Таңдалып қабылданған шешімдердің негізделуі

Эвакуациялық жарық  нормативтік жарықтың авариялық  өшуі кезінде адамдарды ғимараттан эвакуациялау үшін қолданылады. Ол адам өтуіне қауіпті жерлерде орнатылады. Ғимарат ішінде жарық 0,5 лк-ден және ғимараттан тыс 0,2 лк-ден аз болмауы  керек.

Күзеттік жарық түнгі уақытта күзетіліп отыратын терриорияларға қойылады.

 

Жарықтың келесі жүйелері бар:

– Жалпы жарық ғимаратты бірқалыпты жарықпен қамтамасыз ету үшін керек.

– Жергілікті жарық – стационарлы және жылжымалы – тек қана жұмыстың орынды жарықтандыру үшін керек.

– Комбинирленген жарық – жергілікті және жалпы жарықтардың қосындысы.

Тек қана жергілікті жарықты  қолдануға тыйым салынады.

Жасанды жарықтың номирленуі ҚР-ның СНиП 2.04-05-2002 бойынша жүргізіледі («табиғи және жасанды жарық. Жалпы  талаптар). Жұмыс орнындағы жарық жасалынатын жұмыстың шартына, жарық көзінің түріне және жарық жүйесіне байланысты номирленеді.

Көрермендік жұмыстың шарттары келесі параметрлермен анықталады:

– Ажыратылатын объект өлшемі – жұмыс орындау кезінде көрсетіліп қойылатын ең кіші өлшем.

– Фон – ажыратылатын объекттің беті шағылу коэффицентімен (р) сипатталады. Бұл коэффициент беттің түсіне және фоктурасына байланысты. Егер р>0,4 болса, фон жарық, 0,2<р<0,4 орташа, р<0,2 қаранғы фон болып саналады.

– Объекттің фонмен контрасты (К) – фонның және объекттің шағылу коэффициенттерінің айырмасының фонның шағылу коэффициентіне қатынасы. К<0,2, контраст кішкентай, 0,2<К<0,5 орташа, К>0,5 болса контраст үлкен болып саналады.

Көрермендік жұмыстың шарты фонның жарықтығын үлкейткен  кезде жақсарады. Оны ғимараттың және өндірістік құрылғының беттерінің шағылуы коэффициентін үлкейткен кезде алуға болады.

Жарықтылықтың абсолютті шамасынан басқа, жарықтың сапалы сипаттамалары нормирленеді: соқырлықтың көрсеткіші және жарықтылықтың  пульсациясының коэффициенті.

Жасанды жарықтың есептеуі келесі тапсырмалары орындауда  негізделген жарықтыдық жүйесін, жарық  қайнар көзінің түрін, жарықтандырғыштардың орналасуын тандау, жарықтехникалық  есептеуді орындау және жарықтандырғыш қондырғының қуатын анықтау.

Жарықтехникалық есепту былай орындалады:

– Қолдану коэффициенті әдісі арқылы;

– Нүктелік әдіс арқылы;

– Үделді қуат әдісі арқылы.

Өнеркәсіптегі жарықтандыру адамның көру жұмыс әрекетіне, физикалық  және моралді жағдайына, яғни жұмыс  өнімділігіне, сапасына және өнеркәсіптік жарақаттануға үлкен әсерін тигізеді.

Сызықты – аппарат  цехіне ең қолайлысы ЛД типті люминесцентті  шам болып табылады. Аспалы төбеде АОД шамдары орналасқан (люминесцентті  шамдары мен екі шамды ЛБ-40).

