы құралдары бойынша міндеттемелер шоттары | |
8600 |
01 |
Қаржы активтерін сату бойынша шартты міндеттемелер |
8600 |
02 |
Қаржы фьючерстерін сатып алу бойынша шартты міндеттемелер |
8600 |
03 |
Қаржы фьючерстерін сату бойынша шартты міндеттемелер |
8600 |
04 |
Өзгермелі пайыздық своп |
8600 |
05 |
Белгіленген пайыздық своп |
8600 |
06 |
Сатып алынған опцион "колл" мәмілелері - контршот |
8600 |
07 |
Сатып алынған опцион "пут" мәмілелері - контршот |
8600 |
08 |
Сатылған опцион "пут" мәмілелері |
8600 |
09 |
Сатылған опцион "колл" мәмілелері |
8600 |
10 |
Болашақтағы сыйақы туралы сатып алынған келісім |
8600 |
11 |
Болашақтағы сыйақы туралы іске асырылған келісім– контршот |
8600 |
12 |
Басқа да туынды қаржы құралдары бойынша шартты міндеттемелер |
9-параграф. Меморандум шоттары
8700 |
Меморандум шоттары – активтер | |
8710 |
Жалға берілген машиналар, жабдықтар, көлік және басқа да құрал-жабдықтар | |
8720 |
Төлем жасау мәулетпен жүзеге асырылатын негізгі құрал-жабдықтар | |
8730 |
Залалға есептен шығарылған борыштар | |
8740 |
Инкассоға жіберілген құжаттар мен құндылықтар | |
8750 |
Міндеттемелерді қамтамасыз етуге (кепілге) берілген мүлік | |
8760 |
Оригинаторға сенімгерлік басқаруға берілген акциялар (қатысу үлестері) | |
8800 |
Меморандум шоттары – пассивтер | |
8810 |
Жалға қабылданған машиналар, жабдықтар, көлік және басқа да құрал-жабдықтар | |
8820 |
Инкассоға қабылданған құжаттар мен құндылықтар | |
8830 |
Клиенттің міндеттемесін қамтамасыз етуге (кепілге) қабылданған мүлік | |
8840 |
Талап ету құқықтары сенімгерлік басқаруға қабылданған ипотекалық заемдар | |
8840 |
04 |
Талап ету құқықтары сенімгерлік басқаруға қабылданған ипотекалық заемдар бойынша есептелген сыйақы |
8840 |
05 |
Талап ету құқықтары сенімгерлік басқаруға қабылданған ипотекалық заемдар бойынша тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл) |
8900 |
Меморандум шоттары - басқалары | |
8910 |
Мерзімінде төленбеген төлем құжаттары | |
8920 |
Шет мемлекеттер және шетел банктері ашқан кредиттік желілер | |
8930 |
Әр түрлі құндылықтар мен құжаттар | |
8940 |
Есебіне жіберілген және берілген әр түрлі құндылықтар мен құжаттар | |
8950 |
Сақтаудағы тазартылған қымбат металдар | |
8960 |
Сақтаудағы акциялар және басқа бағалы қағаздар | |
8970 |
"Депо" шоты |
2.3 Бухгалтерлік есеп регистрлері және формалары
Біздер
бухгалтерлік есепті ұйымдастырудың ақпараттық
құжаттандыру болып табылатының
білдік.
Алайда, құжаттарда шаруашылық операцияларының
тек жекелеген түрлері ғана тіркеледі.
Шаруашылық қызмет туралы қажетті көрсеткіштер
мен жекелеген құжаттардағы операциялар
туралы мәліметтер алу мақсатында оларды
экономикалық мазмұнына сәйкес топтастырып,
тіркеу қажет, яғни белгілі бір жүйе бойынша
жазып отыру қажет.
Мұндай тіркеу есептік регистрлер көмегімен
жүзеге асырылады. Ол соған қоса құжаттардың
сақталуына бақылауды және ондағы деректердің
тиісті көрсетілгенін қамтамасыз етеді.
Бухгалтерлік есеп практикасында экономикалық
топтастыру мен ағымдағы есеп жүзеге асырылатын
барлық есепшоттар тікелей есептік регистрлерде
жүргізіледі. Демек, есептік регистрлер
онда есепшоттардағы жазбаларды көрсету
құралы ретінде пайдаланылады. Яғни бухгалтерлік
есепшоттар деректері синтетикалық және
аналитикалық есептік регистрлерде көрініс
табады. (Ордердің Бас кітабы мен журналы).
