Автор работы: Пользователь скрыл имя, 15 Ноября 2013 в 15:02, реферат
Білдек – әр түрлі материалдарды өңдеуге арналған машина. Кейде өндірісте қолданылатын сүйемелдеуші құрылғыны да білдек деп атайды. Металл кесу, ағаш кесу, тас өңдеу білдектері болады. Тоқыма өндірісінде тоқу білдегі қолданылады. Білдектің сондай-ақ ажарлау, теңгеру, сүргілеу, жону станогы сияқты түрлері болады.
Токарлық кескіштердің жіктелуі, оларды дайындауға арналған материалдар
Кескіштер - ішкі және сыртқы беттерді жону үшін дайындаманы кесіп алуға, бұранда оюға, қиық жиектерді алуға және шетжақтарды тіліктеу үшін токарлық станоктарда қолданылатын көп таралған құрал түрі.
Құрылымы бойынша кескіштерді тұтас және құрастырылған деп бөледі.
Қималары бойынша ұстағыштар тік бұрыщты, квадратты және дөңгелекті болып келеді. Ұзындығы бойынша кескіштерді 32 мм-ден 500 мм-ге дейін шығарады.
Қолданысы бойынша кескіштер өтпелі, бүйіршіктейтін ( тілімдейтін ), қиғыш, кеңей жоңғы, бунақты, бұрандакескіш, фасонды және басқалай бөлінеді. Өтпелі кескіштер түзу және иілмелі болады.
Кесу құралын дайындау үшін келесі құрал материалдарын қолданады: тез кескіш болаттар, қоспаланған және көміртекті болаттар, қатты қорытпалар, минерал қышты, табиғи және жасанды алмаздар.
Құралдық болаттар - негізгі мәні ( сипаты ): кесу қабілеті, қызу төзімділігі, тозу төзімділігі, жылу төзімділігі.
Шыбықты болат дайындау тәсілі бойынша соғылған, ыссы соғылған, мөлшерленген болып бөлінеді.
45 және 40 х таңбалы құрылымдық болаттарды кескіш ұстағыштарын жасау үшін қолданады.
У12А, У13А таңбалы аспаптық көміртекті болаттар - ұңғылағыштарды, бұрандакескіштерді, егеулерді даярлауға арналған.
9ХС және ХВГ таңбалы құралдық өоспаланған болаттар - бұранда жасаушы құралдарды даярлауға арналған.
Тез кескіш болаттар фасонды, бұранда кескіш және кесу кескіштерді даярлауға арналған.
Қатты қорытпаларды құралдың кесу элементтерін дайындау үшін қолданады және төрт топқа бөледі: вольфрам кобальтты ( ВК ), титан тантальды (ТТ ), титан кобальтты ( ТК ) және вольфрамсыз ( ТН және ТМ ).
ВК топты қорытпалар шойыннан, түсті металдардан жасалатын бөлшектерді, төзімді болаттар мен сынық жоңқа жасайтын басқа материалдарды өңдеу үшін қолданады.
ТК тобын коррозияға төзімді және ыстыққа берік болаттарды өңдеу үшін қолданады.
ТМ топты қорытпалар құрылымдық, төмен қоспаланған болаттар мен түсті металдарды таза және жартылай таза өңдеу кезінде қолданады.
Кесу процесінде кесуші құрал тозады. Кесу қасиетін қалпына келтіру үшін құралды қайрауға және бабына жеткізуге келтіреді.
Құралды қайрауға және бабына келтіру үшін электр корунд пен кремний карбидынан жасалған дөңгелекті қолданады.
Кескішті қайрау кезінде жоңғыш мыналарды сақтау қажет:
Ең алдымен басты артқы бет қайралады, содан кейін қосымша артқы бет, осыдан кейін алдыңғы бет, соңғы қайрауда кескіш ұшы қайралады.
Кесу режимі туралы түсінік
Токарлық станоктарда жұмыс істеген кезде кесудің сипаттамасы бөлінеді: кесу тереңдігі t, беріліс s, кесу жылдамдығы v.
Кесу тереңдігі деп кесу құралының бір жұмыс жүрісі ішінде кесілетін, өңделген және өңделінетін беттер арасындағы қашықтық секілді өлшенетін металл қабатын айтамыз. Формула бойынша анықталады: t = ( D – d ): 2, ( мм ); мұндағы D – үлкен диаметр, d - кіші диаметр.
Беріліс деп дайындаманың бір айналасындағы беріліс бағытына кескіштің кесу жиегінің орын ауыстыру шамасын айтамыз. Беріліс мм/айн-мен өлшенеді.
Жону кезінде берілістің түрлерін айырады: дайындама осіне бағытталған бойлық беріліс, дайындама осіне перпендикуляр бағытталған көлденең беріліс және бұрыш астындағы дайындама осіне енкіштелген ( көлбеуленген ) беріліс.
