Азотобактер туысы бактерияларының фитопатогенді саңырауқұлақтарға қатысты антогонистік белсенділігі бар штамдарды сұрыптау

 

18 Сурет - дақылдардың глицерин, арабиноза, лактозасы бар ортада өсу көрінісі

 

8 Кесте. Azotobacter туысына жататын бактериялардың биохимиялық қасиеттері

 

Белгілер	Штамдар
	45-2ЭС	52-5ЭС	53-5ЭС	60-7ЭС	61-7ЭС	9-3 ЭМ		3-3 ЭМ
1	2	3	4	5	6	7		8
Каталазалық белсенділік	+	+	+	+	+	+		+
Диастазаға    белсенділік	+	+	+	+	+	+		+
КОН	+	+	+	+	+	+		+
Желатинді ыдыратуы	+	+	+	+	+	+		+
Уреазалық	+	-	+	+	+	+		+
Фенилаланинді дезаминирлеуі	-	-	-	-	-	-		-
Липаза	-	-	-	-	-	-		-
Штамдардың амин қышқылында өсуі
L-пролин	+	+	+	-	+	+	+
L-изолейцин	+	-	+	+	+	+	+
L-лизин	-	-	+	+	+	+	-
L-цистейн	+	+	+	+	+	+	+
Ескерту: “+”-өсуге қабілетті, “-”- өсу  байқалмайды.

Каталазалық диастазалық  және протеолитикалық  яғни желатинді ыдырату белсенділігін  барлық іріктеп алған бактериялар  көрсетті де, липазалық белсенділікті  керісінше бактериялардың барлығы  көрсетпеді. Уреазалық белсенділікті  тек 1 штамм 52-5ЭС көрсетпеді, фенилаланинді дезаминирлеу қабілеті барлық бактерияларда болмады.

Амин  қышқылдарының арасында L-пролинде 60-7ЭС штамы,

L-изолейцинде 52-5ЭС штамы, L-лизинде 45-2ЭС, 52-5ЭС, 3-3 ЭМ штамдарында өсу байқалған жоқ. L-цистейн амин қышқылында барлық бактерия изоляттары жақсы өсті (Kесте 8 және сурет 19).

 

 

 

  

  

 

19 Сурет - дақылдардың әр түрлі амин қышқылдарында өсу көрінісі

 

Биохимиялық анализ нәтижесіне сүйене отырып мынадай  қорытынды шығаруға болады. Азотобактериялардың  барлық штамдары жоғары каталазалық, диастазалық, желатинді ыдырату  қабілеті белсенді. Штамдардың бірде бірі  фенилаланинді дезаминирлеуі байқалған жоқ.

Берджи  бойынша бөлініп алынған штамдардың арасында 4 штамм 45-2ЭС, 52-5ЭС, 60-7ЭС, 9-3 ЭМ суда ерімейтін қоңыр түсті пигмент бөлуіне, қозғалғыш талшығы болуына  және циста түзуіне қарай Azotobacter chroococcum түріне жақын болды. Ал, азоттұтушы 3 штаммның -  53-5ЭС, 61-7ЭС және 3-3 ЭМ кейбір қасиеттерін зерттеуде қиындықтар туғандықтан түрге дейін нақты анықталмады. Сондықтанда ЭМ Azotobacter sp. түріне жатқызылды.

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Қазіргі кезге дейін топырақтың азотты қорын ұлғайтуда азот тұтқыштардың мәні нақты толығымен зерттелмеген. Топырақты зерттеудің сезімталдылығы жоғары жаңа тәсілдерін қолдану, бұрын ғалымдармен сипатталмаған жаңа азоттұтқыш микроағзалардың түрлерін ашуға мүмкіндік тудыруда. Сондықтан азоттұтқыш микроорганизмдердің биологиясын жан-жақты зерттеу қазіргі уақытта өзекті сұрақ болып қалуда.

