Іргетас блоктар өндірісін метрологиялық қамтамасыз ету

 

Жоспар:

I.Кіріспе

Жіктеуіштер және олардың  анықтамалары………………………….4

II.Негізгі бөлім

2.1. ҚР-ның мемлекеттік классификаторы…………………………...7

2.2. Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы классификаторы…...7

2.3. Экономикалық қызметтің ең маңызды салалары........................ 11

2.4. АШОК-административті- шекаралық объектілердің классификаторы…………....…………………………………………..21

2.5. НҚК – негізгі қорлардың классификаторы……………………..22

III.Қорытынды……………………………………………………….28

IV.Пайдаланылған  әдебиеттер…………………………………....29

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Жіктеуіш –жіктелген топтамалардың  және (немесе) жіктеу объектілерінің атаулары мен кодтарының жүйеленген жиынтығы ұсынатын ресми құжат.

Ведомстволық жіктеуіш – бұл  экономиканың, министрліктердің (ведомстволардың) белгілі саласын басқарудың автоматтандырылған жүйесінде қолдану үшін  белгіленген  тәртіппен енгізілген жіктеуіш. Ведомстволық жіктеуіштер халықаралық, мемлекетаралық және мемлекеттік жіктеуіштерге  енгізілмеген  ақпаратты қамтиды.

Жіктеуішті жүргізу – жіктеуіштің  эталондық және бақылау даналарын  өзекті (жандандыру) жағдайда ұстау.

Жіктеуіштің эталоны - қағаз және электронды тасығыштарда, ресімделуі бойынша стандарттарға  сәйкес келетін, белгілі бір күнге  жандандырылған жіктеуіштің түпнұсқасы. Жіктеуіштің эталоны Әзірлеушіде  сақталады.

Жіктеуіштің бақылау данасы – эталонның  қағаз және электронды тасығыштардағы көшірмесі. Бақылау данасы Уәкілетті  Департаментте сақталады.

Өнім - тауарлар мен қызметтерді  қамтитын экономикалық қызметтің нәтижесі.

Қызмет – бірінші бірлікпен  алдын ала келісім жасағанға  сәйкес басқа экономикалық бірлік қызметінің нәтижесінде, экономикалық бірліктің (әкімшілік мекеме, кәсіпорын, тұлға  және т.б.) немесе осы экономикалық бірлікке жататын тауар жағдайындағы өзгеріс.

Кодтау – жіктеуіш объектісін қалыптастыру және код беру үрдісі.

Жалпы  мемлекеттік статистикалық  байқау – мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті орган жүргізетін статистикалық байқау.

Кодтаудың параллельді әдісі – жіктелімнің фасетті әдісі кезінде алынған тәуелсіз топтамалар кодтарын пайдаланып жіктелім тобының және (немесе) жіктелім объектісінің кодын түзу.

Статистикалық нысан – статистикалық құжаттың алғашқы статистикалық деректерді белгіленген тәртіппен алуға немесе тіркеуге арналған қағаз немесе электрондық жеткізгіштегі формуляры (бланк, есептілік нысаны, сұрақтама, сауалнама, санақ парағы және басқа да формулярлар)

Код құрылымы – кодтағы белгілердің құрамы мен орналасу бірізділігін шартты белгілеу.

Жіктелімнің фасетті әдісі – көптеген объектілерді тәуелсіз жіктелім топтарына параллельді бөлу. 

Кодтың санды әліпбиі – код түзу үшін қабылданған санды белгілер жүйесі.

Құрылыс өнімдерінің ведомствалық жіктеуішін әзірлеудің негіздері:

- жаңа халықаралық және  мемлекеттік жіктемелер мен стандарттарды  енгізу;

- Қазақстан Республикасы  Статистика агенттігінің және  оның құрылымдық бөлімшелерінің  стратегиялық және ағымдағы жоспарларын  жүзеге асыру болып табылады.

Ведомстволық жіктеуіштің  әзірленуін Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің Өндіріс статистикасы департаменті құрылымдық статистика, құрылыс және инвестиция басқармасы жүзеге асырады.

Құрылыс өнімдері жіктеуішінің базалық негізі Еуропалық экономикалық қоғамдастықтағы Қызмет түрлері  бойынша өнімдер жіктеуіші (СПА 2008) болып табылады.

