Оқиғалы туризм: түсінігі және анықтамасы

9 лекция. Әлемдегі  оқиғалы туризмнің нысаны ретінде  карнавалдың негізгі даму үрдістері

Бүгінде карнавалдық қозғалыс әлемде нағыз ренессансты бастан кешуде: карнавалдар, тіпті карнавалдық емес елдерде пайда болуда, мысалы Жапония және Финляндия. Замануи карнавалдар 2түрлі тарихи бағытта дамуда- еуропалық ( Еуропаның ескі карнавалдарының дәстүрлері) және карибтік (еуропалық негіздегі карнавалдар бірақ африкалық негрлер мәдениетінің ықпалынан пайд болған)

Еуропалық карнавал римдік және германдық салттардың қосындысынан туған. Ақырындап карнавалдар өзінің шыққан түбірлерін ұмытып, көктемнің келуіне байланысты дәстүрлі мейрамға айналды.

Орта ғасырларда аскетизм рухының қысымымен карнавалдық дәстүрлер жарқын болашақпен дамыды. Уақыт өте еуропалықтар әлемге таралғанда, өздері келген континенттерге карнавалдарды ала келді, жергілікті тұрғындар бұл дәстүрді қуана қарсы алды.

Еуропалық карнавалдың отаны Италия. Көптеген жүзжылдықтарда карнавал ашық аспан астындағы халық мейрамы, көптеген маскарадтар, театрлық ойындар, мерекелік көше салтанаттары итальяндықтардың дәстүрі болып  табылады.

Венециядағы карнавал әлемдегі ең атақты карнавалдардың бірі болып табылады. Жыл сайын мұнда 500000 астам  венециалық мейрамның табынушылары келеді. Басқа жердегілермен салыстырғанда венециалық карнавал бүкіл қаланы қамтиды. 1296 ж Венеция Республиканың Сенаты мерекелік күн деп Ұлы аштық күннен бір күн бұрынғы күнді белгілейді.

Венециалық карнавалдар 18 ғ шарықтау шегіне жетті. Ол кезде олар жылдың ең басты оқиғасына, сонымен қоса тіршіліктің негізіне айналды. Карнавал ешнарсе де аса ұят, аса батыл енмесе аса бұзық көрінбеді. Революция басталған соң карнавалдар ұмытыла бастады. 200 жылдай Венеция карнавалсыз өмір сүрді, 1980 ж бастап қайта қалпына келе бастады.

Қазіргі кезде ол 2 аптадай тойланады. Қалалық алаңдарда тарихи концерттер қойылып, фейерверктер атылды. Бұл күндері концертті көруге келген толы адамдар мен қайталанбас костюмдер мен маскаларды тамашалауға болады. Музыка және әуендер теңіздей ағылады. Театрларда карнавал тақырыбында спектакльдер қойылады. Ескі алаңдарда элиталық халық үшін бал-маскарадтар қойылады. Виареджодағы карнавал венециалық карнавалдан кем түспейді, бұл карнавал көркемділігімен, күлкілілігімен ерекшеленеді. Сонымен қатар Флоренция мен Веронада мерекелік оқиғалар- бұл карнавалдық поезд, бал –маскарад, концерттер мен театрлық шоулар болып тұрады. Бүгінде итальяндық карнавалдарда туристер байқаушы болып қалғанды дұрыс көреді.

«Айрықша карнавалдық дүниесезім оның бүкілхалықтығы, именбеушілігі, келешекке серпінділігі жай мейрамдық көңіл күйге айнала бастайды» М.М.Бахтиннің айтуы бойынша.

Мүмкін толығымен көңіл көтеруге Венецияның келешегі алаңдатты, Себебі оның ғимараттары, бағаналардан тұрғызылған теңіз маңында орналасуында. Карнавалдардың қайта қалпына келуіне Венеция экс-мэр Антонио Казеллати қосқан үлесі мол болды. Оның қатысуы бойынша 20 жыл бұрынғы дәстүрдің қайта тірілуіне амалдар карнавалдық заңдар негізінде еркіндік пен батылдық әрекет қыла бастады. Бұл амалдар табыс әкелді және одан әрі созылуда.

