Авто ісі пәнін оқыту әдістемесі

Авто  ісі пәнін оқыту әдістемесі

1.  Кәсіпке баулу мұғалімдерінің  сабаққа ұзақ мерзімді және  ағымдағы дайындықтары.

Кәсіпке   баулу  мұғалімнің  оқушыларға  техникалық,  технологиялық  білім  мен  ептілік  беретін,  оқу  және  еңбек  үрдісін  ұйымдастыратын,  балаларды  перспективалық  технологиялармен  таныстырып,  олардың  полутехникалық көзқарасын  жоспарлы  оқу  үлгісі.

   Технологиялық  еңбек  сабақтарын  жоспарлау  оқу  үрдісін  ұйымдастырудағы  нақтылықты,  бағдарламада  қойылған  мақсаттарды  жүзеге  асыруға,  шеберханалар  мен  кабинеттерді  ұтымды  пайдалануға,  сапасы  жоғары  өнім  дайындауды  қамтамасыз  етуге  мүмкіндік  береді.

     Мұғалімнің сабаққа дайындығы  мынадай түрлері  қолданылады:  бір  жылға  арналған  күнтізбелік  - тақырыптық және  әр  сабаққа арналған  жоспарлау.  

        Күнтізбелік  -  тақырыптық  жоспар. Күнтізбелік –тақырыптық  жоспар  бағдарлама  мен  әдістемелік  ұсыныстарды  оқып  шығып,  жыл  бойына берілген  сабақтарды  бөлімдер  мен  тақырыптар  бойынша  ойластыру  негізінде  құрылады.  Жоспарлау  мұғалімнің  сабақ  мазмұны  мен  реттілігін,  мақсатын  нақты  анықтауына  мүмкіндік  береді.  Күнтізбелік – тақырыптық  жоспар мұғалімнің  сабақты  материалдық  -  техникалық  жағын  (материалдар,  саймандар т. б.)көрнекі  құралдар  мен  үлестірме  материалдарын  (технологиялық  нұсқаулық  карталарды,  кестелерді,  бұйымның  үлгілерін,  сызбаларын)  дайындап  ойластыруға  мүмкіндік  жасайды.

    Күнделікті  сабақ  жоспары  сабақтың  өтілетін  кезеңіне жасалатын  және мұғалімнің  тікелей сабақ  барысында қолданылатын құжаттарының  бірі.    Оқушылар  әрбір  сабақ  барысында  анықталған  бір  еңбектік  білім  мен  ептілікті  меңгеретіндіктен,  мұғалім,  оқушыларға  берілетін  білім  көлемі  мен практикалық  жұмыстарда  қалыптасатын  еңбек  шеберлігін  анықтап  алады. 

 

2.  Іштен жану қозғалтқышының  жалпы  құрылысы мен жұмысын оқытудың  формасы мен әдістемесі.

Қозғалтқыштың жұмысы және құрылысы тақырыбын оқытудың мазмұнын оқытуда қажетті  құрал-жабдықтар мен  көрнектерді падалалана отырып сабқтар түсіндіріледі.  Қабырғалық  планшет,  бүклет,  әдістемелік  нұсқаулар. Автомобильдермен тракторлардың қозғалтқышының моделі.

Іштен жану қозғалтқышының  жалпы құрылысы мен жұмысын оқытуда  сабақтардың мазмұны төмендегідей қарастырылады.  

1. Қозғалтқыштың  жұмысы және құрылысы тақырыбын  оқытудың мазмұны, тиімді әдістері  мен формалары.

2. Карбюратердегі  және дизельді двигательдердің  атқаратын қызметті, құрылымы және  жұмыс істеу принциптері. 

3. Газ алмасу  процестері, олардың атаулары және сипаттамалары. Қозғалтқыш жұмысын сипаттайтын теминдер, олардың анықтамалары. “Қызмет істемейтін нүктелер”, поршень жүрісі, жану камералар көлемі, цилиндрдің жұмыс істейтін және толық көлемдері, жану дәрежесі, двигатель метражы.

Іштен жану қозғалтқышының  жалпы құрылысы мен жұмысы.