Жіктеуіш құрылыс өнімінің кодтарын қалыптастыру принциптерін анықтайды  және оларды ұлттық деңгейде толықтыруға  және (немесе) ұлғайтуға мүмкіндік  береді. Осы жіктеуішпен қарастырылған  кодтар: жекелеген сыныптарды қоспағанда экономикалық қызмет түрлерінің (ЭҚЖЖ – 4 белгі) және өнімдердің (ЭҚТӨЖ – 6 белгі) өзара байланысты жіктеуіштерінің  кодтарын біріктіреді. 

Қазіргі Қазақстанның аумағында  жүйелі және орталықтандырылған статистикалық  қызметтің пайда болуы 18 ғасырдың екінші жартысына, яғни Қазақстанның Ресей империясының құрамына кіру кезеңімен тұспа-тұс келеді.

Негізінен алғанда статистика органдары халық шаруашылық жоспарларының  орындалу барысы туралы экономика мен  мәдениеттің дамуы және оның жағдайы  жөнінде басқару және жос-парлау органдарын статистикалық (жалпыланған) ақпараттармен жедел қамтамасыз етіп отырған жалғыз жүйе болды.  Олар қолда бар статистикалық  материалдарды талдау мен жекелеген  міндеттердің орындалуына және экономикалық реформаларды жүзеге асыруға үлкен  көңіл бөлді, мұндай жұмыстарды жүзеге асыру 60-70 жылдары бірнеше рет  қолға алынған болатын; кәсіпорындарда, экономика салаларында мемлекеттік  жоспардың орындалмау себептерін, олардағы пайдаланылмаған резевтер туралы баяндап  және анықтап беру мәселесі қолға  алынды.

Өндірістің кезеңді (әрбір 5 жыл сайын) салааралық теңгерімі  мен халық шаруашылығындағы тұтыну, маңызды өнім түрлерін өндіру мен  тұтыну теңгерімі, отын-энергетикалық  теңге-рімдер, еңбек ресурстарының, негізгі қорлардың, қаржы ресурстарының, ауыл шаруашылығының негізгі өнімдерінің  және басқаларының жыл сайынғы теңгерімдері жасалып отыратын.

 

 

 

 

 

            

 

 

 

 

ҚР-ның мемлекеттік  классификаторы:

ЭҚТЖК – Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы классификаторы. 

АШОК – административті  – шекаралық обьектілердердің классификаторы.

НҚК- негізгі қорлардың  классификаторы.

ЭҚТЖК – экономикалық қызмет түрлерінің жалпы классификаторы.

  ҚР  МК03-2003

1. Қазақстан Республикасының  статистикалық орталығы бойынша  өңделген және енгізілген.

2. Қазақстан Республикасының  сауда және индустрия  министрлігі стандарттау метрология және сертификаттау комитетінің 2003 жылғы 30 желтоқсандағы № 542 бұйрығы бойынша бекітілген және енгізілген.

3.ҚР МК 03 -99 орнына экономикалық  қызмет түрлерінің жалпы классификаторы  енгізілген.

4. Шын классификатор   тақырыпта экономикалық қызмет  түрлерінің классификаторын   Еуропалық бірлестікпен құрайды. 

5. Периодтық тексеру –  5 жыл. 

Қазіргі кездегі классификатор, классификатор және кодтау тәртібін, барлық экономикалық қызмет түрлерін және олардың кодын орнатады.

Осы жіктеуіш экономикалық қызметтің барлық түрлерін сыныптау мен кодтау тәртібін (бұдан әрі - жіктеуіш) анықтап, олардың кодын белгілейді.

Жіктеуіштің талаптары өз қызметтерін Қазақстан Республикасы аумағында жүзеге асыратын және техникалық-экономикалық және әлеуметтік ақпаратты жіктеу және кодтау бойынша жұмыстарға қатысатын және (немесе) оларды өз қызметінде пайдаланатын, ведомствоға қарастылығына және ұйымдастырушылық-құқықтық нысандарына қарамастан министрліктер, ведомстволар, жеке және заңды тұлғалар үшін міндетті болып табылады.

Осы жіктеуіштің ережелері:

- деректерді жинау, өңдеу және тарату кезеңінде статистикалық деректерді өндіру барысында;

- статистикалық ақпаратты халықаралық  алмасуда, оның ішінде халықаралық  сауалнама негізінде;

- салық, кеден, банк есептерінде,  әр түрлі мемлекеттік дерекқорларда, тіркелімдерде, тізілімдерде;

- ұлттық шоттар жүйесі принциптерімен  экономиканы талдау және макроэкономикалық үлгілеу барысында қолдануға жатқызылады.