Осыған  байланысты, жүргізілген зерттеу  жүмыстарында алынған нәтижелер  бойынша іріктеп алған Azotobacter туысына жататын 7 штаммды еліміздің  әр түрлі аймақтарындағы ауылшаруашылығына қажетті топырақтың құнарлығын арттыруда және өсімдіктерді әр түрлі фитопатогенді саңырауқұлақтардың қоздыратын ауруларынан күресуде қолданылатын биологиялық препараттарды жасауға негіз болады.

Сонымен, зерттеу жұмысымызды қорыта келе келесідей түйін жасадық:

1. Әртүрлі  топырақ үлгілерінен Azotobacter туысына жататын бактериялардың саны анықталынды. Алынған зерттеу нәтижелері бойынша топырақ үлгілерінің арасында Ақмола облысынан алынған топырақ үлгілерінде басқа топырақ үліглерімен салыстырғанда азот тұтушы бактериялардың саны жоғары болды және 77,1±1,2х10³ және 87,2±0,9х10³ мың  г/топырақ КТБ құрады.

2. Әртүрлі топырақ үлгілерінен антогонистік белсенділігі бар 23 бактерия изоляттары бөлініп алынды. Бөлініп алынған 23 бактерия изоляттарының арасында амилолитикалық және протеолитикалық және Fusarium solani және Candida саңырауқұлақтарына қатысты антогонистік қабілеттілігі бойынша 7 бактерия изоляты іріктеп алынды.

 3. Бөліп алынған антогонистік белсенділігі бар азотобактериялардың тасономиялық, түрлік қасиеттері зерттелді. Алынған зерттеу нәтижелері бойынша барлық культуралды-морфологиялық, физиология-биохимиялық белгілері бойынша 4 штамм - 45-2ЭС, 52-5ЭС, 60-7ЭС және 9-3 ЭМ Azotobacter chroococcum түріне жақын екендігі анықталды, ал 3 штамм 53-5ЭС, 61-7ЭС және 3-3 ЭМ бактериялары Azotobacter sp. түріне жақын болды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

 

1.   Умаров М.М. Ассоциативная азотфиксация- М.: МГУ, 1986-133 с.

2.   Дарқанбаев Т.Б., Шоқанов Н.К.  Микробиология мен вирусология негіздері -Алматы,1976-125с

3.   Шлегель Г.   Общая микробиология -М., 1987.- 395с

4.  Гамзиков Г.П. Азот в земледелии Западной Сибири. М.: Наука, 1981.-67 с.

5.   Дурынина Е.П., Великанов Л.Л. Почвенные фитопатогенные грибы -М., 1984.-57 с.

6.  Артюховский А.К. Почвенные мермитиды: систематика, биология, использование Воронеж. 1990.-56с.

7.   Егоров Н.С. Основы учения об антибиотиках. – М., 1969 -97 с.

8.  Позмогова И.Н., Гарсимова Г.Л., Садовова Н.В., Ховрычев М.П. Антибиотическая активность и гетерогенность популяции Azotobacter chroococcum // Прикладная биохимия и микробиология.- 1987.Т.24.№2. – С.182-186.

9.   А.с. 522931. СССР. Алешина О.А., Новогрудская Е.Д., Чекасина Е.В. и др. Azotobacter chroococcum (ВНИИбакпрепарат) – 107, образующий антигрибной антибиотик. Опубл. 05.08.1976.-18-20c.

10.  Пат. 2245918. Росийская Федерация. С1. А01N63/00, C12N1/20, C12R1:065.Штамм бактерий Azotobacter vinelandii  для получения бипрепарата для борьбы с корневыми гнилями пшеницы и повышения количества и качества урожая. Логинов О.Н., Пугачева Е.Г., Силищев Н.Н., Галимзянова Н.Ф. Заявленио 07.07.2003; опубл.02.10.2005.-28-32c.