Осыдан бары есептік регистрлер есепшоттардың
құрылуы мен жүйесі принциптерінің және
ондағы еселенген жазу талаптарына жауап
беруге тиіс.Есептік регистрлердің қатаң
түрде белгіленген құрылымы, реквизиттері
болады, осылардың жиынтығы олардың әрқайсысының
формасын анықтайды. Бухгалтерлік есеп
практикасында көптеген әралуан регистрлер
қолданылады. Оның көптігі түрлі құрлымдар
мен міндеттеріне байланысты.
Барлық есептік регистрлерді мынадай белгілер бойынша төрт топқа бөлген тиімді.
Сыртқы түрі бойынша есептік регистрлер:
Ктітаптар (журналдар) арнаулы
графаларға бөлінген шығын кітапшалық
парақтар. Бухгалтерлік кітаптардың барлық
беттері (парақтары) нөмірленіп, түптелуі
керек. Соңғы беттің сыртына бас бухгалтердің
(немесе басқа да өкілетті адамның) қолынан
кейін. «Бұл кітапта барлығы ....... бет (парақ)
нөмірленген » деп жазылады.
Мысалы, қазіргі уақытта кітап түріндегі
регистрлер кассалық операцияларды есепке
алу үшін де қолданылады.
Кітап қалың болған жағдайда және оған
тіркелген түрлі объектілер өте көп болса,
онда мазмұны беріледі, ал қажетті жағдайда
объектілер тізімі алфавиттік тәртіп
бойынша беріледі. Кітап әр жылдың басында
сол жыл мерзімін арнап ашылады.
Карточкалар–бұл қатты қағаздағы жеке
таблицалар. Олар көбінесе аналитикалық
есеп регистірлері ретінде қолданылады,
картотекада сақталады. Картотека ашылар
кезде оларды арнаулы регистрге тіркейді.
Еркін парақшалар–белгілі бір түрде графаларға
бөлінген, шаруашылық операцияларын жазып
отыруға арналған таблицалар. Бас парақшалар
түрінде таблицалар журнал–ордерлер,
машинограмма және магниттік ведомстер
жүргізу үшін пайдаланылады. Регистрлерді
графаларға беру (кітаптарды, карточкаларды,
бас парақшаларды) олардың міндеттеріне,
бухгалтерлік есеп формасына байланысты.
Мазмұн ауқымына қарай есептік регистрлер
синтетикалық және аналитикалық есеп
регистрлері болып бөлінеді. Олар өздеріндегі
мәліметтердің түгел толықтық дәрежесіне,
Сондай–ақ көрсеткіштерінің топтасуына
қарай ерекшеленеді.
Синтетикалық регистрлердің құрылымы
бухгалтерлік есеп формасына, ал көптеген
аналитикалық регистрлердің құрылымы
оларда көрініс табатын және олардан алынатын
көрсеткіштердің сипатына байланысты.
Әрбір аналитикалық есептік регистр онда
тіркелетін шаруашылық операцияларының
өздеріне тән барлық ерекшеліктерін көрсетуге
тиіс. Сондықтан онда: операцияның қосымша
мазмұны, құжатқа сүйену, басқа да реквизиттер
көрсетіледі. Аналитикалық регистрлер
деректерін сыртқы және ішкі инвесторлар,
басқа да ақпарат пайдаланушылар кеңінен
пайдаланады.
Топтасу принцпіне немесе жазулардың
жүйелілігіне қарай бухгалтерлік есеп
регистрлері хронологиялы, жүйелі және
құрыстырмалы болып бөлінеді.
Хронологиялық регистрлер белгілі бір
шаруашылық операцияларының орындалу
уақытына байланысты оларды мазмұнына
қарамай–ақ, хронологиялық сабақтастығы
бойынша жазып отыруға арналған. Мұндай
тіркеудің міндеті шаруашылық операцияларының
бәрін бірін де қалдырмай дер уақытында
толық көрсетіп отыруға күнделікті бақылау
жасау. Хронологиялы регистрге бұрындыры
айтылған тіркеу журналдары мысалы бола
алады. Онда шаруашылық операциялары мен
оларды негіздеуші құжаттар уақыттың
календарлық жүйесі бойынша көрсетіледі.