Қызмет түрі: Қызмет түрлері жіктеудің ең кішірейтілген санаттарын сипаттайтын өнімнің (тауарлар мен қызмет көрсетудің) бірыңғай жиынтығын жасау процесі.

Қызметтің негізгі түрі: Қосылған құны субъект жүзеге асыратын қандай да болмасын басқа бір қызмет түрінің қосылған құнынан артық болатын қызмет түрі.

Қызметтің қосымша түрі: үшінші тұлғалар үшін өнімдер өндіру мақсатында жүзеге асырылатын, негізгі түрден басқа қызмет түрі. Екінші реттік қызмет жіктеуіштің тиісті санатында ескеріледі.

Қызметтің қосалқы түрі: Объект қызметінің негізгі түрін қолдау үшін, осы объектінің тұтынуына арналған (тасымалдау, сақтау, сатып алу, өткізуді дамыту, жинастыру, жөндеу және қызмет көрсету, қорғау және т.с.с.) қысқа мерзімді сипаттағы тауарлармен және қызмет көрсетумен қамтамасыз ете отырып, жүзеге асырылатын қызмет түрі. Қосалқы қызмет объектінің негізгі қызметі бойынша ескеріледі.

Бір бейінді және бірнеше бейінді қызмет атқаратын заңды және жеке тұлғалардың экономикалық қызметінің барлық түрі осы жіктеуіштің объектілері (жіктелетін көптік элементтері) болып табылады.

Оларға қатысты ақпарат сұралатын  және статистикалық серпінді қатарлар жасалатын заңды және жеке тұлғалар статистикалық бірліктер болып табылады.

Экономикалық қызметтің бір  ғана түрімен айналысатын заңды  және жеке тұлғалар меншік түріне (жекеше немесе мемлекеттік) және шаруашылық жүргізудің ұйымдастырушылық-құқықтық түріне қарамастан жіктеуіштің бір топтамасында жіктеледі.

Жіктеуіште қызмет түрлерін өндірістік және өндірістік емес деп бөлу қарастырылмаған, бірақ бір жағынан негізгі және қосымша қызмет және екінші жағынан қосалқы қызмет арасында  айыру жүргізіледі.

Қызметтің негізгі түрі бойынша  жіктеу жұмыстың өнеркәсіпте немесе үй шаруашылығында машинамен немесе қолмен орындалуы-орындалмауына қарамастан жүргізіледі.

Өнімнің (тауарлар мен қызмет көрсету) тауарлық шығарылымы көлемінде қосылған құн қызметтің негізгі түрін анықтау үшін критерий болып табылады.

Кәсіпорынның көп бейінді қызметті жүзеге асыру барысында қызмет түрлері  көлденең немесе тігінен біріктірілуі мүмкін.

Қызмет түрлерін көлденең біріктіру, кәсіпорын өндірістің біркелкі факторларын пайдалану кезінде қызметтің бірнеше түрін бір мезгілде жүзеге асырса ғана, іске асырылады. Бұл кезде кәсіпорын қызметінің әрбір түрі бір-біріне байланыссыз. Мысалы, тек бір кәсіпорын жүзеге асыратын жөндеу және бөлшек сауда.

Қызмет түрлерін тікелей кіріктіру  өндірістің әр түрлі кезеңдері бір кәсіпорын ішінде бірте-бірте жүзеге асса, және өндіріс бір кезеңде келесі кезең үшін өндіріс құралы болып қызмет етсе көрінеді. Мысалы, саз өндіру және ол саздан кірпіш өндіру.

Көлденең және тігінен кіріктірілген кәсіпорындарды жіктеу жалпы қосылған құнды құруға көбірек үлес қосатын қызмет түрінің негізінде жүзеге асырылады.

Ет алу үшін құс өсірумен айналысатын, одан кейін ауыл шаруашылығы құсының етін және ет өнімдерін өндіретін (тікелей кіріктіру) кәсіпорын қосылған құнға көбірек үлес қосатын қызмет түріне байланысты жіктеледі.

Экономикалық қызмет түрлерін тігінен  кіріктірудің жалпы ережесінен ерекшеліктер Еуростат ұсынымдарында регламенттеледі.

Жіктеуіш екі блоктан тұрады:

- сәйкестендіру;

- атауы. 

Сәйкестендіру блогында жіктеудің төрт сатылы иерархиялық жүйесі және кодтың әріптік-цифрлық алфавитін қолдана отырып кодтаудың тізбектік жүйесі бар.

