Қаржылық есепті ұйымдастырудың мақсаттары мен қағидалары

 

     Бұған қоса баланстан сыртқары есеп шоттарға есепке алынатын игілектердің бар екені туралы анықтама келтіріледі. Баланс қаржылық есептің үш элементін көрсетеді: активті; жеке меншік капитал және міндеттемелер; қалған екі элемен–табыс пен шығын қаржы–шаруашылық қызметінің нәтижелері туралы есепте көрініс табады.

     Осынау есеп қорытындыланған есеп шотты, табыстар мен шығындарды ашып көрсететін басты форма болып табылады. Есепті жасауға қажетті бүкіл деректер регистрлерден және бухгалтерлік есеп шоттарынан тікелей алынған.

     Қазақстан Республикасының шаруашылық жүргізуші субъектілері үш қаржылық есептің жаңа формасы №3 «Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп» формасы болып табылады. Ол есепті кезең ішінде заңды тұлғаға келіп түсетін және шығатын ақша қаражаттарының операциялық, инвентициялық және қаржылық қызметтер шегіндегі негізгі (каналдарын) арналарын көрсетеді.

     Қаржылық есепте сондай–ақ түсініктеме хат, қосымша таблицалар мен басқа да ақпараттар болады. Түсініктеме хаттың мазмұны оның қызметін ұйымдастыру мен сипатының ерекшеліктеріне байланысты. Алайда оны құрудың көптеген талаптары артық күйінде қалады. Түсініктеме хатты деректер сыртқы ақпарат тұтынушыларға да және сол кәсіпорын басшыларына да бірдей дәрежеде қажет.

     Қаржылық есепке түсініктеме хаттың тіркеліп берілуі сол қаржылық есепті тұтынушылардың оны түсініп, деректерін салыстыруға көмектеседі. Қаржылық есептің алдына қойған мақсатына қол жеткізу үшін ол осы есептің негізінде алынған, бухгалтерлік есеп стандарттарының халықаралық негізі ретінде қабылданған БҰҰ–ның тұғырнамалық ережелерінде көрсетілген белгілер бір принциптері мен талаптарына сәйкес келуі керек.

 

          

Орындаған	Балғазина Н.Б.			ҚЖ 0518000	Бет
Тексерген	Нұрғалиев Ө.М.				15
	Аты-жөні	Қолы	Күні

 

Қазақстан Республикасында  енгізілген қаржылық есеп негізгі параметрлері бойынша халықаралық стандарттар  талаптарына сәйкес келеді.

Қазақтсан Республикасының  заңдарында бұл тұғырнамалар жүзеге асырылады. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп беру Қазақстан Республикасында  есептеу, үздіксіздік, дәлдік, шынайлылық пен кедергісіз берілетіндік, бейтараптық, салыстырмалық, жүйелілік принциптеріне  сай жүзеге асырылады.

 Аталған принциптердің сақталмауы шаруашылық субъектілерінің мүліктік және қаржылық жағдайдың көрінісін, қызметтің түпкі нәтижесін бұрмалайды.

Қаржылық есеп Қазақстан  Республикасының валютасы түрінде  жасалуға тиіс. Көрсетілу единицасы–мың тенге. Есепке осы жұмыстың уақытылы орындалуына жауап беретін субъект басшысы мен бас бухгалтері қол қояды.

 Қаржылық есепті жасау үшін есептік уақыт болып есепті кезеңдегі календарлық соңғы күн есептелінеді. Қолданылып жүрген заңға сәйкес жылдық есеп үшін есеп беру кезеңі календарлық жылдың 1 қаңтарынан бастап 31 желтоқсанға дейін. Егер ҚР заңында басқаша жағдай қаралмаса, есеп әр жылдың 30 сәуірінен кешіктірілмей тапсырылуы керек.