Нәтижесінде бүкіл католикалық Еуропаға тарады, Францияға, Испанияға, Португалияға келді. Тұңғыш рет француздық карнавал 1924 ж Прованс Шарль Анжуйскийдің лептеуін еске түсіреді: «Эх, Ницца карнавалдарының бақытты күндері»

Бірнеше ғасырлар бойы карнавалдар стихиялық түрде болды, 1873 ж Ницца тұрғыны Andriot Saetone Мейрамдық комитет құруға тілек білдірмеді. Мейрамдар муниципалитеттердің басқармасымен өтіп отырды. Andriot Saetone ның қабілеттілігінің арқасында содан бері карнавалдардың жеке тақырыптары болады. Мысалы, 1953 ж мейрам «Цирк королі», ал 57ж Гастрономия королі, 64 ж Би королі, 90 ж Күлкі королі, 97 ж спорт королі деп аталды.

Карнавалдар ақпан, наурыз айларында өтеді, оның қонақтары миллиондаған туристер. Фестиваль салтанатты түрде король мен королеваның келуінен басталады, бұл іс шаралар дәстүрлі түрде карнавалдың ашылуы. Бұл нағыз ортағасырлық костюмдермен, ат жарақтармен, салт аттылармен, қасқырлармен және азулы құстармен көрініс табады. Мейрамның айрықша салтанаты Гүлдерді тамашалау, әрбір карнавал күндері Англия жағалауынан тамашалауға болады.

Европадағы ең ірі карнавалдардың бірі болып Германиядағы Кельн карнавалы болып табылады . Кельн бұл аумағы бойынша  Германиядағы 4 – ші қала және ең көне қалалардың ішіндегі ең үлкені болып табылады . Оның аты латын сөзінен « колония, отар » сөзінен шыққан. 2000 жыл бұрын бұл жерде Римдіктер , Рейн өзенінің жағалауында « Colonia  Romana » қаласын салған болатын . Римдіктер қазіргі Кельн қаласына өздерінің көптеген салт-дәстүрлерін үйреткен болатын . Бірақта бұл салт-дәстүрлер христиан дінімен сәйкес келмегендіктен  орта ғасырда карнавалды ұйымдастыруға рұқсат болмаған . Тек  қана 1800 жылы ғана карнавалды өткізуге деген тыйым алынып тасталынған болатын .Осы уақыттан бастап Германияда карнавал өткізілетін болды . Карнавал тек қана екінші дүние жүзілік соғыс кезінде ғана өткізілмей қалған болатын . Кельн тұрғындары өздерінің карнавалдарын жылдың ең   қызықты карнавалы деп санайды . Жыл сайын 1 миллиондай турист келеді және 2 апта тойланады . Кельн карнавалы өтерде барлығы әр түрлі костюмдермен сәнденіп карнавалға қатысады , тек қана дәрігерлермен полицейлерден басқасы . Карнавал өтетін күндері халықтың барлығы алаңдарда немесе кабактарда болады . Мейрамханалармен кабактарда карнавал  өтетін  2 апта ішінде Кельн тұрғындары мен қонақтары жыл сайын 40 миллион марок және карнавал костюмдары үшін 60 миллион марк жұмсайды екен . Кельн тұрғындары карнавал өтуге 3 ай қалғанда дайындалады екен . Кельн қаласындағы  Немәс экономика институтының қызметкерлерінің есептеуі бойынша карнавал уақытысында немістер 3 пен 5 миллиард евро қаржыларын жұмсайды екен . Карнавалдың өтуінен еңбек нарыңында ұтады екен . Мамандардың есептуі бойынша осы уақытта Германияда 40 пен 50 мың шамасында  қосымша  жұмыс  орындары ашылады екен . Немістек карнавалға жыл сайын 3 миллион костюм, 900 мың парик, 500 мың маскі, 2 миллион шляпі сатып алынады . Осы өнімдерді сатып алғандағы өнім айналымы 295 миллион евро құраған . Германиядағы карнавалда « әйелдер бейсенбесінен »  басталады . Көне алаңда – көптеген әйелдер жиналады . Барлығы сағаттың 11 сағат 11 минут болғанын күтеді . Уақыт болғанда карнавал қатысушылар қалалық ратушаны бағындырады . Осы уақыт карнавалдың басталғанын білдіреді . « Әйелдер бейсенбісінде әйелдерге барлығы рұқсат . Сондықтан олар еркектердің галстугін кесіп өздерінің қожайын екенін көрсетеді .  Ал жұма , сенбі күндері карнавал мейрамханалар мен  сыраханаларда тыныш өтеді .Бұл күндері алаңдарда « карнавал әуендері айтылады жәнесусындарғы жеңілдіктер болады » . Ал сенбі күні аруақтарды еске алады . Кез- келген қалаған адам аруақтардың костюмімен алаңдағы карнавалға қатысса болады . Жексенбі күні балалар күні болады . Дүйсенбі күні « қызғылт дүйсенбі » болады . Оған Кельн орталық алаңында 1,5 миллиондай көрермендер жиналады . Келесі күні « майда көк гүл күні ». Ал сәрсенбі күні барлығы бір – біріне кресттің суреттерін салады  және мейрамханалар мен сыраханаларда балық тағамдары ұсынылады . Кельн карнавалына ұқсас  Дания мемлекетіндегі Festelavn  « тәтті бөшке» . Бұл карнавал Ақпанның аяғы мен наурыздың басында өтеді . Бұл күні қалалар мен ауылдарда балалар бірінші тұрып ата- аналарын мерекелік әуенмен оятады . Кейін олар әдемі мерекелік костюмдерін, маскілерін киіп орталық алаңға шығады .