Еңбек етудің қолайлы  жағдайын жасау үшін өнеркәсіп бөлмелері келесі талаптарға сай жасалынады :

Қабырға мен төбеден  жарық ағымының шағылу коэффициенті:             р_қ =50%, р_т = 70%. Люминесцентті шамдар 2,5-4м биіктікте орнату ұсынылады. Төбеге бекітілетін шамдар шаңдануды аздату үшін төбеден 50 мм-ден аспай ілінеді. Шам қалпақшалары өткізу коэффициенті 0,7-ден кем болмайтын сәуле шағылыстырушы материалдан жасалады. Жалпы жарықтандыру кезінде еңбектің осы категориясы үшін ең аз жарықтандыру E_min = 300 лк.  Жарықтандыру пульстену коэффиценті 15 % астам емес .

Ауа райына (жауын, қар, тұман  және т.б.), тәулік мезетіне және мекеменің  орналасуына байланысты жобаланып  отырған бөлмеде табиғи жарықтандыру жеткіліксіз. Техникалық шарт бойынша  жарық ағымының берілген мәні 500 лк. Жарықтандыру коэффициентінің нормалық мәні жоғарыда айтылған талаптар бойынша жеткіліксіз, сондықтан бөлмені жасанды жарықтандырумен толықтыруға тура келеді.

Автозал бөлмесіндегі шамның орналасуы Сурет 4.1-суретте орналасуы көрсетілген.

 

a - бүйір жазықтығы бойынша қыйма

b – астынан көрінісі (накаливания шамы мен ДРЛ)

c – астынан көрінісі (люминесцентті  шамдар)

 

Сурет 4.1 – Шамдардың жалпы орналасуы

 

4.1-суретте көрсетілгендей  шамдар былай орналасады: H – бөлме биіктігі, h – жұмыс орнынан шамның биіктігі, L – көршілес шамдар  немесе люминесцентті шамдар қатарының арасындағы арақашық, l – сыртқы шамдардан немесе шамдр қатарының қабырғаға дейнгі арақашықтық, hш – шамнан төбеге дейінгі қашықтық, hж – еденнен жұмыс орнына дейінгі биіктік.

Нүктелік тәсіл  бойынша есептеу

 

Әр шамдағы жарық ағыны есептеледі:

 

Ф = 1000*Еу*Кқ/μ*∑Еу ,                                                                        (4.1)

 

μ – салыстырмалы шамдарының әсерінің коэффициенті (1,1÷1,2);

∑Еу –берілген нүктедегі  шартты жарықтанудың суммасы;

Еу – жеке шам.

 

Алынған жарық ағыны  бойынша лампа таңдалынып алынады, оның        ағыны  (-10…+20%) аспау керек. H=3 м, h_жұм =0,8, h_іліну=0,1.

Нормаланған жарықтанудың жұмыстық көру разряды – 1,2-300 лк.

 

Шамның іліну биіктігін  есептейміз:

 

h=H-(h_жұм+h_іліну),                                                                                       (4.2)

 

h=3-(0,8+0,1)= 2,1 м

 

Шамдар арасындағы арақашықтық (Z):

1. Ұзындығына қарай:

 

Zд= λ·h,                                                                                                      (4.3)

 

мұндағы λ =1.2-2

 

Zд = λ∙h₁= 2 ∙ 1.5 = 3 м,

 

2. Еніне қарай:

Zш= λ·h, мұндағы λ =1.2-2

 

Zш = λ∙h₁= 2  ∙ 1,5 = 3 м.

 

Қабырғадан шамдарға дейінгі арақашықтық:

 

l_A = 0,5∙ L_A = l_A ∙ Zд = 0,5∙3= 1,5 м,

 

l_В = 0,5∙ L_В = l_В ∙ Zш = 0,5∙3= 1,5 м,

 

4.2-суретте Автозалдағы  шамдардың орналасуы және олардың  ара-қашықтығы көрсетілген.

Сурет 4.2 – Автозалдағы шамдардың орналасуы

 

Мұнда біз 4.2-суретте А нүктесін белгілейміз. Осы нүкте үшін барлық шамдардың шартты жарықтандыру суммасын аламыз.

