Мемлекет және құқық теориясының пәні мен әдісі

   Заң ғылымы, оның ішінде  мемлекет пен құқық теориясын  қоғамды жеке танитын ғылым  болып XIX ғасырдың ортасында қалыптасты. Жалпы теория төрт топқа бөлінеді:

1. Жалпы теория – мемлекет пен құқытың қоғамды реттеп – басқаруын, мазмұнын, қағидаларын, белгі – нышандарын, функцияларын зерттейді.
2. Ұлттық мемлекет – құқық пен саясаттың тарихи даму процесін зерттеу пәндері. Шет мемлекеттерінің тарихы.
3. Салалық заң ғылымдары: азаматтық, қылмыстық, әкімшілік, конституциялық, қаржы, отбасы т.б. құқықтар.
4. Арнаулы заң ғылымдары: криминалистика, соттық медицина, психиатрия т.б.

   Мемлекет және құқық теориясы  заң ғылымының барлық саласының  объективтік даму заңдылықтарын, бір – бірімен байланысын зерттеп  жалпылама тұжырымдар жасап отырады. Бұл тұжырымдарды салалық ғылымдар  пайдаланып отырады. Ал жалпы  теория салалық ғылымдардың 

13

жетістіктерін пайдаланып, жалпы заң ғылымының негізін дамытып отырады.

   Сонымен, жалпы теория барлық  заң ғылымының салаларын біріктірушісі, негізін құраушы, дамытушы жетекші  ғылымға айналып отыр. Адам қоғамы  диалектикалық даму процесінде  болғандықтан ғылымның міндеттері  де өзгеріп, толықтырылып, жаңарып  отырады.

   Қазаіргі заманда еліміз  нарықты экономикаға көшіп жатқанда  Қазақстан мемлекетіміздің заң  ғылымының бағыты да, функциясы  да күрт өзгеоді. Жаңа өмірге  сай ғылым өзінің жұмысын қарқынды  түрде жүргізіп, жаңа қоғамның  тілектеріне, мүдделеріне сәйкес  ғылыми зерттеулер,қорытындылар  жасауға тиіс.

   Сонымен, адам қоғамның тарихын, даму прцесін, мазмұнын, болашағын  зерттейтін пәндерді қоғамдық  ғылым деп атайды. Олар қоғамды  жан – жақты ғылыми – зерттеу  тұрғысынан зор үлес қосады. Бұлардың  ішінде мемлекет және құқық  теориясына кеңірек көңіл бөлетін  философия, саяси экономия мен  тарих.

Қоғамдық ғылымдар кейбір күрделі мәселелерді бірлесіп зерттейді. Олар қоғамның жалпы объективтік даму заңдылықтарын, бір – бірімен байланысын қоғамдағы саяси – экономиялық, мәдени - әлеуметтік, мемлекеттік – құқықтық құбылыстарды ғылыми тұрғыдан зерттеп, дамытып отырады. Бұл мәселелерді, құбылыстарды ғылым қоғамның өткен дуірде қоғамның диалектикалық даму процесін, санқырлы өзгеріс құбылыстарын зерттеп, қорытынды ғылыми тұрғыдан болжап, қорытында ұсыныстар беріп отырады. Бұл процесте қоғамдық ғылымдар табиғи – нақты ғылымдар бірлесіп зерттеулер жүргізеді. Өйткені, әлемнің материалдық және рухани тұтастығы мен бірлестігін ескере отырып, дүние жүзіндегі барлық ғылымдар бірлеспейінше ғылыми – техникалық өрлеу болашақ емес.

   Кооперациясыз материалдық, қаржылық, табиғи ресурстарды үнемді, тиімді пайдалануға және оның  өнімді технологиялық процесіне  қалыптастыруға мүмкіншілік болмайды. Ғылымның бірлестігі олардың  дербестігіне нұқсан келтірмейді. Әр ғылым табиғаттың және қоғамның  обективтік даму процесіне өз  тұрғысынан зерттеп, ғылыми тұжырымдар  жасап отырады. Мысалы, мемлекет  пен құық қоғамдағы барлық  қарым – қатнастарды реттеп  – басқарып, заңдылықты, тәртіпті  жақсартып, демократияны дамытып, қоғамның  сапалы саяси – экономикалық, мәдени - әлеуметтік дамуын қамтамасыз  етеді.