Лондонда өтетін – Кариб карнавалы . 60 жылдың басында Наттинг- Хиллде Индиядан келген тұрғындар жаулап алған болатын . Индиядан келген тұрғындар жұмыстың , үйдің жоқтығынан үйлеріне қайтуды аңсайтын .Осыны сезбес үшін  олар Лондонның алаңдарында « өзге елде деген » мереке ұйымдастыруға тырысады . Бұл карнавалдың европада пайда болуына « темір бактегі барабаншылар » әсер еткен болатын . Бұл стиль екінші дүние жүзілік соғыста американдық теңізшілер Тринидад- Табаго жағалауына бос майдың  бактерін лақтырғаннан басталған болатын . Тұрғылықты  тұрғындар бұл темір бактерден әуендер шығаратын болған . « Темір бак » Тринидад –Табагоның ұлттық музыкалық аспабына айналған болатын . Қазір Наттинг – Хилл қаласы ең қалталы адамдар тұратын қала болып табылады . Карнавал тамыздың соңғы жексенбісінде басталады . Бұл күні карнавал балалар үшін болады . Ал дүйсенбі күні  алаңдарға улкенгдер ұлттық әуендерді тыңдау үшін келеді . Мұнда әр турлі стилдегі рок, хип-хоп, джаз , фанк  т.б. әуендер шырқалады .  Кариб карнавалы енді дамып келе жатқан  жас карнавал болып табылады . Әлемдегі ең керемет карнавал бұл – Бразилия карнавалы . Католик храмы өзінің күнтізбесінен  бұл карнавалға күн белгіленген болатын.   Осыдан бастап Пасха күніне 7 апта қалғанда басталатын болған . Карнавал бұл әрбір бразилиялық тұрғынға негізгі оқиға болып табылады .Әлемге ең әйгілі карнавал Рио-де – Жанейро қаласындағы ең қызық, әлемдегі көпшілікке арналған ең қымбат карнавал болып табылады . Халықтық мейрамдар  туристік орталықтардан алыс орналасқан – Салвадорға , Ресифи- Лезе қалаларында болады . Бұл жақта тарихи оқиғалар қойылады . Карнавал қала мэрінің қаланың кілтін « карнавалдың короліне » беруден басталады . 4 күн бойы карнавал королі қаланың қожайыны аталады және кез- келген өзгертуге құқығы болады .Бұл күннің негізгі заңы барлығына мерекені тойлау болып табылады . Басында карнавал португал халқының әуенімен басталса кейін сло кездің сәнді әуенднрі польшаның,италияндық әуендермен басталған болатын. 1870жылдан бастап бразилиялық стиль maxixe стилінде басталатын болған . Кейін рончос болса,  кейін самба биімен басталатын болды . Бұл би басында Африканың « семба » биінен шыққан болатын .1916 жылы карнавал үшін алғашқы самба жазылған болатын . 1928 жылы алғашқы самбабиін үйрететін мектеп ашылған болатын . самба мектебі Бразилиядағы негізгі институт болып табылады . Карнавал фабрикасы жыл боцы жұмыс атқарады .  Карнавал жыл сайын атақты самба мектептерінің өткізуімен белгілі бір тақырып бойынша өткізіледі . Соған байланысты мектеп жыл бойы карнавалға арнап костюмдер, сахналарды , өздерінің самба биін жазады . Мұның барлығын 700 метрлік самбадромнан барлығынан да артық жүріп шығуы үшін істейді . Әрбір мектептен 3 пен 5 мың адамнан шығады . Олардың ішінде әйгілі спортшылар және әртістерде қатысады . 1984 жылы бастап карнавалдық кеш осы карнавалға арнайы салынған алаңда өткізіледі . Самбадромға  70 мыңнан астам халық сыяды  және 40 мың орын орындықтармен жабдықталған. Карнавалдың ең қызықты кезеңі жексенбі, дүйсенбі күніне сәйкес келеді бұл күні 1-ші категориядағы самба мектептері өтеді . Карнавал маршы « қанаттарын жазу » мен басталады . Бұны арнайы мерекеге 1899 жылы Искинья Гонзага жазып берген болатын . Әрбір мектептің жүріп өтуі 1,5 сағатты алады . Алғашқы қатарды бастап атақты бишілер шығады , сосын мектеп қызметкерлері және атақты адамдар карнавал костюмдарымен лардың артынан мыңдаған бишілер және жүздіген әншілер шығады және бұлардың арасында 600 доллар  төлеп кез- келген адамдар шыға алады . Жоғарғы лиганығ 14 бишілер мектебі 2 күн бойы шығады . Олар тек қана көрермендердің көңілінен емес  төрешілердіңде көңілінен шығу керек . Төрешілер барлығын есептейді әуенді оның сөзін биді дұрыс орындалуын барлығын есепке алады . Бұл карнавалды көру үшін әрбір турист 250 доллар , креслода отыру үшін – 450 доллар , ал vip орындарға 100 доллар төлейді . Карнавалдық   туризм 21 ғасырдың феномені болып табылады .  