Автомобильдің іштен жанатын жылу қозғалтқыштары ең көп тараған қозғалтқыштардың бірі болып есептеледі. Жанармайлолардың цилиндірлеріні ішінде жанып, оның жануы  пайда болған жылу энеергиясын механикалық  энергияға айналдырады.

Қолданылатын  отын түрлеріне қарай қозғалтқыштар  тез буланғыш сұйық отын бензинмен  жұмыс істейтін карбюраторлы, ауыр сұйық дизельдік отынмен жұмыс  істейтін – дизельдік; автомобильдің  өзінде баллонда сақталатын сығылған немесе сұйытылған газбен жұмыс істейтін газ балонды түрлерге ажыратылады.

Бір цилиндірлі қозғалтқыштың жұмыс істеуі принципі төмендегідей.  
Цилиндірлердің ішінде еркін қозғалып тұратын поршені болады. Поршень біліктің кривошипімен шатун арқылы топсалы жалғасқан. Жанар қоспасының зарядтары цилиндірлер ішінде тез жануынан пайда болған газдар қызып, әрі көлемін кеңейтуінен туған қысым поршеньді қозғалысқа келтіреді. Өйткен пошень шатунмен топсалы жалғасқан әрә екінші басы иінді біліктің кривошипінің мойнымен топсалы жалғандықтан шатунмен бірге қозғалған поршень иінді білікпен оның екінші басына бекітілген маховикті қозғалысқа келтіреді. Шатун және кривошип әсерімен түзу сызықты қозғалған поршень қозғалтқыштың иінді білігі мен моховигін айналмалы қозғалысққа келтіреді.

 

3. Кәсіптік  оқыту сабақтарында оқытудың конструкторлық – технологиялық жүйесін пайдалану әдісі.

Конструкторлық-технологиялық  жүйенің негізгі мақсаты - оқушылардың орындаушылық және шығармашылық іс-әрекеттерін үйлестіру. Осы жүйеге сәйкес еңбек объектісін дайындауда алдымен оның конструкциясын және технологиясын әзірлеу қажет болды. Сонымен бұл жүйеде оқушылар алдымен бірқатар техникалық сұрақтарды шешеді, содан кейін барып, бөлшекті өңдеуді, оларды құрастыруды, т.б. орындайды.

Конструкторлық-технологиялық  жүйе тек оқушылардың интеллектуалдық іс-әрекетінің мазмұнын алдын ала анықтайды, ал практикалық еңбектік іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыру әртүрлі жүреді. Дегенмен көп жағдайда шеберханаларда оқу заттық-операциялық жүйеде өтеді. Бұл жүйе мектеп оқушыларын өндіріс жағдайында кәсіптік еңбекке дайындығын жеделдету ұмтылысынан туындады.

Дегенмен кәсіптік оқыту (еңбекке баулудың) жүйелерінің  нәтижелі қолданыс табуы оқу үдерісін материалдық-техникалық қамтамасыз етуге  байланысты болды.

 

4. Иінді  білікті  механизм тақырыбын  оқытудың әдістемелік ерекшелігі.

Сабақтардың мазмұны оқышыларға оқытудың сөздік практикалық әдістерін пайдалана  отырып сабақ мазмұны түсіндіріледі. Сабақтың мазмұны.

1. Иінді білікті  механизмнің атқаратын қызметі, құрылымы және жұмысы.
2. Иінді білікті  механизмнің негізгі бөлшектер  құрылымының ерекшеліктері.

      3.   Белгілі ақаулар, олардің  себептері мен жою тәсілдері

Иінді білікті  механизіміне қалпақшасы мен цилиндірлер гильза, сақиналар мен поршендері, поршендер саусақтары, шатундар иінді білік, маховик және картер кіреді.

Цилиндрлер  блогы қозғалтқыштың негізгі  бөлшегі болып, оған барлық бөлшектнр  мен механизімдер бекітіледі.

Поршень газдардың  қысымдарын өзінің саусақтары арқылышатунға ( жұмыс кезінде) беру үшін қажет  болса және дайындық тактыларында поршень  арқылы іске асырылады.

