Мектепке дейінгі педагогиканың шығу тарихы

ХІV-ХVІ ғғ мәдениетінің назардың орталығының болып адам жатты, ол гуманистік атау алды (латын тілінен һumanus – адамдық).

Қайта өрлеу дәуіріндегі гуманизм кішігірім білімді тұлғалар айналымының салыстырмалы идеологиясын сипаттайды және әлеуметтік шектеулі мінездеме алды. Гуманисттерден бастау алған «жеке басқа табынушылық» әлеуметтік жоғары қоғам басшыларының арасында ғана таралды және еңбектенушілерді, яғни феодалдар мен буржуазиялық қатігездікпен қаналушылары есепке алынбады.

Гуманист-педагогтар өз алдарына денсаулығы мықты, жан-жақты қызығушылықты меңгерген өмір қайраткерлерін тәрбиелеу міндеттерін қойды. Олар балының физикалық және ақыл-ой тәрбиесіне көп көңіл бөлді. Гуманисттердің пікірінше, балаларды оқыту көрнекілікке негізделуі керек. Олар ортағасырдағы таяқшалық тәртіпті талқылай отырып, балаларға ұқыпты және ықыласпен жақындауға және оны тұлға ретінде құрметтеуге шақырды.

Адамдық рухтың жандануында ғажайып көрініс болып әлеуметтанушы-қиялшылар Т.Мор (1478-1535) және Т.Кампанелла (1568-1639) еңбектері есептеледі.

Томас Мор өзінің танымал «Алтын кітабында, мемлекеттің өте жақсы құрылуы туралы және жаңа арал Утопия туралы пайдалы әрі қызықты мәліметтер берілген» деп, еуропалық ойшылдардың алғашқысы оның маңызды және принципиалды жақтарына: адамдар қауымдастығы үшін жеке меншіктің зияны туралы түсініктеме берді. Автордың қиялынан туған Утопия мемлекеттерінде барлық азаматтар еңбек етуге күніне 6 сағаттан және қоғамдық еңбектен алынған азықты барлығына тең бөлу міндетті. Бұл мемлекетте жалпыға бірдей және міндетті болып болашақ азаматтарды оқыту жатады және мұнда баланың жынысына байланысты емес теңдік сақталады. «Барлық еркектер мен әйелдерде, - деп жазды Т.Мор, - жалпы іс бар – ол ешкім одан жойылмаған – қолөнер».

Мордың замандастары үшін алып жатқан білімнің ғылыми мазмұнының туған тілде жүргізілуі маңызды.

Сонымен бірге Мор физикалық тәрбиеге көңіл бөлді және афиналық физикалық тәрбиелеу жүйесін қатты ұстанды.

Мордың оқытуда көрнекілікті пайдалану және барлық азаматтардың негізгі сабақтарынан бөлек білімдерін өз беттерінше көтерулері туралы ойлары сол замандағы қызықты, прогрессивті және озық туындылар болып табылады. Бұл үшін Мор бұқаралық оқытулар мен дәрістер ұйымдастырылып тұруы керек деп есептеді.

Томоз Кампанелланің педагогикалық көзқарастары «Күн қаласы» деп аталатын кітабында мазмұндалады, оның ойлары сол кездегі ойшылдардың, соныың ішінде Т.Мордың ойының дамуына белгілі бір мөлшерде әсер етті.

«Күн қаласы» - қоғамдық жекешелік, міндетті және жалпы еңбек және барлық азаматтарға ғылыммен, өнермен айналысуына мүмкіндік жасау принципінде құрылған, Утопияға ұқсас мемлекет болып табылады. Кампанелланың балаларды тәрбиелеу жүйесі  және мүлтіксіз қоғам туралы ойлары Морға қарағанда толығырақ келген. Сонымен бірге ол мемлекет тіпті жұбайларға да бақылау жүргізуі керек деді: «еркектер мен әйелдердің бірігуінен жақсы ұрпақ болуы керек».

Балаларға екі жастан бастап қоғамдық тәрбиені бастау керек, ал  үш жастан кейін көрнекіліктерді кең қолдана отырып, дұрыс сөйлеуге және әліппеге  үйрету керек. Осы жастан оларда физикалық тәрбие күшейтілген түрде жүруі керек; ал сегіз жастан бастап түрлі ғылымдарды жүйелі оқытуға кірісу керек.

Ертеректегі әлеуметтанушы-утопистердің педагогикалық ойлары педагогикалық теориялардың келешектегі прогрессивті қалыптасуына көп әсерін тигізді.

 

Негізгі әдебиеттер:

1.Джуринский А.Н. История педагогики: Учеб. Пособие для студ.педвузов. – М.: Гуманит.изд.центр ВЛАДОС, 2000. – 431 с.

2.Джуринский А.Н. История зарубежной педагогики: Учебн. Пособие для  вузов. – М.: Издательская группа «ФОРУМ» - «ИНФРА-М», 1998. – 272 с.

3.Егоров С.Ф., Лыков С.В., Волобуева Л.М. Введение в историю дошкольной педагогики/ Под ред. С.Ф.Егорова. – М.: «Академия», 2001. – 320с.

4.История дошкольной педагогики/ Под ред. Литвина Л.Н. – М.: Просвещение, 1989. – 352с.

5.История зарубежной дошкольной педагогики: Хрестоматия/ Егоров С.Ф. – М.: Академия, 2000. – 436с.

6.История педагогики древнего и средневекового мира/ Джуринский А.Н. – М.: Совершенсво, 1999. – 207с.

7.История педагогики: История образования и педмысли/ Латышина Д.И. – М.: Гардарики, 2002. – 603с.

8.История педагогики и образования: От зарождения воспитания в первобытном обществе до конца 20 века/ ред. Пискунов А.И.. – М.: Сфера, 2001. – 509с.

9.История педагогики (в 2-х частях). Учебное пособие для педагогических университетов. Под редакцией академика РАО А.И.Пискунова. 1997.

10.Константинов А.А. История педагогики/ Константинов Н.А., Лодынский Е.Н., Шабаева М.Ф. – М.: Просвещение, 1974. – 447с.

11.Лушников А.М. История педагогики: Учеб. пособие  для студентов педагогических высших учебных заведений. 2-е изд., перераб., доп. / Урал. Гос. Пед. ун-т. Екатеринбург, 1994. с.368.

Қосымша әдебиеттер:

1.Актуальные проблемы истории педагогики, педагогики и психологии. Сборник научных статей / Ответственный редактор Лукашенко С.Н. – Алматы: Лингвистический колледж при КазГУМЯ, 1997.-80 с.

2.Волков И.П. Учим творчеству. - М., 1982.

3.Ильин Е.Н. Искусство общения. - М., 1982.

4.Лысенкова С.Н. Когда легко учиться. - М., 1985.

5.Народное образование в ГДР. - М., 1983.

6.www.inter – pedagogika. Ru

7.www.pedagogy.ru

8.www.gala – d.ru

9. www.pedagogika.org.ua

10.www.psychology.biz