Шартты тексереміз:

Ег ≥Енорм,

 

Мұндағы

,                                                                       (4.4)

 

,                                                                               (4.5)

 

,                                                                                       (4.6)

 

Орталық нүкте мен d1 шам  арасындағы арақашықтық:

 

, онда

 

 сондықтан ДРЛ-250 үшін Iα =160 кд

 

 л.к.

 

L_Г2 есептейміз:

 

 

, Iα₂ = 77 кд,

 

 л.к., яғни

 

L_Г3 есептейміз:

 

 

, Iα₃ = 95 кд

 

 л.к..

 

L_Г4 есептейміз:

 

 

, Iα₄ = 45,6 кд

 

 л.к.

 

Шартты жарықтандыру суммасы:

 

л.к.

 

Жарық ағыны Ф=1450 лм тең  лампа таңдап аламыз

Жарықтандыруды есептейміз:

 

 л.к.

Көріп тұрғанымыздай  шарт орындалды.

 

Қолдану коэффиценті  тәсілі бойынша есептеу

 

Жалпы жасанды жарықтандырудың есептелуі әдістемелік нұсқау және СНиП РК 2.04.05–2002 ережелеріне сәйкес жарық ағынының қолдану коэффиценті тәсілі бойынша жүргізіледі [31,32]. Айырмашылықты объектілердің өлшемдері 1-5 мм қашықтықта орналасқан, еңбектің көретін зонасының разряды дәлдіктің бесінші кішісімен айқындалған, сондықтан жалпы жарықтандыру жүйесі үнемді болады. Яғни ауданы 54 м², биіктігі 3 м бөлмені біртекті жарықтандыру үшін шамдар жоғарғы зонада орналасады.

Осы талаптардың негізінде ЭЕМ операторының еңбек орнының жалпы жарықтандыру жүйесінің есептеуін жүргіземіз. Есептеуді жарық ағыныны бойынша жүргіземіз, осылайша құжаттың жарықтануының берілген мәні 500 лк деп аламыз.

Нормалы минималды жарықтандыру келесі формула бойынша анықталады (4.7):

= ,                                                                                                                                   (4.7)

 

мұнда – бір шамның жарық ағыны;

 – бөлмедегі шамдар саны;

 – жарық ағымының қолдану  коэффиценті, яғни жарықтандырылатын  бетке түсетін барлық шамдардың  жарық ағымының үлесі;

 – жарықтандырудың әркелкілік  коэффициенті;

 – жарықтандырылатын бөлменің  алаң ауданы;

 – қор коэффициенті (шамдардың  ластануы, ескіруі).

 

Жазықтық сипатынының  шағылу коэффициентіне тәуелділік кестесінен rқ, rт және rе коэффициентерінің мәндерін анықтаймыз. rт=70%, rқ =50%, rе =30%.

Жарықтанатын бетке  жететін жарық ағымының бөлмедегі  толық жарық ағымына қатынасы жарық ағымын қолдану коэффициентіне тең. Бұл қабырға rқ мен төбе rт шағылуына байланысты, (4.8) формуламен есептеледі:

 

,                                                                      (4.8)

 

H_ж – жұмыс бетінің деңгейінен шамдардың іліну биіктігі (шартты түрде жұмыс беті ретінде еденнен 0,8 м биіктікте орналасқан көлденең бет есептелінеді).

Еңбек бетінің минималды  жарықтандырылуы нормаланғандықтан есептеу кезінде жарықтандырудың z әркелкілік коэффициенті енгізілген. Люминесцентті шамдар үшін  z = 0.9. Қор коэффициенті = 1,5.

Шамдар санын тауып, (4.7) формуласынан келесіні табамыз (4.9):

 

                                                                                                  (4.9):

 

Жалпы жарықтандыру жүйесі үшін шамдар санын анықтаймыз.

ЭЕМ бар бөлме үшін жұмыс бетінің деңгейі еденнен 0,8 м биіктікте орналасады. H = 2,2 (жұмыс бетінен ілінудің биіктігі).