Поршень сақиналары. Атқаратын қызметіне қарай сақиналар  компрессиялық  және май ысырғыш  болып бөлінеді. Компрециялық қозғалтқыш картеріне газдардың өтпеуі үшін, ал май ысырғыш цилиндр қабырғаларындағыартық  майды ауыстыру үшін қолданылады.

Поршен саусақтары шатунды поршенмен топсалы қосу үшін керек.

Шатун поршень  мен иінді біліктің шатунды монын  жалғастыру үшін және жұмыс жүрісінде  поршеньнің күшін иінді білікке  беру үшін және сондай – ақ  дайындық тактылары кезінде иінді біліктің қозғалысын поршеньге беру үшін керек.

Иінді білік  шатуның поршеньге берілген күшін  айналдырушымоментке ауыстырып, мохавик  арқылы трансмиссияға береді.

Шатунды подшипниктермен  түпкі подшипниктер. Иінді біліктің мойындарына үлкен күш түсетін  болғандықтан оларға подшипниктердің арнаулы түрлерін қоюға қоюа тура келеді. Ондай подшипниктер жұқа беиметалдан немесе триметалдан ішпе тәрізді жасалынады.

Моховик қозғалтқыш жұмысын қалыптастырып, поршеньдерді өлі нүктеден шығарып, қозғалтқыштың  оталуын  және автомобильдің орнынан қозғалуын жеңілдетеді.

Қозғалтқыштың картері иінді білік және т.б. қозғалтқыштардың бөлшектері орнатылатын  негізгі табыны болып табылады.

 

5. Мектептегі  оқу шеберханаларының техника-технологиялық   жабдықталу нормативі. 

Оқу шеберханасында оқушыларда кәсіптік шеберлік дағдының негізі қалыптасады. Демек ол жер, барлық оқу бағдарламасына  сәйкес жабдықталып, оқу-тәрбие жұмыстарының ұтымды ұйымдастырылуы жолдарын қарастыратын, қолайлы, жұмыстардың түрін үнемді және өндірістік әдістерді оқытудың негізі болып табылады.

Оқу шеберханалары, бөлмелері  педагогикалық талаптарға жауап беру қажет:

1. мектеп оқушыларын еңбеке балу мен тәрбиелеуде оқу бағдарламаларын орындау үшін қажетті жағдай жасау;
2. оқытудың политехникалық және кәсіптік бағдар беру бағыттылығын жүзеге асыру мен оны оқушылардың оңай түсінуін көрнекі құралдармен мүмкіндік туғызу;
3. оқыту мен оқушылардың қоғамға пайдалы, өнімді еңбегін ұштасыру үшін материалдық жағдаймен ұштастыру;
4. оқытушы мен оқушы еңбегін ғылыми тұрғыдан ұйымдастыру, оқу-тәрбие процесінің сапасын және тиімділігін артыруға  мүмкіндік туғызу;
5. оқу құралы көмегімен берілетін ақпарат қазіргі ғылыммен техника жағдайын көрсете алатын ғылыми ақиқат дәрежесінде болуы қажет. Обьектілер мен техникаларды оқушыларға түсіндіруді жеңілдету педагогикалық анықталған  және бұрмаланған түсінік тудырмауы қажет;
6. ақпарат азмұны, оны жеткізу оқу бағдарламаларына, оқушылардың танымдық мүмкіндігіне, олардың дайындық деңгейіне сәйкес болумен қатар, мектеп оқушыларының жас ерекшеліктерін ескеру және пән аралық байланысты жүзеге асыруды қамтамасыз ету қажет.

Автоісі пәні бойынша  териялық, техникалық күтім, жолда жүру ережелері және Автомобильті пайдаланудың негізі жөнінде сабақтар өткізіледі, сондықтан әр қайсысының өзіндік  кабинеттері мен шеберханалары  болуы қажет

 

6.,38, 48 Газ тарату механизімін оқытудың әдістемелік ерекшелігі.

Газ тарату механизімін оқытуда сабақтар мазмұны былай қарастырылады.  Іштен жанатын қозғалтқыштың жұмыс істеуі оның цилиндірлерін уақтымен жаңа жанар қоспасы мен жаңартып және олардың ішіндегі пайдаланылған газдарын шығару газ бөлгіш механизімінің жәрдемімен атқарылып отырады.Газ бөлгіш механизіміне клапындар мен серіпелер, итергіштер, штангалар, күйенте, бөлгіш білікпен жетекші шестернялар бөлу фазалары кіреді.