Лекция 10 Орыс каранавалы

Орыс халқы негізінен карнавал ұйымдастырғанды жақсы көрген.Қазірде орыс халқында карнавалдар ұйымдастырылып тұрады.Бырақ бұрынғы карнавалдардың кейбіреулері сақталмаған.Орыс елінде карнавал негізінен өз елнің дәстүріне байланысты болған.

Орыс елінде карнавал Петр 1 мен Ұлы Екатерина тұсында басталды.Олар негізнен карнавалдар ұйымдастырғанды жақсы көрген.Карнавал костюмдерин Петр 1 өзі шығырған.Карнавалға негізінен бай ақсүйектер кіре алатын болған, ал қарапайым халық оны сырттан тамашалаған.Сондай-ақ карнавал киімдері әр ғасыр киімдері болған.Мысалы, әр жылы қандай сән үлгіллері шықты, соған байланысты адамдар киәнетін болған және де киімдері бір-біріне ұқсамауы керек.Сонымен қатар Ұлы Екатерина карнавалда басқаша киініп алып,қарапайым халықтардың арасында көңл көтергенді жақсы көретін болған.Бұл карнавалды негізінен ұлттық дәстүрлер сақталған карнавал ретінде саналған.

17 ғасырда Еуропада жаңа  карнавал түрі сарай карнавалы  атты мейрам өткізілетін болған.Ол  карнавал тек қана халықтың  дәстүрлі пішінін сақтап қана  қоймай,сол кездегі салтанаттар, аллегориялар, нұрмашулер сол күйінде  сақталған. Ол карнавалдар адамдар  өздерінің сәнді киәмдерін киген.  Масқарампаз - отандық карнавал мейрамның  мәдениеті  мен оның бай жөн-жоралғыларымен, игерушіліктің тарихи тәжірибесімен  және  ауылдық аудандарда және  ара қалаларда, дүрегей тілшік-шіркеу  күнтізбенің мейрамдары, сонымен  қатар, көктем мамыр мейраммы, Троица  деген Ярилы мейрамы - Иван Купалы.Барлығы  бұл мейрамда өлеңмен, бимен және  әшекейленген киімдерімен және  маскаларымен қарсы алатын болған. Жүз жылдық тарихы бар  масқарампаз  халық мейрамы және фольклорлық  мәдениеттің мықты көрінісі. Маскарад  қарапайым адамдар үшін әдебиет  пен өнер болды.

Тағы бір карнавалы түрі ол Петр 1 мен тығыз байланысты.Сол кездегі  адамдар Петр 1-дің голландық көйлек киіп, сақалын қырғаны қызық болды.Соған байланысты адамдар карнавал ұйымдастырды.Осы жылдары тағыда карнавалдар болған.Олардың бірі  тұрмыс  құрған әйелдер басқа адамарға өз махабатын білдерсе болады.Сондай – ақ бай адамдар қызметшілерге қызмет көрсететін болған.

Ең ірі карнавалдардың бірі 1763 жылдарда болған «Торжествующая Минерва».Бұл карнавалда адамдар көп қызықтар қөрді, яғни барлығы керсинше.Артымен жүріп бара жатқан жылқы,үлкендерді тамақтандырған балалар және тағыда басқа.

Лкция  13

Оқиғалы туризм – бұл  туризмнің бір түрі және көрінісі, сапарға шығу кандай болмасын  оқиғаларға . Оқиғалық туризм мәдениетке қатысы бар, спортқа, бизнеске және т б. 