Кесу жылдамдығы – бөлшектің өңделінетін бетіне қатысты құралдың кесу жиегінің орын ауыстыру жылдамдығы.
/1000 ( м/мм );
Мұндағы D – өңдеулердің ең үлкен диаметрі ( мм );
n – бөлшектің айналу жиілігі, мин;
π – 3,14.
Бұрғылау және кеңейту. Бұрғылардың түрлері
Тұтас материалдарда тесік алудың кең тараған әдісі – бұрғылау. Бұрғылау кезінде кесу қозғалысы – ілгерімелі. Жұмысты бастамас бұрын станок орталықтарының алдыңғы және артқы ұштарының ұқсастығын тексеріп алады. Дайындаманы қысқыға орнатады және оның ауытқымасы айналу осіне қатысты сыртқы жонудан алынған әдіпті жоғарылатпауын тексереді. Сонымен қатар, тесік өңделетін дайындаманың шетжақ ауытқымасын тексереді және шетжақтары бойынша дайындаманы дұрыстайды.
Бұрғылауды дайындама айналасында бастайды. Бұрғыны дайындаманың шетжағына қолмен ақырын әкеледі және үлкен емес тереңдікте бұрғылайды. Содан кейін құралды қайтарады, дайындаманы тоқтатады және тесікті центрлеу дәлдігін тексереді. Бұрғы ауытқып кетпеу үшін бұрғылау басында үлкен диаметрлі қысқа спиральды бұрғымен немесе арнайы центрлейтін бұрғымен дайындаманы центрлеп алады. Бұл кезде бұрғылау басталғанда бұрғының көлденең жиегі жұмыс істемейді. Бұл дайындаманың айналу осіне қатысты бұрғылаудың ығысуын азайтады.
Тереңдігі оның диаметрінен үлкен тесікті бұрғылау кезінде бұрғыны тесіктен кезеңді шығарады және оның бунақтары мен дайындама тесіктерін жиналған жоңқалардан тазалайды.
Бұрғы үйкелісін азайту үшін тесік қабырғасынан суытатын сұйықтық жібереді, әсіресе болат және алюминий дайындамаларын өңдеуде. Шойын, жез және қоладайындамаларын суытусыз-ақ бұрғылауға болады. СС-ды қолдануы кесу жылдамдығын 1,4-1,5 есе жоғарылатады.
Автоматты берілісті бұрғылау кезінде болат бөлшектерде диаметрі 5-30 мм тесіктер үшін беріліс 0,1-0,3 мм/айн, шойын бөлшектерде 0,2-0,7 мм/айн қабылданады. Кесу жылдамдығы 30 м/мин шамасында.
Бұрғылау кезінде тесік диаметрі бұрғы диаметрінен аздап үлкен болады. Бұл мынамен түсіндіріледі, бұрғыны қондыруда, оны қайрау кезінде көптеген қателіктерінен бұрғы тесік осінен тыс кетіп қала береді. Бұрғыдан алынған беттің кедір-бұдырлығы =40, =12.5 жоғарылатпайды.
Кеңейту
Үлкен диаметрлі тесіктерді бұрғылау кезінде беріліс күші біршама артық болуы мүмкін, кейде станок қуаты жеткіліксіз болуы мүмкін. Бұл жағдайда тесікті әр түрлі диаметрлі екі бұрғымен кезектесіп бұрғылайды. Бірінші бұрғының диаметрі, әдетте екіншінің жартысына тең қылып алады. Кеңейту тұтас жағдайда диаметрі 25 мм жоғары тесік алу үшін де қолданады. Кесудің берілісі мен жылдамдығы бұрғылау кезіндегідей алынады.
Бұрғыны қайрау кезінде қырқұралдар желкесіне қисық сызықты пішін береді. Бұл кесу сыналарының кез келген қимасында артқы бұрыштарды қамтамасыз етеді. Бұл үшін бұрғыны шарықтасқа қысады және олармен бір уақытта айналмалы қозғалыс жасайды. Қолмен қайрау дағдысында екі бұрғы жиектерін ұзындықтары бойынша теңестіреді, бұрыштар тепе-теңдігін жасайды, сонымен қатар кесу сыналарының барлық ұзындығы бойынша артқы бұрыштың тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Бұрғы бұрғықайрағыш станоктарда біршама дәл және өнімді қайрайды. Бұрғы геометриасын құрамды қимаүлгілермен бақылайды.
Бұрғының көлденең жиегінде алдыңғы теріс бұрыш, сондықтан бұрғының кесу бөлігінің бұл бөлімі кеспелді, тек металды қырады. Диаметрі 15 мм-дегі бұрғыларда көлденең жиектің зиян әсерлерін азайту үшін көлденең жиекті кіші диаметрлі шарықтаста жонады.