Кодтау үшін екінші және үшінші таңбалары арасында нүктелері бар төрт цифрлық он таңба қолданылады. Кодтау деңгейлік жүйеде жүргізіледі, оның әр деңгейінің белгісі, коды және элемент саны болады, соның ішінде:

• бірінші деңгей жіктеуіш секцияларын анықтайды (21) және алфавиттік кодпен белгіленетін тақырыптардан тұрады (A-U);
• екінші деңгей бөлімдерді анықтайды (88) және екі таңбалы цифрлық кодпен белгіленетін тақырыптардан тұрады (01-ден 99-ға дейін);
• үшінші деңгей топтарды анықтайды (272) және үш таңбалы цифрлық кодпен белгіленетін тақырыптардан тұрады (01.1-ден 99.0-ғе дейін);
• төртінші деңгей сыныптарды анықтайды (615) және төрт таңбалы цифрлық кодпен белгіленетін тақырыптардан тұрады (01.11-ден 99.90-ға дейін).

Сонымен, екі таңбалы деңгейдегі жіктеуіштің ең бірінші санатына 01 коды, үш таңбалыда - 01.1, төрт таңбалыда - 01.11 коды белгіленді.

Жіктеудің нақты деңгейі  келесі кішірейтілген деңгейдің  санаттарына бөлінбейтін жағдайларда "0" саны пайдаланылады. Мысалы, "Темекі өнімдерін өндіру" тобының коды 12.0, өйткені "Темекі өнімдерін өндіру" бөлімі (коды 12) топтарға бөлінбейді.

Жіктеудің ең төменгі деңгейіне төрт таңба кіреді.

Жіктеуіштің 88 бөлімі (екі таңбалы цифрлық код), 272 тобы (үш таңбалы код), 615 сыныбы (төрт таңбалы код) бар.

Ең ірі болып табылатын  екі таңбалы санаттар (бөлімдер) сандық кодтармен белгіленген, блоктарға топтастырылған (А-дан U -ға дейін 21 секция). Бұл блоктар экономикалық қызметтің ең маңызды салаларын қамтиды және 1-кестеде берілген.