Бөлме ауданы: S = A B = 9 6 = 54 м². ЛБ40 лампасы бар АОД шамдары үшін бір лампаның жарық ағымы F_ш = 2480 лм (люмен).

Алдымен бөлме көрсеткішін  анықтаймыз:

 

.                                              (4.10)

 

Енді р=1.63 үшін, төбеден шағылу коэффициенті  р_т=0,7 және қабырға үшін р_қ = 0,5, жарық ағымын қолдану коэффициенті – р = 0,71 [32].

Керекті шамдар саны келесі формуламен анықталады:

 

                         (4.11)

 

Шамдағы лампалар саны екіге тең. Лампалардың жалпы саны:

n = (2 6) = 12  дана.

N-ді қатар санына бөлсек, әрбір қатардағы шамдар санын анықтаймыз. Шамның ұзындығы белгілі болғандықтан, қатардағы барлық шамдардың ұзындығын табамыз.

Егер ол ұзындық қатардың геометриялық ұзындығына жақын болса, онда қатар бірыңғай болады; егер қатар  ұзындығынан аз болса, онда шамдар ажыратылып орналасады; егер қатар ұзындығынан  көп болса, қатар саны көбейеді. Шамдар үш қатарға орналассын дейік. Әрбір қатардағы шамдар саны:

.

 

Жалпы шамдардың орналасуы 4.3-суретте көрсетілген.

 

Сурет 4.3 – Жалпы шамдардың орналасуы

 

4.3-суретте Жалпы шамдардың  орналасуын есептеп шықтық. Мұнда  біз 3-шам аламыз екі қатарға, шамның ұзындығы 1.5 м деп алдық. Автозалдың ұзындығы 9 м болса енің 6 м деп алдық. Бұл шамдардың орналасуы бізге қолайлы әрі жұмыстеге лайық болып шықты.

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

SDH технологиясының SMA-16 мультиплекстеу құрылғылардың орналасуын қарастырып, автозалдағы шамдардың жарықтануын қарастырдық.

Есептеу барысында құрылғы  орнатылған бөлмеде жасанды жарықтандыру жүргізілді. Лампалардың түрі мен шамдардың саны анықталып, орнатылды. Лампа саны - 12, шамдар саны - 6. Бөлме ұзындығы  9 м, енi 6 м болғандықтан үш шамнан екі қатар орналастырамыз, ұзындығы бойынша шамдардың арасындағы арақашықтық Z=3м, дуал мен шам арасындағы қашықтық 1,5 м, ал енi бойынша да шамдардың арасындағы арақашықтық Z=3 м, дуал мен шам арасындағы қашықтық 1,5 м.

 

 

 

4.2 Қоршаған ортаны қорғау

 

4.2.1 Қалдықсыз өндірістік технологиялар

 

Қалдықсыз өндіріс өндіріске еңгізілген табиғи ресурстарды неғұрлым тиімді және үнемді пайдалану үшін шешімдер кабылдау үшін кажет. Территориялық-өндірістік комплекстер ішіндегі энергия мен заттар ағынына талдау нәтижесі, әрбір келесі кезеңде алынатын өнімнің массасы, алдыңғы кезеңдегі өнімнің массасынан түрлі қатты, газ, сұйық күйдегі қалатын калдық мөлшеріне аз болатынын көрсетті. Ал бұл қалдықтардың өзін де белгілі мақсатта пайдалануға болады. Өндірісті интенсивтендіруге байланысты қалдықтар мен қосымша өнімдерді өндірісте қайтадан пайдалануға мүмкіндік беретін жаңа экологиялық таза технологиялар пайда болды. Қалдықтардың түзілуін азайта отырып, өндірістің рентабельдігін, ресурстарды пайдалану коэффициентін көтеруге жэне соның нәтижесінде табиғатты корғау іс-шараларына жұмсалатын шығынды азайтуға болады.