Ағымдағы міндеттемелер есебі

«Қазақстанға арналған 1С:Бухгалтериясында»  ағымдағы міндеттемелер бойынша  есептерді мына есеп бөлімшелерде қолданылады:

• тауар операцияларының есебі

Тауарлар мен қызметтердің түсуі мен іске асуының операцияларының  есебі автоматтандырылған. Тауарды  сату кезінде төлемге есеп жазылады, ілеспе (накладной) мен шот-фактура ресімделеді. Бөлшек сауда бойынша барлық операциялар сатып алушылармен және жеткізушілермен келісім шарт бойынша сатып алынады. Сатып алушылардан қайтарылған тауарлар мен жеткізушілерге қайтарылған тауарлардың көрсетілімі автоматтандырылған.

• банктік және кассалық операциялар есебі

Жеткізушілермен, сатып алушылармен және подотчетті тұлғалармен есеп айырысу бойынша, есеп айырысу шотына қолда бар ақшасын салу және ақша чегі бойынша қолда бар ақшаны алу, шетел валютасын иемдену немесе сату бойынша операциялары автоматтандырылған. Операцияларды көрсету кезінде төлемдер сомасы автоматты түрде аванс пен еңбекақы сомасына бөледі.

• контрагеттік есептесу есебі

Жеткізушілермен және сатып алушылармен есептесу есебін теңгемен де, шартты бірліктермен де және шетел валютасымен де жүргізуге болады:

Курстық және сомалық айырмашылықтарды әрбір операция бойынша автоматты  түрде есептеледі.

Түгендеу нәтижесі бойынша  ИНВ-17 «Сатып алушылармен, жеткізушілермен, басқа да дебиторлармен және кредиторлармен есептесудің түгендеу актісі» және ИНВ-22 «Түгендеуді жүргізу туралы бұйрық» нысандары қалыртасады:

• еңбекақы және кадрлық есебі

«Қазақстанға арналған 1С:Бухгалтерияда» негізгі жұмыс орны бойынша және де бірлестігі де бойынша есептерін  қоса алғанда қызметкерлердің қозғалыс есебі жүргізіледі. Сәйкестендірілген  қалыптардың (форма) еңбек заңнамасы  бойынша қалпына келтірілуі қамтамасыз етіледі. Мына қызметтері автоматтандырылған:

• әрбір жұмыскерлерге аударылған еңбекақы аударымын жеке-жеке көрсету мүмкінндік тәсілі;
• жұмыскерлердің еңбекақы алуларына дейінгі өзара есеп айырысуларын көрсету;
• депонирленген еңбекақыдағы операциялар;
• орындалатын қағаздар бойынша операциялар;
• базадағы ұйым жұмыскерлерінің еңбекларынан ұсталатын регламенттелген заңнамалық салық пен жарналарынаң есептері;
• қажетті регламенттелген есеп берудің қалыптастырылуы.

Әр ұйымның кадр қозғалыс есебіне құжаттарды ресімдеу (жұмысқа  қабылдау туралы, жұмыстын шығару туралы, ауыстыру туралы бұйрықтар) мен есеп-қисабын (жеке карточка, үлгі Т-2, ұйым жұмысшыларын құрамы бойынша есеп берулер) қосқандағысы автоматтандырылған.

Жұмысқа қабылдаудың көмекшісі  жаңа қызметтер туралы мәліметті  тез арада енгізуге жасалған. Оны  енгізгеннен кейін қызметтерді  қабылдау туралы бұйрықты бірден басып  шығаруға болады (үлгі Т-1). Жұмысшы жұмыстың негізгі орнына ретінде және бірлестік  ретінде қабылдана алады.

Еңбекақының ерекше нысаны іске асырылған: мерзімді (айлық, күндік және сағаттық тарифтік ставкаларын  қолдану бойынша) және кесімді нысан, сонымен қатар олардың нұсқалары  – еңбекақының мерзімді-сыйақы және кесімді сыйақы нысаны.

Жұмысшының мерзімді еңбекақысын  қолданған кезде оны жұмысқа  қабылдау ресімдеу кезіндегі жұмыс  істеген уақытын есепке алатын  кестесі мен еңбекақы мөлшерін көрсетксе  жеткілікті:

Ұйымның барлық есептеулері 2 үлкен топтан тұрады:

• негізгі есептеулер – бұл іс-әрекет кезеңін иеленетін уақытынының жалғасуымен сипатталатын есептеу;
• қосымша есептеу – бұл есептеудің 1 күнімен сипатталатын есептеу, мысалы сыйақы, дивиденд.

Мәліметтердің информациялық  базасында жұмыскерлердің ағымдағы өндірімі туралы, жұмыс кестесінің ауытқулары туралы, бір жолғы есептеулер мен ұсталымдар туралы енгізгеннен кейін жалақымен байланысты есептеулермен бірге оның есеп беруін жеке шығаруға болады.

Жалақыға есеп беру үшін «Ұйымның жұмысшыларына еңбекақы есептеу» құжаты қолданылады:

Жалақы төлеуді дайындау үшін «Ұйымның жалақы төлеу төлем» құжаты қолданылады:

 

• ҚҚC есебі

Жеткізушілер мен мердігерлермен төленген ҚҚС есебі автоматтандырылған. Резидент еместерден алынған, соның  ішіндегі қызметтері бойынша ҚҚС-ның  есептелмеген есебі автоматтандырылған. Бүтін ҚҚС-ын бөлек және пропорционалды әдістерімен есеп алуға қабылдайтын  әдістерімен салықты анықтауға  қолданылады.