Заңды тұлғалардың қаржылық есебі мүдделі тұтынушылар үшін жариялануға ашық болып табылады. Ондағы ақпараттың анықтығын заңды тұлға белгіленген тәуелсіз аудиторлық қорытынды немесе жеке аудитор дәлелдейді. Сөйтіп, нарықтық қатынастарға көшу жағдайында қаржылық есептің рөлі елеулі түрде артады екен. Қазіргі заманғы білікті бухгалтер есепті қолданылып жүрген нормантивті ережелер мен талаптарға сәйкес ол өзіне тиістілі рөлін–тұтынушыларды субъектінің мүліктік және қаржылық жағдайы туралы толық та ақпаратпен қамтамасыз етуі ойдағыдай атқаратындай есеп жасауға міндетті.

 

Орындаған	Балғазина Н.Б.			ҚЖ 0518000	Бет
Тексерген	Нұрғалиев Ө.М.				16
	Аты-жөні	Қолы	Күні

 

     Қаржылық есеп беру (отчетность) банктің қаржылық жағдайын бағалауға тікелей қатысы бар келесі элементтерден тұрады:

- активтер - бұл жасалған  әрекет нәтижесінде пайда болған  және келешекте компания экономикалық  пайда алуды жоспарлаған әрекеттерінің  нәтижесінде қалыптасқан компаниямен  бақылауындағы ресурстар;

- міндеттемелер - компанияның  жасалған әрекеттер нәтижесінде  туындайтын ағымдағы міндеттемесі. Міндеттемелер бойынша есеп айырысу  компанияны экономикалық тиімділікке  әкеледі деп болжанады;

- капитал - міндеттемелерді  орындағаннан кейінгі активтер.

- табыстар - активтердің  түсуі немесе ұлғаюы нысанында  экономикалық пайданың өсуі немесе  меншік иелерінің жасаған салымынан  капиталдың артуы түріндегі міндеттемелердің  қысқаруы;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Орындаған	Балғазина Н.Б.			ҚЖ 0518000	Бет
Тексерген	Нұрғалиев Ө.М.				17
	Аты-жөні	Қолы	Күні

 

      

              ІІ. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП  БЕРУ ЕСЕБІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

2.1 Қаржылық есеп  беруді жасау кезіндегі  қателерді  жөндеу

     Түгендеумен қатар қаржылық есеп беруді жасау үшін шындыққа жанасымды ақпаратты алу мақсатында таңдап алынған есептік саясатқа сәйкес барлық мүлік түрлері мен міндеттемелерге баға беруде субъект қолданатын бағалау тәртібінің шындыққа жанасымдылығын анықтау бойынша жұмыстар жүргізіледі.

     Есептік кезең үшін қаржылық есеп беруді жасау өткен кезеңдегі қаржылық есеп беруде кеткен барлық қателерді ескеру қажет.

     Қаржылық есеп беруді жасау кезіндегі барлық қателерді елеулі және елеусіз қателер деп бөлуге болады. Егер қате пайдаланушының экономикалық шешіміне әсерін тигізсе, онда ол елеулі қате деп саналады.

     «Таза табыс немесе кезеңдегі залал, елеулі қателер және есептік саясаттағы өзгерістер» бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес елеулі қателер - өткен кезеңде кеткен қатенің есептік кезеңде табылуы, бұл қатенің елеулігі сондай, оны түзету күніне қарамастан өткен кезеңдегі қаржылық есеп беру шындыққа жанасымды деп есептелінбейді.

   «Таза табыс немесе кезеңдегі залал, елеулі қателер және есептік саясаттағы өзгерістер» МСФО негізгі қателерге анықтау жүргізіледі. «Негізгі қателер – бұл ағымдағы кезеңде анықталған аса елеулі қате. Оның елеулігі соншалықты, бір немесе алдағы кезеңдегі қаржылық есеп берулер оларды шығару сәтінде сенімсіз деп саналады. Бір немесе бірнеше алдағы кезеңдерге қаржылық есеп беруді дайындауда кеткен қате ағымдағы кезеңде табылуы мүмкін». Қателер мыналардың нәтижесінде пайда болуы мүмкін:

• Математикалық есептеулерде;
• Есептік саясатты дұрыс қолданбаудан;
• Ақпараттарды, алдауды немесе ынта қоймауды бұрамалап көрсету.