Газ алмасу фазалары. Клапындар цилиндрдегі процестердің барынша жақсы өтуіне көмектесетін моменттерде ашылып ждабылуға тиісті. Сорылу басталған кезде сорғыш клапын бұл кезде жабық тұрады. Шығару кезінде клапындардың қалпы бұған қарама-қарсы болуға тиіс. Клапындар поршень өлі нүктелерге дәл жеткен кезде емес, соларға жақындаған кезде ашылып жабылып тұрады.

Егер клапындар  порщень өлі нүктелерге дәл жеткен моменттерде ашылатын болса, онда цилиндрді  жаңғыш қоспамен толтыру және пайдаланылған  газдардан оларды арылту жеткілікті болмайды.

Газ бөлу механизімнің негізгі ақаулары: клапындардың тығыз  жанасып жатпауы, клапындар жетегі қозғалтқыштардың тозуы.

  Енгізу клапының тығыз жанасып жатпауының белгілері – қозғалтқыш қуатының кемуі, енгізу құбырларындағы компрессия мен тарсылдың азаюы. Клапын стержіні мен күйенте винті аралығжылу саңылауының болмауы, күйенің жиналуы, клапының немесе ершіктің жұмыс бетінің күюі немесе зақымдануы ақаулық  себептері болып есептеледі. Шығару клапыны тығыз жанасып жатпаған жағдайда, қозғалтқыштың қуаты төмендейді, сол сияқты өшіргіште тарсыл пайда болуы мүмкін.

 

7. Оқушыларды  кәсіпке баулудың дидактикалық  жүйелері және олардың қысқаша  сипаттамасы. 

Оқушыларды  алғашқы кәсіби еңбеке баулудың мазмұны  жалпыға міндеттібілім беру стандарт талаптары негізінде түзілген типтік оқу бағдарламасы негізінде анықталады. Оқыту мазмұнын анықтайтын бағдарлама мазмұны белгілі бір анықталған деңгейдегі педагогикалық талаптарға сай болуы қажет. Олар: бірқатар дидактикалық қағидалардың  және арнайы дидактикалық жүйе негізінде орындалуды талап етеді. Яғни төмендегідей орындалуы:

• оқыту мазмұнының жүйелігі және бірізділігі;
• оқыту мазмұнының ғылымилығы, яғни бағдарлама мазмұнында кездесетін терминдер, түрлі заңдылықтар, факторлар ғылыми негізделген тұжырымдарға сай болуы;
• оқыту мазмұны оқушылардың жас және физиологиялық ерекшеліктерін ескеруі қажет;
• оқыту мазмұны аймақтық, өндірістік және ұлттық ерекшеліктерді ескеруі қажет;
• оқыту мазмұны дидактикалық жүйелердің (заттық, операциялық,операциялық-заттық, операциялық кешенді, моторлы-жаттығу, проблемалық-аналитикалық және конструкторлық-технологиялық) жүйелердің біріне сай болуы қажет.

 

8. Майлау жүйесін оқытудың  әдістемелік ерекшелігі.

Майлау жүйесін  оқытуда сабақтар мазмұны оқушыларға былай түсіндіріледі.

Өзара қарым  қатынаста болатын  болатын денелердің арасындағы біріне қарағанда, екіншісінің салыстырмалы қозғалуын және ондай қозғалыстағы қарсылық білдіретін күштерді үйкеліс күштері деп атайды. Үйкеліс күштерінің шамасы өзра үйкелісте болатын бетердің өңделуіне,  жылдамдығына және олрдың арасындағы қысымға байланысты.

Бірақ үйкеліс  күштерін азайту үшін қолданатын тәсілдердің  ішінде күшті әсер ететіндердің бірі үйкеліс бетерінің  арасында май  қабатын жасау.

 Майлау жүйесіне катердің табаны,  май қабылдағыш,  май насосы, май сүзгілері,  май радиаторы,  майдың қысымын көрсеткіш, трувопроводтар мен каналдар кіреді.