11.   Пат. 2289620. Россия. С1. А01N63/00, C12R1:065. Штамм бактерий Azotobacter chroococcum, обладающий широким спекттом функцидного дейтсвия и биопрепарат на его основе. Канлыба Е.В., Назаров А.Г. ЗАО «ПИТ ком».№2005129297/13; Заявл.21.09.05; Опубл.20.12.06.-16-21c.

12. Мишустин  Е.Н., Наумова А.Н., Хохлова Ю.М. и др. Антифунгальный антибиотик из культуры Azotobacter chroococcum. Микробиология. – 1969.В.1.Т.38.- С.87-90.

13. Лях С.П. Микробный меланингенез и его функции. –М.: Наука, 1981.- 274-с.

14. Вилесов Г.И., Давыдова О.Е., Мальцева Н.Н., Дульнев Г., Волкогон В.В., Черняева И.И. Биологическая фиксация молекулярного азота при использовании аммонийно-карбонатных соединений //Микробиол. ж., 1997. Т.59.№4.- С.51-59.

15. Ожиганова  Г.У. Эффективность использования  бактерий рода Azotobacter  для инокуляции семян Amarantus cruentus // Дис . … на соискание ученой степени к.б.н., Казань.1993.- С.56-59.

 

16.  Глаголева  О.Б., Умаров М.М., Злотников А.К.  Нитрогеназная активность ризосферных  диазотрофных бактерий в чистых  и смешанных культурах // Микробиология.  – 1994.Т.63.№2. – С.221-227.

17.   Rajaromamohan R. V., Adhya T.K., Patnaik G.K. et al. Potentials of associative nitrogen fixation for sustainable rice cultivation: 15^th World Cong. Soil Sci., Acapulco, July, 1994^ Trans.Vol.4b. Commiss.3.Poster Sess.-Mexico, 1994. – 185. р

18. Иванова Т.И., Кузьмина Н.П., Чевычелов А.П. Численность микроорганизмов и уровни микробиологических активности мерзлотных антропогенно-трансформированных палевых почв Якутии // Почвоведение.- 2008.№11. – С. 1371-1380.

19. Карагуйшиева Д. Аэробные азотфиксирующие бактерии почв Казахстана. Автореф. … докт. Биол. Наук: 03.00.07. Алма-ата, 1984-48 с.

20.   Карамшук З.П. Азотофиксирующие микроорганизмы в темно-каштановой почве Северного Казахстана. // Вестнки селькохозяйтсвенной науки Казахстана. – 1981.№6. – С.34-37.

21. Назарбекова С.Т., 500тестов по курсу Систематика растений КазНУ им.аль-фараби . Алматы -2005.– С.22-27.

22.   Микологический и фитопатологический словарь – справочник. Алматы 2003-177с.

23. Аблакатова А.А. Микрофлора и основные грибные болезни плодоягодных растений юга Дальнего Вастока М., 1965-146с

24. Бабьева И.П. Почвенные дрожжи М.:МГУ 1987- 75с

25. Бактерии, водоросли, грибы  Ташкент, 1987-190с

26. Батырова Г.Ш.  Конспект флоры макромицетов Копетдага Ашхабад 1985 – 91с

27. Беглянова М.И. Флора агариковых грибов южный части Красноярского края Красноярск, 1972 -73с.

28. Беккер З.Э. Физиология ибиохимия гибов М.: МГУ 1988.-227с

29. Билай В.И. Опреледелитель токсинобразуюших микромицетов Киев:Наук.думка ,1990-233с.

30. Корчагина. Растения, бактерии, грибы, лишайники М.,1988-256с.

31. Корбонская, Я.И. Грибы Таджикистана Душанбе 1990-331с.  

32. Грибы – гифомицеты – регуляторы численности паразитических нематод КазССР, 1990 – 175с.

33. Шлегель Г. Общая микробиология М.,1987- 395с.