Синтетикалық регистрлер белгілі бір
уақыттағы біртекті шаруашылық операцияларын
белгілі бір топтарда жазып отыруға арналған
(мысалы, бір ай ішінде). Мұндай тіркеу
шаруашылық құралдар мен олардың құрылу
көздерінің жекелеген түрлерінің жағдайы
мен қозғалысын бақылып отыруға мүмкіндік
береді. Ал жүйелі регистрлерге Бас кітап
жатады. Онда тиісті есепшоттардың жыл
ішіндегі журнал–ордерлерінен айналыстар
топтастырылады.
Құрастырмалы регистрлер шаруашылық операцияларын
хронологиялық және жүйелі тәртіп бойынша
бір мезгілде жазып отыру үшін икемделінген.
Есепті журнал–ордер формасында жүргізген
кезде аналитикалық және синтетикалық
есеп көбінесе жазудың бірыңғай жүйесі
міндетіне ауысады. Атап айтқанда, 671 «Өнім
тапсырушылармен және мердігерлермен
есеп айырысу» журнал– ордер есеп шоты
бойынша өнім тапсырушылардың әрқайсысымен
жеке есеп айырысу туралы аналитикалық
деректерге қоса осы айырысуларды 671 «Өнім
тапсырушылармен және мердігерлермен
есеп айырысу» синтетикалық есеп шоты
шегінде синтетикалық қорытындылау да
береді.
Бухгалтерлік есеп формасы–бұл
есептік регистрлердің жалпы
құрлымдық қалпы, оларға түсірілетін
жазулардың техникасы мен жүйелелігі
бойынша біріктірілген әралуан түрлерінің
жиынтығы.
Регистрлердің құрылымы, олардың арасындағы
өзара байланыс, орындалу техникасы–бухгалтерлік
есеп формасының ерекшеліктерін білдіретін
белгілер міне осылар.
Бухгалтерлік есептің ең бірнші формасы
барынша қарапайым болған. Жасалынған
операциялар туралы бүкіл деректерді
кәсіпорын иесі ең әуелі қойын кітапшасына
жазып отырған, осыдан олар хронологиялық
регистр–журналға түсірілген, онда сондай–ақ
есеп шоттар қатынас қағаздары да көрсетіліп
отырылған. Журналдағы мәліметтер жүйелі
регистр–Бас кітапқа көшіріледі, онда
әрбір құралдардың (активтердің) нақты
түрімен көздеріне жеке есепшоттар ашылады
(мысалы, ұнның, қанттың есеп шоты, өнім
тапсырушының есеп шоты және т.б.). Бас
кітап негізінде қажеттілігіне қарай
баланс құрылған.
Қазіргі уақытта мемориальдық–ордерлік журнал неғұрлым кең таралған. Бухгалтерлік есептің мемориальдық–ордерлік формасының мәнісі мынада: бастапқы немесе құрамалы (жинақтаушы) құжаттар негізінде мемориальдық ордерлер құрылып, оларда жазудың қысқаша мазмұны, операция санасы және есеп шоттардың қатынас қағаздары келтіріледі (табл. 7.3.1.).
Кесте. 7.3.1.
Мемориальдық ордердің үлгісі.
| |||
Негіздеме (құжаттқа сілтеме |
Есепшоттың |
Есепшоттың |
Теңге Бойынша |
---- жылғы желтоқсандағы
есеп |
|||
Негізгі өндіріс жұмысшыларына |
900 |
681 |
36 200 |
Қосалқы өндіріс жұмысшыларына |
920 |
681 |
21 70 |
Әкімшілік–басқару қызметкерлеріне |
821 |
681 |
3020 |
Сауда қызметкеріне |
811 |
681 |
860 |
Жиынтығы: |
|||
Мемориальдық ордерлер тікелей
құжаттардың өзінде толтырылуы ықтимал,
ол үшін оған арнаулы штамы таңбасын
түсіреді, немесе баспахана бланктерінің
формасында ерекше орын бөледі. Барлық
жағдайда мемориальдық ордер құжаттарға
еріп жүреді, одан соң олар тіркеулі журналға
жазылады.
Тіркеу журналының формасында мемориальдық
журналдың рет нөмірі, уақыты мен жазылған
жазулардың жалпы сомасы болады. Тіркеу
журналы енгізу мемориальдық ордерлерде
көрініс тапқан операциялар сомасын синтетикалық
есепшоттар бойынша жазулар жиынтығымен
салыстыруға, сондай–ақ ордерлер мен
құжаттардың сақталуын бақылауға мүмкіндік
береді.