   Сонымен, қоғамдық ғылымдардың, оның ішінде заң ғылымының  адамзаттың бірлестігін дағдарысқа  ұшыратпай прогрестік жолмен  дамытудағы үлесі мол және  баға жетпейтін маңызды күш  деуге болады.

   Жалпы теория өзінің ғылыми  зерттеуінде бір өлкенің, бір  мемлекеттің, бір елдің шеңберімен  шектелмейді. Ол өз жұмысында  көптеген елдің, көп мемлекеттердің  тәжірбиесін қамтып, байланыстырып  зерттеу арқылы ғылыми қорытынды  жасайды. Жалпы теорияның бұл  қорытындылары дүниежүзілік заң  ғылымының жетістіктерімен, жаңалықтарымен  сәйкес, қалыптасып отыруы керек.

14

   Сонымен, жалпы теория барлық  заң ғылымдарының негізін құраушы,

дамытушы, біріктіруші, жетекші ғылым. Жалпы теория заң ғылымдарын жалпы, аонаулы, ерекше, жекеше бағыттарын ғылыми тұрғыдан зерттеп, анықтап, көрсетіп отыратын ғылым. Міне, осы көрсетілген бірлік болмаса, бағыттар анықталмаса зерттеуге нышан келтіріп, ғылымның дамуында кемшіліктер пайда болады. Осы кемшіліктерді болдырмау жалпы теорияның бірден – бір міндеті.

   Адам қоғамды диалектикалық  даму прцесінде болғандықтан  қоғамдық ғылымдардың міндеттері  де өзгеріп, толықтырылып, анықталып  отырады. Бұл жұмыс заң ғылымында  жалпы теорияның міндеті.

   Қазіргі заманда нарықты  экономикаға көшіп жатқанда, егеменді, тәуелсіз Қазақстан Республикасы  өмірге келгенде жалпы теорияның  ғылыми мазмұны, функциясы күрт  өзгерді. Жаңа өмірге сай ғылым  өзінің жұмысын қарқынды түрде  жүргізіп, жаңа қоғамның тілектеріне, мүдделеріне сәйкес ғылыми зерттеулер, қорытындылар жасауға тиіс.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

15

 

Заң ғылымының жүйесі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Заң ғылымы дегеніміз - мемлекеттік, құқықтық құбылыстырды зерттеп, олардың қоғам өмірімен байланыстарын, арақатынасын және атқаратын рөлін айқындайтын арнайы білім жүйесі.

 

 

 

16

3. Қорытынды

 

Бұл тақырыпты қорта келе, мен тақырыптан мазмұнын толық аша білдім деп ойлаймын. Бұл тақырыптын әрбір тарауын күрделі зерттедім.

Жалпы теория – мемлекет пен құқықтың өмірге келу, даму заңдылықтарын, мақсатын, мазмұнын, құрлысын, нысанын, қағидаларын, белгі - нышандарын, функцияларын зерттейді. Теорияның пәні қоғам мен мемлекеттің арасындағы санқырлы күрделі қарым – қатнастарды, қоғамның саяси жүйесіндегі мемлекеттің алатын орнын, маңызын азаматтық қоғам мен мемлекеттің өзара байланысын, адамдардың сана - сезімін, оның қоғамдағы маңызын, мемлекеттің болашағы, құқықтық мемлекет қалыптастыру бағыттарын зерттеп, қорытынды тұжырымдар жасап отырмын.Оларды бір – бірінен айыруға болмайды. Олар объективтік тұрғыдан тығыз байланыста бірлесіп дамитын ғылым.