34.  Соколов М.С., Монастырский О.А., Пикушова Э.А. Экологизация защиты растений. – Пущино: ОНТИ ПНЦ РАН, 1994-56с.

35. Использование биологических методов в повышении продуктивности сельскохозяйственного производства: Аналит. обзор / Культебаев Э.Т., Ковальчук И.Ю., Улезько Г.Г. и др. Казанский НИИ науч.-техн. И конъюктурно-коммерч. информ. с ВЦ. – Алма-Ата, 1991-87с.

36. Биологический метод защиты сельскохозяйственных растений от вредителей и болезней, Резватова О.Н. – Киев, 1988-192с.

37.   Хотянович А.В. Методы культивирования азотфиксирующих бактерий способы получения и применения препаратов на их основе (методические рекомендации) л., 1991. 5 с.

38. Итоги совещания по изучению симбиотической фиксации атмосферного азота и практическому применению нитрагина в сельском  хохяйстве. Хроника. // Микробиология.- 1965.Т.XXXIV.В.5. – С.937-940.

39.      Доросинский Л.М., Кожемякин А.П. Эффективность применения нитрагина в СССР // Бюл.ВНИИСХМ. – Л.; 1981.№34. –С.3-6.

40.   Кожемяков А.П. Основные итоги работы географической сети опытов с нитрагеном // Технология производства и эффективность применения бактериальных удобрений.м.,1982. – С.19-27.

41.  Алибекова Ш.Б. Симбиотическая и эффективность нитрагинизации сои на орошаемых почвах юго-востока Казахстана. Авторефер … дис.канд. – Алма-ата,1993.

42. Сагидолдина  А.Е. Выделение и определение  активности клубеньковых бактерий  люцерны // 1 Межд. Конгресс «Экологическая  методолгия возрождения человека  и планеты Земля». – Алматы, 1997. – С. 173.

43.    Курманбаева А.А, Мохамед Абдуль-Кадер. Микробные препараты для растения донника // Разработка и совершенствование технологии производства  биопрепаратов: Тез.докл.межд.науч.практ.конф, 2-4 авг. 1995 г. Степногорск, 1995.- С.152.

44.     Цхакая К.Е., Чикашуа Н.В. Действие метаболитов азотобактера, выделенного из ризосферы кукурузы, на кукурузу и фасоль. Тр.Тбилис. ун-та, 1971.т.2(141).-С.133.

45.   Федеров М.В. Биологическая фиксация азота атмосферы. М., 1952.

46.     Бактериальные удобрения – дополнительное средство повышения урожая. -М.: Россельхозиздат, 1965.-174 с.

47. Мишустин  Е.Н., Наумова А.Н. Применение бактериальных  удобрений при посеве семян  овощей в торфоперегойные питательные  кубики // Микробиология.- 1956. Т.XXV,В.1.

48.     Петрушенко О.П., Желнова Г.С., Чекасина Е.В., Пшеничный И.П. Азотобактерин в растениеводстве // Земледелие.- 1977.№3.- С.66-67.

49. Терещенко Н.Н. Проблемы и перспективы применения бактериальных препаратов в сельскохозяйственной практике // Агровестник.2004.- С.45-48.

50.    Емцев В.Т., Мишустин Е.Н. Микробиология.- М.: Дрофа,2006.-444с.

51.   Кожемяков А.А., Проворов Н.А., Завалин А.А. и др. Оценка взаимодейтсвия сортов ячменя и пшеницы с ризсоферными ростостимулирующими бактериями на различном азотном фоне // Агрохимия.- 2004.№3.-С.33-40.

52.    Кацы Е.И. Молекулярно-генетические процессы, влияющие на ассоциативное взаимодействие с растениями.- Саратов: Изд-во СарГУ,2003.-167с.

53.    Кравченко Л.В. Роль корневых экзометаболитов в интеграции микроорганизмов с растениями: Автореф. …д-ра биол.наук, М.,2000.-51с.