1-Кесте

Секциялар	Атауы		Бөлімдер
А	Ауыл, орман және балық шаруашылығы		01-03
	өсімдік және мал шаруашылығы, жабайы аң мен құс аулау және өсіру, осы салаларда көрсетілетін қызметтерді қоса		01
	Орман шаруашылығы жҫне ағаш дайындау		02
	Балық шаруашылығы және аквамәдениет		03
B	Тау-кен өндіру өнеркәсібі және карьерлерді қазу		05-09
	Көмір және лигнит өндіру		05
	Шикі  мұнай және табиғи газ өндіру		06
	Металл  кендерін өндіру		07
	Тау-кен  өнеркәсібінің басқа салалары		08
	Кен өндіру өнеркәсібі саласындағы техникалық кызметтер		09
C	Өңдеу өнеркәсібі		10-33
	Тамақ өнімдерін өндіру		10
	Сусындар өндіру		11
	Темекі өнімдерін өндіру		12
	Тоқыма бұйымдарын өндіру		13
	Киім өндіру		14
	Былғары және оған жататын өнім өндіру		15
	Жиһаздан басқа ағаштан  және тоздан жасалған бұйымдарды өндіру; сабаннан және өруге арналған материалдардан жасалған бұйымдар өндіру	16
	Қағаз және қағаз өнімдерін өндіру	17
	Жазылған материалдарды  басып өндіру және җдайы өндіру	18
	Кокс және мұнайдың өңделген өнімдерін өндіру	19
	Химиялық өнеркәсіп өнімдерін өндіру	20
	Негізгі фармациялық өнімдер препараттар өндіру	21
	Резеңке және пластмасса бұйымдар өндіру	22
	Өзге бейметалл минералдық өнімдер өндіру	23
	Металлургия өнеркәсібі	24
	Машиналар мен жабдықтардан басқа дайын  металл бұйымдарын өндіру	25
	Компьютерлер, электрондық  және оптикалық бұйымдарын өндіру	26
	Электр жабдықтарын өндіру	27
	Басқа санаттарға енгізілмеген машиналар мен жабдықтарды өндіру	28
	Автокөлік құралдарын, тіркемелер және жартылай тіркемелерді өндіру	29
	Басқа көлік құралдарын өндіру	30
	Жиһаз өндіру	31
	Өзге дайын бұйымдарды өндіру	32
	Машиналар мен жабдықтарды  жөндеу және орнату	33
D	Электрмен жабдықтау, газ, бу беру және ауаны кондиционерлеу	35
E	Сумен жабдықтау; кәріз жүйесі, қалдықтардың жиналуына және таратулуына бақылау жасау	36-39
	Суды жинау, өңдеу және тарату	36
	Кәріз жүйесі	37
	Қалдықтарды жинау, өңдеу және жою; қалдықтарды өңдеу	38
	Рекультивация және қалдықтарды жою саласындағы өзге де қызметтер	39
F	Құрылыс	41-43
	Ғимараттар мен құрылыстарды салу	41
	Азаматтық құрылыс	42
	Бір салаға арналған құрылыс  жұмыстары	43
G	Көтерме және бөлшек сауда, автомобильдерді және мотоциклдерді жөндеу	45-47
	Автомобильдер мен мотоциклдерді  көтерме және бөлшек сату	45
	Автомобильдер мен мотоциклдерден саудасынан басқа, көтерме сауда	46
	Автомобильдер мен мотоциклдерді  сатудан басқа, бөлшек сауда	47
H	Көлік және жинақтау	49-53
	Құрылықтағы көлік қызметі және құбырмен тасымалдау	49
	Су көлігі	50
	Әуе көлігі	51
	Жинақтау және қосалқы көлік қызметі	52
	Пошталық  және курьерлік қызмет	53
I	Тұру және тамақтану жөнінде қызмет көрсету	55-56
	Тұруды ұйымдастыру жөнінде қызмет көрсету	55
	Тамақ өнімдерін және сусындарды ұсыну жөнінде қызмет көрсету	56
J	Ақпарат және байланыс	58-63
	Баспа қызметі	58
	Кино, бейнефильмдер және телевизиялық бағдарламалар, фонограмма және музыкалық жазбалар шығару	59
	Бағдарлама және теле-радио хабарлама жасау жөніндегі қызмет	60
	Байланыс	61
	Компьютерлік программалау, кеңестер беру және басқа ілеспе көрсетілетін қызметтер	62
	Ақпараттық  қызметтердің қызметі	63
K	Қаржы және сақтандыру қызметі	64-66
	Қаржы қызметтері, сақтандыру және зейнетақы қорлары қызметтерін қоспағанда	64
	Міндетті әлеуметтік сақтандырудан басқа, сақтандыру, қайта сақтандыру және зейнетақы қорларының қызметі,	65
	Қаржыландыру және сақтандыру қызметтерін ұсыну бойынша қосалқы қызмет	66
L	Жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар	68
M	Кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет	69-75
	Құқық және бухгалтерлік есеп саласындағы қызмет	69
	Бас компаниялар қызметі; басқару  мәселелері бойынша кеңестер беру	70
	Сәулет өнері, инженерлік ізденістер, техникалық сынақтар мен талдау саласындағы қызмет	71
	Ғылыми  зерттеулер және әзірлемелер	72
	Жарнама қызметі және рынок конъюнктурасын зерттеу	73
	Өзге де кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет	74
	Ветеринарлық қызмет	75
N	Әкімшілік және қосалқы қызмет көрсету саласындағы қызмет	77-82
	Жалдау, жалға беру, лизинг	77
	Жұмысқа орналастыру	78
	Туристік операторлардың, туристік агенттіктердің және өзге де ұйымдардың  қызметі	79
	Қауіпсіздікті қамтамасыз ету  және тергеу жүргізу жөніндегі қызмет	80
	Ғимараттарға және аймақтарға қызмет көрсету саласындағы қызмет	81
	Әкімшілік-басқару, шаруашылық және басқа қосалқы қызмет көрсету саласындағы қызмет	82
O	Мемлекеттік басқару  және қорғаныс; міндетті әлеуметтік қамтамасыз ету	84
P	Білім беру	85
Q	Денсаулық сақтау және әлеуметтік көрсетілетін қызметтер	86-88
	Денсаулық сақтау саласындағы қызмет	86
	Тұрғын орынмен қамтамасыз ете отырып күтім-батау жөніндегі қызмет	87
	Тұратын жермен қамтамасыз етпей әлеуметтік қызметтер көрсету	88
R	Өнер, ойын сауқ және демалыс	90-93
	Шығармашылық, өнер және ойын-сауық саласындағы қызмет	90
	Кітапханалардың, мұрағаттардың, мұражайлардың және  мәдени қызмет көрсететін басқа мекемелердің қызметі	91
	Құмар ойындар және бәс тігуді ұйымдастыру жөніндегі қызмет	92