Бірінші бөлімнің бірінші бөлімшесінде мемлекет және құқық теориясының жалпы пәні дегеніміз не? Мемлекет және құқық теориясы пәні – адам қоғамның өміріндегі құбылыстардың, мемлекет пен құқықтың өмірге келу, даму обьективті заңдылықтары мен олардың мәні – маңызы, құрылымы және мақсаты. Бұл пәнді оқи келе біз қандай нәтижеге жеткенімізді, яғни мемлекет пен құқық туралы не білетінімізді жаздым.

Екінші бөлімшесінде мемлекет құқық теориясының әдістері туралы. Бұл бөлімшесінде мемлекет және құқық теорисының әдістері дегеніміз не? Мемлекет және құқық теориясының әдісі – барлық ғылымдармен қолданылатын жалпы зерттеу әдістері, барлығына ортақ қағидалар.Мемлекет және құқық теориясында қанша әдіс бар екені туралы жазылған.

Үшінші бөлімнің бірінші бөлімшесінде мемлекет және құқық теориясының атқаратын. Онда мемлекет және құқық теориясы барлық заң ғылымдарына негіз болады, зерттеу жолын көрсетеді. МҚТ-ның жеті қызметі жайында жазылған.

Үшінші бөлімнің екінші бөлімшесінде Заң ғылымдар жүйесінде алатын орны туралы жаздым. Мемлекет және құқық теориясы заң ғылымының барлық саласының объективтік даму заңдылықтарын, бір бірімен байланысын зерттеп жалпылама тұжырымдар салалық ғылымдар пайдаланып отырады. Ал жалпы теория салалық ғылымдарының жетістіктерін пайдаланып, жалпы заң ғылымының негізін дамытып отырады. Әлемнің материалдық және рухани тұтастығы мен бірлестігі дүние жүзіндегі барлық ғылымның өзара байланысын дәлелдейді. Әсіресе, бұл өзара байланыс қоғамдық ғылымдар арасында жақсы қалыптасқан. Бұл ғылымдар қоғамды, адамды, олардың ара қатынасын, сана - сезімін зерттейді. Зерттеудің негізгі мақсаты адамның бостандығы, құқығы, қадір - қасиеті, ар - намысы. Қоғамдық өмірдің ең өзекті мәселесі - мемлекет пен құқықтың маңызы, олардың алатын орны. Бұл проблемаларда жалпы теория қоғамдық ғылымдардың басқа түрлерімен (философия, экономика, социология политология т.б.) бірігіп зерттеп отырады.

17

Сонымен қатар мен курстық жұмысымды Қазақстан 2030, және Қазақстан 2050 стратегиясы жайында қорытындыласам:

Қазақстан-2030 Стратегиясы– ел дамуының 2030 жылға дейінгі кезеңге арналған стратегиялық бағдарламасы. 1997 жылы қазанда қабылданған. Президент Н.Ә.НазарбаевтыңҚазақстан халқына жолдаған арнауында баяндалған. Стратегияда көзделген мақсат – ұлттық бірлікке, әлеуметтік әділеттілікке, бүкіл жұртшылықтың экономикалық әл-ауқатын жақсартуға қол жеткізу үшін тәуелсіз, гүлденген және саяси тұрақты Қазақстан мемлекетін орнату. Аумақтық тұтастықты толық сақтай отырып, еліміздің тәуелсіз мемлекет ретінде дамуы. Мемлекеттің тұрақты түрде дамуын қамтамасыз ететін барлық қажеттіліктер шеңберіндегі бастапқы шарт – ұлттық қауіпсіздік және мемлекеттіліктің сақталуы. Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізгі көрсеткіші ретінде демократиялы, индустриясы дамыған басты мемлекеттермен байланыстарды күшейту, халықаралық институттар мен форумдардың көмегі мен жәрдемін пайдалану қажеттігі атап көрсетілді.

Қазақстан 2050 стратегиясы:

Қазақстан ХХІ ғасырдың басында тәуелсіз әрі өзіне сенімді болып отыр.