Оқиғалы маркетинг: ұғым және көріністер

Күнделікті көшедеғы плакатта, газеттерде,  теледидардың басты экрандарының және компьютердің мониторларынан жарнамалық хабарламаларды көреді. Соңғы уақытты тұтынушы жарнамалық ақпараттың молдығы сол көзге ілу толастады. Сол себептен көптеген компаниялар басқа дәстүрлі жарнаманың жаңа креативті идеяның өнертабысына деген қызығушылығы. Бір мынадай тынымдардан event marketing - эмоциялы байланысты тұтынушы мен  брендтің арасында мақсатты тауардың немесе қызметтің өрлеуінің жасаушысы  түрлі оқиғаның ұйымы болып табылатын, шегінде оқиғалы марканың жүзеге асуын  жасайтын іс-шаралар: corporate events , trade events және special events.

Corporate events - тиімді маркетинг  аспаппен қызмет ететін корпоративтік  іс-шаралар. Осындай корпоратив(фирманың  мерейтойлары, мейрамдар, туған күндер, пикниктер)  тек компанияның  қызметкерлерін  шақыруға болады, және  түпкілікті  клиенттерді немесе серіктестерді  шақырады.

Trade events – бұл оқиға  тек клиентерге, серіктестерге, дилерлерге  ұйымдастырылады. Аталмыш іс-шараларға  апару болады түрлі таныстырылымды, конференцияларды, зайырлы әдіс-айлаларды, алқалы жиындарды, семинарларды, бас  қосуларды, көрмелерді. Осындай уақиғаның  басты  мақсаты жаңа товардың  сызықты демонстрациясы, әлеуетті  серіктестің ізденісі, тәжірибемен  айырбас  болып табылады.

event марканың үшінші көрінісі - special events, өзіндік  тауардың және  қызмет атқарудың өрлеуіне, бірақ  компанияның имиджіне жақсылап  әсер ететін  арнаулы іс-шараның(фестивалдің, концерттердің, жаппай шоулардың-бағдарламалардың, жарнамалық айналымдардың) қатарын  ұсынад.

15. Дәріс: Ивент  компаниясы маркетингтің кызмет  көрсету субьектісі

Оқиғалы маркетинг (Event marketing)- арнайы іс-шаралар кешені үшін ойластырылған, компания қызығушылықтарын, есте сақталған белгілі бір оқиғамен байланыстыру немесе көпшілікке аян оқиғамен нақты фирманы таныстыру.

Бұндай оқиғалы  маркетингты пайдаланғанда басты нәрсе- ол оқиға. Сонымен қатар  «Ивент» (от англ. event – событие, мероприятие) термині қолданылады.

Ивент- бұл көңіл көтеруге арналған немесе жарнамалық, театрлық сахнада орындалатын, кино немесе телеэкранда, спорттық немесе цирк аренасында әр түрлі сюжеттерге байланысты орындалатын қойылым. Демек ивент- менеджер дегеніміз- арнайы ивент компанияда жұмыс істейтін, ұйымның құрылуына ат салысатын, және әр түрлі форматта және масштабта оқиғалардың болуына, өткізілуіне жауап беретін тұлға.

Ивент компаниясын маркетингтің кызмет көрсету субьектісі ретінде қарастырып көрейік. Ол үшін маркетингтің ең негізгі функциясы кызмет көрсетудің нарықтағы үрдісінде (немесе дамуында). Вячеслав Карповтын пайымдауы бойынша: Оқиғалы маркетинг бұл- бизнесті жургізу болса , ал оқиғалы менеджмент бұл-оқиғаны қадағалап жургізетін кілті болып табылады. Бұл айтылған көзқарас оқиғалы маркетингтің екі жақты сипаттамасын береді. Яғни аудитория үшін өнім- бренд болса, ал өнімді тапсырыс берушілер үшін- оқиға болады. Бұл ретте оқиға өнімінің негізі ретінде карастырылады. Өйткені өнім бұл-қызмет. Сонымен катар  өнім өте күрделі мәселе ретінде қарастырылған. Себебі сатушының өнімі ар түрлі сапада болады. Ал бұл ивент компанияның жұмыс істеу тажірибесіне , репутациясына байланысты. Сатушы  ресурстарды  колдана отырып, нәтижелі өнімді өндіруге және тұтынушылардың кажеттілігін қанағаттандыратындай оқиғаны өндіруге уәде береді. Бірақ та кызметтін сапасын алдын ала өлшеу мумкин емес. Себебі сатып алушылар өнімге деген кепілдікке зәру болады. Айтылган кепілдемелер келесідей жолдардан тұрады: