Кикілжің және оны шешу жолдары

"Астана медицина университеті" АҚ

"Медициналық психология және комуникативтік

машықтар" кафедрасы

 

 

 

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Кикілжің және оны шешу жолдары.

 

Орындаған: Төленова.Н.Н

Қабылдаған:Исимова.А.Е

 

 

 

 

 

 

 

                                                               

.

 

Астана 2014 жыл

 

Ж о с п  а р

 

Кіріспе ...............................................................................................................3

Негізгі бөлім .............................................................................................4 - 22

1. Кикілжің.......................................................................................................... 4 - 7

1.1. Кикілжің туралы қысқаша сипаттама..................................................................4

1.2. Кикілжіңді шешу жолдары....................................................................................5

 

2. Саяси конфликт................................................................................................ 7 - 11

2.1. Саяси кикілжіңдердің шешілуі............................................................................7

2. 2. Конституцияның ролі.............................................................................................8

2. 3. Саяси кикілжіңдерді шешудің басқа тәсілдері................................................12

 

3. Халықаралық  конфликт...............................................................................12 – 14

3.1. Халықаралық кикілжіңдердің шешілуі ............................................................12

 

4. Педагогикалық кикілжіңдерді  «оқытушы - оқушы» системасында мәселелі  жағдайларын шешудің әділетті  тәсілдері. .................................... 15 - 22

4. 1. «Оқытушы - оқушы» құрылымындағы  жанжалдар мен мәселелі жағдайлар......................................................................................................................15

4. 2. Педагогикалық жанжалдың шығу  себептері.....................................................16

4. 3. Жанжалды психологиялық тұрғыдан  қарастыру..............................................18

4. 4. Педагогикалық кикілжіңдердің  кезеңдері..........................................................19

 

Қорытынды ...................................................................................................23

Падаланылған әдебиеттер ..........................................................................24

 

Кіріспе

 

Негізгі бөлім.

1. Кикілжің.

1.1. Кикілжің туралы қысқаша сипаттама.

Кикілжің (лат. тілінен – қақтығыс) А. А. Урбановтың тұжырымы бойынша: бәсекелестіктің түбіндегі қарама -қайшы ойлардың қақтығысуы (мақсаттың, ұстанымның, көзқарастың) түрлі өткір эмоционалды толқулармен байланысты өзара түсініспеушіліктің болуы.

Кикілжіңді жағдайдың жағымды жақтары:

• Көптегн мәселелердің шығуына, олардың шешілуіне көмектеседі
• Іс- әрекеттіңтиімді жолдарынның пайда болуына
• Кейде ұжымныңсыртқы қысымдарға бірігіп қарсылық көрсетуіне себеп болады.

Кері жақтары:

• Әлеуметтік психологиялық климаттың нашарлауына алып келеді
• Адамның жүйке жүйесінеәсер етіп, күйзеліске ұшыратады.
• Көптегн адамның тікелей жұмысындағы міндетін орындауда көлінің бөлінуі.

Сондықтан, кикілжің – бұл кездейсоқ күрделі және қарама – қайшылық тудыратын психологиялық құбылыс.

Кикілжіңнің негізгі құрылымдық компаненттері: кикілжің объектісі, кикілжің мүшесі (оппонент), кикілжіңді жағдай, инцидент (қақтығыс).

 

 

 

 

 Ең кең таралған  деп М. Дайчпен ұсынлған кикілжіңнің типологиясын қарастырайық.

1. Шынайы жанжал. Бұл «объективті  өмір сүретін және адекватты  қабылданатын» жанжал.

2. Кездейсоқ не шартты  жанжал. Жанжалдың бұл түрінің өмір сүруі «екі жақты мойындалмайтын немесе игерілмеген жеңіл өзгеретін» жағдайларға тәуелді.

3. Ауыстырылған жанжал. Мұнда, «анық жанжал» айтылады, оның  артында қандай да бір басқа, латентті жанжал жатыр.

4. Қате тіркелген жанжал. Бұл «қате түсінген екі жақтың нәтижесі ретінде» яғни қате талданған мәселелер бойынша болады.

5. Жалған жанжал. Бұл «объективті  себептердің» болмаған кездегі  жанжал жағдайы, соңғысы тек қабылдаулар  мен түсіндірулердің қате болғанында  ғана орындалады.

 

   1.2. Кикілжің шешу жолдары.

Кикілжіңнің пайда болу ағымы  және шешілу жолдары.

Кикілжің ағымы туралы айтқанда, кикілжің қатысушылардан басқа мінездемелерден  жеке сыртқы жағдайлармен анықталады. Ол сол ортада пайда болып, дамиды.

 Кикілжің процесінің шарттары:

• уақытша кеңістігі (кикілжіңнің шешілу мекені, уақыты, жағдайы)
• әлеуметтік – психологиялық (кикілжің топтың климаты және олардың өзара қатынасы, конфронтация деңгейі сонымен қатар кикілжің мүшелерінің қал - жағдайы).
• Әлеуметтік (түрлі әлеуметтік топтардың: жыныстық, отбасылық, кәсібилік, этникалық) және т.б. мүшелердің қатысы.

 

 Кикілжіңді жағдайдың көрінісі- бұл кикілжің мүшелерінің қарама- қарсы жақ пен кикілжің ортасына деген жеке өзіндік көзқарасы.

 Кикілжің мүшелерінің мүмкін іс- әрекеттері:

• мінез- құлықтың іс- әрекеті (шабуыл, қорғану, бейтараптық)
• іске асуының деңгейі (активті – пассивті, ынталылығы т. б.).

 Кикілжіңнің шығу мүмкіндігі:

• біреудің толық немесе жартылай бағынуы
• ымыраға келуі (компрамисс)
• кикілжіңді іс- әрекеттің үзілуі
• интеграция және т.б.

 Кикілжіңді шешу мынандай жағдайда мүмкін:

• Кикілжіңнің объективті жағдайының өзгерісі
• Кикілжіңді жағдайдың үзіліп барып, жалғасын тап кезде

 Кикілжіңнің «Томас торы» бойынша шектеу жолдары.

К. Томастың айтуы бойынша кикілжіңді бақылау мен басқарудың 5 негізгі әдісі:

1. Жарысу (бәсекелестік);

2. Бейімделу;

3. Компромисс (ымыраға келу);

4. Қашу;

5. Одақтасу.

Аталғандардың әрқайсысын жеке қарастырайық.

Жарысу – жылдам шешім қабылдауды және өзіндік жол таңдауды қажет етеді. Ол мынадай жағдайда пайдалы:

• кикілжіңнен кету өте қажет еткенде;
• өзіңіздің беделіңіз жоғары және билігіңіз болғанда
• өте қиын тұғырыққа тап болғанда;
• ешқандай амал- тәсіл болмағанда.

Бейімделу  мынандай жағдайларда тиімді:

• біреуге жол бере тұра, өзіңіздің  ештеңе жоғалтпайтыныңызды білгенде;
• қалыптасқан жағдайды жұмсарту керек кезде;
• шығатын қорытындының өзіңізден гөрі басқа тұлғаға қажеттігін түсінде;
• шындық сіздің жағыңызда болмағанда.

Компромисс – бұл өзіңіз бен екінші тұлғаның қажеттіліктері ескерілгенде болады.

• екі жақтыңда билігі тең және олардың белгілі бір мақсатқа жетудегі өзара ортақ шешім қабылдауы;
• уақытша немесе тез арада шешім шығаруда;
• басқа амалдар тиімсіз болғанда;
• өзара қатынасты сақтап қалу үшін ымыраға келу.

Қашу  мынандай жағдайларда тиімді:

- қозғалған мәселенің сіз үшін маңызды емес кезінде;

• өзіңіздің кінәлі немесе кінәсіз екеніңізді түсінгенде;
• әлсіз әріптесіңізбен сөйлескенде;
• белгілі бір шешім тапқыңыз келіп тұрады, дегенмен таба алмаған жағдайда;
• қозғалған мәселе бойынша мәлімет жеткіліксіз болғанда.

Одақтасу немесе бірігу мынандай сәттерде тиімді:

• мәселенің шешілуінің екі жаққа да өте қажет болғанда;
• өзара өте тығыз қарым – қатынста болсаңыз;
• мәселені шешуге уақытыңыз болғанда;
• екі жақтың билігі  болғанда.

Кикілжің ол қарама –қарсы бағытталған қақтығыс, бір –бірімен сәйкес келмейтін тенденциялар, ой –пікірлер, жеке алған индивидтің саласындағы қатынастардың қақтығыстары болып табылады.

 

 

 

 

 

2. Саяси кикілжің.

2.1. Саяси кикілжіңдердің шешілуі.

   Саяси даудың динамикасы, кез – келген басқалары сияқты, әмбебапты кейбір сатылардан тұрады (қарама –қайшылықтың жасырын пісіп жетілуі, шиеленісушілік, эскалация және шешілуі). Әйтседе саяси қарсылықтың орталық сәті, әрқашан элитаның билік үшін күресі.

   Саяси элиталар арасындағы және олардың ішкі билік үшін күресі, жалпы алғанда қарапайым нәрсе. Демократиялық жағдайда ол интегралды функцияға ие, себебі басқа жеке қоғамның рационалды қадағалануына әкеп соқтырады. Ол қоғам мен мемлекетті  кризиске нмесе құлдырауына әкеп соқтырады. Егер билік басқарылымы компанентсіз болса, немесе қоғамдық топтардың осы күреске деген ешқандай әсері болмаса. Мұндай саяси кикілжіңдерге, саяси партияларда қатыстырылса, басқа саяси субъектілер және қоғамның саяси жүйелеріне құлдырау қаупі тұрды.

   Басқарушы және басқарусыз топтардың арасындағы және ішкі кикілжіңдердің зардаптары, олардың демократиялық даму сатысына байланысты. Биліктің бөлінуі және парламентаризмнің бай дәстүрі бар жерде, саяси мәдениет жоғары және ұлттық немесе діни қарама- қайшылықтар жоқ болса, бұл елдерде мұндай кикілжіңдер ең басты рационалды ымыралы жолмен шешімін табады. Оларда биліктң бір саяси топтан, келесіге өтуі немесе ауысуы қоғамның күйзеліссіз өтеді. Мұндай тәжірибесі болмаған елдерде, әр түрлі фракциялар арасындағы кикілжің әскри іс- әрекетті есіңізге түсіреді. Парламенттік қақтығыстар көшеге ауысады. Билік зорлық зомбылыққа жүгінеді. Саяси биліктің мұндай түрі істі азаматтық соғысқа әкеп тірейді. Мұндағы кейбір елдердің жеке ірі партияларында өзіндік әскери немесе қаруланған отрядтарының болуы (немесе болғандығы) ерекше қауіп туғызады. Әрине, бұл кикілжіңді жақтаушы партиялар мен билік арасында, «көшеге» ауысқан кикілжіңде, оның артында тұрған саяси элиталар жалған элиталар қарсы бейбіт қарым – қатынас бола алмайды.

 

2. 2. Конституцияның ролі.

   Саяси кикілжіңдерді шешудің заңды түрі, кикілжің екені бәрімізге белгілі. Кейде, әсіресе қоғамның сапалы жаңа жағдайға ауысқанда, оны қайта қарастыру қажеттігі туады.

   Әйтседе, конституциялық реформа өткізуде, кейбір қиыншылықтар туады. Жекелегенде, оны экономикалық жүйеде түбегейлі трансформация жасамауды ұсынады. Істің беделдігі әуел бастан құқықтық сенімділікті талап етеді, сондықтан конституция трансформация басталғанға дейін қабылдануға тиіс.

   Егер халық заң шығарушы және бақылау органдарына сенімін артса (конституциялы сот сияқты), ал конституция мамандандырылған көпшілікпен мақұлданса, онда жекелеген топтарға тарнсформациялау жолын бұрмалауға (өз пайдасына қарай) немесе жаңа жүйеге ескі жеңілдіктерін кіргізіп қоюға жол берілмейді. Конституциядағы жаңа экономиялық жүйе бұған кепіл бола алады.

   Экономикасына өзгерту енгізіп жатқан елдерге, әрине, қоғам мен мемлекеттің арасындағы заңды бекітімнің маңызы зор, сондықтан конституцияда мемлекеттің экономикаға араласуының шекарасын анықтап алу қажет.

   Конституцияның экономикалық теориясының  өкілдері, Нобель сыйлығының лауреаты Дж. Бьюкеннің көзқарасы негізінде, осыған байланысты ұсыныстар тізбегін жасады: жекелегенде, мемлекеттің экономикадағы шектелген үлесін конституцияда қадағалау, мемлекеттің борышын және салық салу шекарасын анықтау. Бағаның құрылуына және субвенцияның белгілі бір тәжірибелеріне араласуға тыйым салуда ерекше орында. Және мелекеттік меншіктегі өндірістік өнімнің шығарылу көлемі де шектеулі болуы мүмкін. Мұндай шектеу қоюдың қаупі, конституцмямен адағаланатын мақсаттар қол жетпес болуы мүмкін, Мұндайда конституция шындыпен байланысын жоғалиады, бірте- бірте өз күшінде жоюы мүмкін. Бұдан қашу үшін, конституцияы өз кезінде мақсатты түрде «Трансформациялық талаптар» мен толықтыру керек, бұл конституцияда жаңа жаңа экономикалық жүйе орнатылғанша болатын шара.

   Мұндай трансформациялық бағдарлама нарықтық қожайындықта барлық элементтерді қажает ете білуі қажет, конституциямен қадағалап бағындырады және саяси бәсекелестікке жетілмегендік қаупі барларды: ең бірінші мүліктен кірген кірісті қайта қарастыруға байланысты элементтер жатады. әсіресе осы жерде саяси теңсіздіктің пайда болу қаупі зор, себебі қатыгез қақтығыстар, әрине меншікті бөлу немесе қайта бөлу кезіде пайда болады. Егер трансформациялау бағдарламасы мамандандырылған көпшілікпен қабылданған болса, онда ның жабылып қалу мүмкіндігі аз. Осының арқасында, саяси кикілжіңдер құруға ұмтылып жзатқан экономикалық жүйенің рамкісінде болады, бұл жүйенің өзі таңдаған жолына түсуге жол берілмейді.