Бұрғы шеттікерінде кесу жиектерінің бөлімдері біршама тозады, өйткені бұрғының бұл бөлімдері кесудің ең үлкен жылдамдығымен жұмыс істейді, массасы аз ғана, жылуды аз шығарады және тез қызады. Үлкен диаметрлі бұрғыларда бұл бөлімдердің жұмыстарын жақсарту үшін артқы беттерді екі бетті қайрау арқылы кесу жиектерінің ұзындығын үлкейтеді.
Далдашаны қайраумен екібетті қайрау бұрғының төзімділігін екі есеге арттырады.
Бұранданы кескендегі жонғыш-бұрама кескішті білдектің кинематикалық құрылымы
Траекторияны реттеу (кесілетін бұранданың қадамы tн).
Осында ішкі байланыста орнатылған реттеу ix органының берілісті қатынасының сандың мәнін алу мақсатқа салынады. Бұл мақсатқа жету үшін, ең алдымен реттеу шарты (РШ – УН) құрылады, ол кинематикалық топтың ішкі (немесе сыртқы) байланысында ақырғы орындау буындардың элементарлы қозғалыстардың сандың өзара байланысын сипаттайды.
Біздің мысалымызда ішкі байланыста ақырғы буындар болып айналдырық пен дайындама және құралкүймешік пен кескіш болып келеді. Сонда тапсырылған қадаммен бұранданы алу үшін реттеу шарты келесідей құрылуы мүмкін: айналдырықтың бір айналымы кесілетін бұранданың tн, мм қадамына тең құралкүймешіктің кескішпен орын ауыстыруына сәйкес келуі керек.
Қысқаша бұл жазуды келесідей көрсетуге болады:
РШ 1 айн. айн. → tн, мм.
Реттеу шартының жазуы негізінде кинематикалық теңдік теңдеуі (КТТ – УКБ) құрылады, ол ішкі (сыртқы байланыста) ақырғы буындарды байланыстырады. КТТ (УКБ) сол жақ бөлімі өзімен қарастырылатын тізбенің жалпы берілістік қатынасын көрсетеді, ол шарт белгісінің оң жақ бөлімінде келтірілген. Бұранданы кескен кезде КТТ (УКБ) келесі түрде жазылады:
1 айн. айн.· iкц · ix · tхв = tн ,
мұндағы iкт – кинематикалық тізбенің белгілі берілісті қатынасы (білдектің паспортынан);
tхв – жүрісті бұраманың қадамы, мм.
Ескерту: КТТ (УКБ) жазуы реттеу шартының сол жақ бөлімінен басталады.
Бұл мысалда берісті бұраманың қадамы оның көмегімен КТТ сол жақ өлшемсіз бөлімі реттеу шартының оң жағы сияқты өлшемдікке (мм) келтірілетін элемент (РШ қара).
Кинематикалық теңдік теңдеуінен ішкі байланыстағы реттеу органының берісті қатынасының белгісіз мәнін табамыз:
ix = .
Табылған ix мәнді қамтамасыз ету үшін тістер санын табады, мысалы, реттеу органының ауыстырымды тісті доңғалақтардың. Берісті қатынас ix=0,75 деп көрейік. Ауыстырымды тісті доңғалақтарды таңдаймыз
ix = =
Тістер саны а=75 және d=100 болатын доңғалақтар жинақта бар болса, онда есеп шешілген деп айтуға болады. Доңғалfқтардың біреуі болмаса, онда қайталау қажет, мысалы:
ix = = ,
яғни а = 50, в = 40, с = 36 и d = 60.
Жонғыш-бұрама кескішті
білдектер үшін стандартты қадаммен
бұранданы кесу үшін тісті доңғалақтарды
таңдау тапсырмасы білдек құрылымдаушы
зауыттардың
Кесу жылдамдығын реттеу
Сыртқы байланыста ақырғы буындар болып электрқозғағыш пен білдек айналдырығы келеді. Олардың қозғалысының негізгі сипаты болып айналу жиілігі келеді, яғни реттеу шартын келесі жазу түрінде көрсетуге болады: электрқозғағыштың айналу nэ жиілігіне айналдырықтың қажетті айналу жиілігі nшп (айн/мин) сәйкес келеді, қысқаша жазуы:
РШ: nэ, айн/мин → nайн., айн/мин
Реттеу шартының сол және оң жақтарында параметрлер бірдей өлшем бірліктермен болады, сондықтан КТТ (УКБ) сол жағын келтірудің қажеті жоқ, сонда
КТТ: nэ · iкц · iv = nайн.
Осыдан iv = .
Әмбебап жонғыш-бұрама кескішті білдектерде қажет етілетін берілісті қатынас iv, демек айналу жиілігі nайн де айналдырықты тұғырда орналасқан немесе жеке түзілім ретінде орындалған жылдамдықтар қорабынмен қамтамасыз етіледі. Тапсырылған жиілікті орнату кесте бойынша иінтіректерді қосу арқылы орындалады.