Кәсіпорынның үлкен де қиын құжат айналымында есеп беру кезеңінің соңында әр түрлі құжаттармен  енгізілген информациялық базаның  деректерін автоматты түрде өңдейтін ҚҚС есебінің регламенттік (реттеме) операцияларын орындау керек  болады. Регламенттік операцияларды  орындау үшін «ҚҚС есебі бойынша  көмекшіні» мақсатқа сай қолданады:

«ҚҚС есебі бойынша  көмекшісі» жұмысты жеңілдетеді, көрнекілікті (наглядность) көтереді, іс-әрекеттің  тізбектілігін бақылайды.

«1С:Бухгалтерия 8» автоматты  құжатталуын және сатып алынған  зат кітабы мен сату кітабының  салық есеп беруінің мамандандырылған түрін басып шығаруға тұжырымын  қамсыздандырады:

• салық есебі

Кескін нұсқасында (конфигурация) ортақ орнатылған салық салу тәртібі  сақталады. Салық есебін жүргізу  үшін кескін нұсқасында арнайы шот  жоспары қосылған. Бұл БЕС 11 «Табыс салық есебі» талабының орындалуы  үшін активтер мен міндеттемелердің құндық бағаларының күнделікті және уақыттық айырмасының арнайы көмекші  есебі автоматты түрде жүргізіледі. 

Салық бойынша есептің  деректері бойынша салық тіркеулері автоматты түрде қалыртасады  және КТС-тың салық декларциясын толтыру үшін деректері автоматты  түрде дайындалады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Қорыта келгенде, міндеттеме – бұл бір тұлғаның (борышқор) нақты әрекетпен басқа тұлғаның (кредит беруші) пайдасын көздейтін істі орындау борышы немесе міндеті. Борышқордың нақты әрекетіне мыналар жатады: мүлікті беру, жұмысты орындау, ақша төлеу және басқалар, ал кредит беруші борышқорынан өз міндетін орындауын талап етуге құқылы деп танылады. Міндеттеме - өткен кезең оқиғасынан пайда болған субъектінің берешегі. Бұл берешекті реттеу (жою) экономикалық пайдасы мен ресурстар (ақшалай қаражаттар) ағынына әкеп соғады.

Ал жалпы міндеттеме ағымдық, яғни қысқа мерзімді кредиттік берешек  және ұзақ мерзімді болып жіктеледі. Ағымдағы міндеттемелерге ұйымдар меншігінде бір жылдан артық мерзімде қолданылатын немесе пайдаланатын,ал екінші топта бір жыл ішінде өндірілетін және сатып алынып, жұмсалынатын немесе бір жыл ішінде ақшаға айналатын міндеттемелер саласы көрсетіледі.

Бүгінгі таңда еліміздің  нарықтық экономикаға өтуіне байланысты, жаңа кәсіпкерлік қызметтердің пайда бола бастауына сәйкес қысқа мерзімді міндеттемелердің ролі арта түсуде. Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпаратсыз басқару жұмысын іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.

Өндіріспен де, саудамен де айналыспайтын субъектілердің өзінің қарамағында жұмыс істейтін жұмысшы қызметкерлерге олардың істеген еңбегі үшін, сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін. Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс мекемелерден, шет елден қарыз, несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан, сондай-ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға мүмкіншілігі болмай жабылып, аукционға салынып, сатылып жатқан субъектілер көптеп кездеседі. Осылардың барлығын болдырмау үшін міндеттемелер есебін жүргізуде тиімді әдіс–тәсілдерді қолдану, келешекте кездесетін көптеген кемшіліктерге жол бермеуге және оларды тиімді жоюға көмектеседі. Және есепті ҚЕХС-на сүйене отырып, бүгінгі таңдағы «Қазақстанға арналған 1С: Бухгартерия», «Алтын», «Парус» сынды бухгалтерлік бағдарламалармен орындау керек.

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

1. 2007 жылғы ақпанның 28-і, № 234-ІІІ «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» ҚРЗ;
2. Қазақстан Республикасының кодексі, Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі) , Алматы-2009ж., «Lem баспасы» ЖШС;
3. Қаржылық есептің Халықаралық Стандарты 2009ж.:

• 17 ҚЕХС (IAS) Жалдау ;

• 19 ҚЕХС (IAS) Қызметкерлерге берілетін сыйақы; 
• 23 ҚЕХС (IAS) Қарыз дар бойынша шығындар;  
• 37 ҚЕХС (IAS) Бағалау міндеттемелері, шартты міндеттемелер және шартты активтер;

4. ҚР ҚМ 23.05.2007ж. №185 бұйрығымен бекітілген бухгалтерлік есепшоттардың Жаңа үлгі жоспарындағы шоттар;

5. В.К.Радостовец, В.В.Радостовец, О.И.Шмидт «Бухгалтерский учет на преприятии» Алматы-2002, Независимая аудиторская компания «Центр-Казахстан»;
6. В.Л.Назарова «Шаруашылық жүргізу субъектілеріндегі бухгалтерлік есеп» Алматы-2005, «Экономика» баспасы;
7. С.Б.Баймұханова «Қаржылық есеп» оқулығы Алматы-2007ж., «Экономика баспасы» ЖШС;
8. Кеулімжаев Қ. Қ., Әжібаева  З. Н., Құдайбергенов  Н. А., Жантаева  А. Ә., «Қаржылық есеп» Алматы, Экономика,2001 ж.
9. Радостовец В.К.,  Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В.,  Шмид  О.И «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» Алматы,2003 ж.