Орындаған	Балғазина Н.Б.			ҚЖ 0518000	Бет
Тексерген	Нұрғалиев Ө.М.				18
	Аты-жөні	Қолы	Күні

 

  «Қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп беру» бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес және «Таза табыс немесе кезеңдегі залал, елеулі қателер және есептік саясаттағы өзгерістер» МСФО алдағы кзеңдереге қатысты қателерді түзетудің екі әдісі қарастырылған:

• Бөлінбеген табыстың алғашқы сальдосын өзгерту жолымен есеп беруде көрініс табу;
• Таза табысты немесе есептік кезеңдегі залалды анықтауда қосу.

1. Ағымдағы есептік кезеңдегі елеулі қателерді түзету:

		2007		2006
Өнімді сатудан түскен табыс		193000		140000
Сатылған өнімнің өзіндік  құны	160000		112000
Қызмететн түскен табыс	33000		28000
Корпоративтік табыс салығы	9900		8400
Таза табыс	23100		19600

 

2. Бөлінбеген табыстың алғашқы сальдосын өзгерту жолымен елеулі қателерге түзету жүргіземіз:

	2007	2006
Есептік кезең басына –  бөлінбеген табыс	47500	29000
Елеулі қателерді түзету (корпоративтік табыс салығын  шегеру үшін) (27000*30%=8100) (27000-8100)	18900

 

Орындаған	Балғазина Н.Б.			ҚЖ 0518000	Бет
Тексерген	Нұрғалиев Ө.М.				19
	Аты-жөні	Қолы	Күні

 

 

Қайта саналған бөлінбеген табыс	28600	29000
Таза табыс	23100	19600
Есептік кезеңнің соңына –  бөлінбеген табыс	51700	48600

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Орындаған	Балғазина Н.Б.			ҚЖ 0518000	Бет
Тексерген	Нұрғалиев Ө.М.				20
	Аты-жөні	Қолы	Күні

 

 

2.2 Іскер ақпарат  көздерін  жіктеу

      Қаржылық, кешендік және операциондық аудиттердің ақпараттық базаларының құрылымы олардың мазмұнымен және басқарудағы міндеттеріне байланысты. Бизнес жағдайы туралы мәліметтерді аудиттеу алға қойылған мақсаттар мен міндеттерге қарай мынадай негізгі белгілері бойынша жіктелуі мүмкін:

1) функционалдық белгілеумен  - жоспарлы, нормативті, есептік, есеп  берушілік, есептен тыс және  талдамалы; 

2) көздері және өндеу  деңгейлері - бастапқы, аралық, нәтижелі  деректі (құжаттамалы, көзбен (визуальді)  бақылау);

3) қажетті мағлұматтардың  мөлшерімен - кешенді, тақырыптық  және жеке;

4) мазмұндылығы (насыщенность) және пайдалылык-жеткілікті, жеткіліксіз,  артық, пайдалы және пайдасыз;

5) бейнелеу тәсілімен  – мәтіндік, сандық, алфавиттік, алфавиттік-сандық, шартты және графикалық;

6) өзгеру деңгейлерімен  - тұрақты, шартты-тұрақты, өзгермелі  және сәттік;

7) ұсыну формаларымен - ауызша, жазбаша, телефондық, машиналық,  машиналық емес, магнит таспалары  мен дискілер, дыбыс жазу (аудио-) және бейне жазу (видео) таспалары  және т.б. 

    Бұларды басқару жүйесі жетуге тиісті ұдайы өндіріс процесінде олардың өзгеруінің белгілі бір параметрлерін белгілеуге себепші болады.

 

 

 

 

 

Орындаған	Балғазина Н.Б.			ҚЖ 0518000	Бет
Тексерген	Нұрғалиев Ө.М.				21
	Аты-жөні	Қолы	Күні

 

      Бизнесті ұйымдастыру туралы жоспарлы мәліметтер әлі болмаған, бірақ белгіленген мерзімде және өнімнің, жұмыстың, қызметтің нақты саны мен сапасында орындалуы тиіс құбылысты сипаттайды. Жоспарлы тапсырмалар ең алдымен оның қалыптасуы мен жүзеге асуының әдістері мен кезендері бойынша жіктеледі. Оның ішінде, келешектік (перспективалық) ағымдық және жедел (оперативтік) деп бөлінеді.