Жаһандық дағдарыстың жалғасуының әсерінен әлемде болып жатқан өзгерістер бізді үрейлендірмейді. Біз оларға дайынбыз. Біздің ендігі міндетіміз – егемендік жылдары қол жеткізгеннің барлығын сақтай отырып, ХХІ ғасырда орнықты дамуды жалғастыру.

«Біздің басты мақсатымыз – 2050 жылға қарай мықты мемлекеттің, дамыған экономиканың және жалпыға ортақ еңбектің негізінде берекелі қоғам құру».

«Мықты мемлекет экономикалық жедел өсу жағдайын қамтамасыз ету үшін аса маңызды болмақ».

«Біздің басты жетістігіміз – тәуелсіз Қазақстанды құрғанымыз».

Біз шекарамызды заңдық тұрғыдан ресімдедік. Елдің тұтастандырылған экономикалық кеңістігін құрдық. Елде өндірістік байланыстарды қайтадан орнықтырып, нығайттық. Бүгінде барлық өңірлер бір-бірімен ажырағысыз байланыста жұмыс істейді. Билік тармақтарының бөлінуіне негізделген заманауи мемлекеттік басқару жүйесін жасаған тарихи маңызды конституциялық және саяси реформалар жүргіздік. Елдің жаңа елордасы – Астананы салдық. Бұл заманауи қала біздің бойтұмарымыз бен мақтанышымызға айналды. Біз еліміздің мүмкіндігін әлемге көрсету үшін оның әлеуетін пайдалана алдық. Дәл сол себептен де халықаралық қауымдастық  ҚазақстандыЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесін өткізу орны ретінде таңдады. Егер Астана болмаса, бұл да болмас еді. Мұндай құрмет кез келгеннің еншісіне тие бермейді. Біздің еліміз  кеңестен кейінгі кезеңдегі күллі кеңістікте  ЕҚЫҰ-ға төрағалық еткен, осы Ұйымның Саммитін өткізген және ғаламдық ауқымдағы іс-шара – ЭКСПО-2017-ні өзінде өткізетін бірінші ел екенін  айтсақ та жеткілікті.

18

4. Негізгі қолданылған  әдебиеттер тізімі:

1. Мемлекет және құқық теория негіздері  Қ . Д . Жоламанов Алматы 2007ж.[курсавойда 3-5,кітапта 4-7 беттер аралығы]
2. Мемлекет және құқық теория негіздері  Ғ. С . Сапарғалиев, А . С . Ибраева «Фолиант» баспасы  Астана 2007ж[курсавойда 6-8,кітапта 7-19 беттер аралығы].
3. Мемлекет және құқық теория негіздері  С . Өзбекұлы, Ө . Қопабаев  «Жеті жарғы» баспасы   Алматы  2010ж. [курсавойда 9-12, кітапта 4-13 беттер аралығы]
4. Мемлекет және құқық теория негіздері  Д . А . Булгакова  Алматы  2013ж. [курсавойда 13-16, кітапта 9-13 беттер аралығы]
5. Қазақстан Республикасы Конституциялық құқығы  Ғ . Сапарғалиев «Жеті жарғы» баспасы  Алматы  2012ж. [курсавойда 7-10, кітапта 4-5 беттер аралығы]
6. Мемлекет және құқық теория негіздері  Е.К.Аюпова   Алматы  2013ж. [курсавойда 9-15, кітапта 4-14 беттер аралығы]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

19

5. Қосымша пайдаланылған әдебиеттер

 

1. «Теория государства и права» А . Б . Венгеров 2000г.

     [ курсавойда 5, кітапта 7 бетте]

2. «Теория демократии» Нудненко Л . А   «Юрист» 2001г. [курсавойда 9, кітапта 7 бетте]
3. «Теория государства и права в схемах и определениях» . В . К . Бабаев, В . М . Баранов, В . А . Толстик    2001г. [курсавойда 13, кітапта 10 бетте]

4.  Тихомиров 10.А. Юридическая энциклопедия. М., 2009 

     [курсавойда 16, кітапта 12 бетте]

5.  Юридические  понятия и термины. Алматы, 2011[курсавойда 4-5,

     кітапта 6-7 бетте].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

20