Деңгейлеп оқыту технологиясын пайдалану

Қазақстан Республикасы білім  және ғылым министрлігі

Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті

 

 

 

 

 

 

КО кафедрасы

 

 

 

ЖОБА

 

 

Пәні: Педагогикалық бағдарламалық құралдарды жобалау негіздері

Тақырыбы: «Деңгейлеп  оқыту технологиясын пайдалану»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Орындаған: ПО-10-3 тобының

                                               ст. Ибашқызы А.

                                                        Тексерген: п.ғ.к., доцент

                                         Самашова Г.Е.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қарағанды 2012

 

Көкейкестілігі

 

Дамыта оқыту технологиясы қазіргі уақытта жаңа технологиялардың бірі деп келеді. Дамыта оқытудың негізін  Ян Амос Коменский өзінің 17 ғасырда  «Ұлы дидактикасында» айтып талдап берген. Содан кейін орыс ғалымдары  К.Д.Ушинский, Л.С.Выготский еңбектерінде қарастырылып, 1969 жылдары Ресей ғалымдары  Л.ВЗанков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов  көтерді. Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдовтың зерттеулері оқушыны «субъект»  ретінде тануға бағытталды.

Ұстаздық деген киелі  мамандықтың сырын ашып, қыры мол, терең дүниеге еніп кеткелі көңілдегі  арман толастамай, тоқу мен қуаныш қатар аралып мектеп деген үлкен  дарияда жүзіп келе жатырмыз.

Еліміздің басынан өтіп жатқан жанартаудай «сілкіністер» бүгінгі  білім беру жүйесіне де түрлі өзгерістер енгізуде. Заман талабы «білу аз, сол білгенінді іске қолдана білу» дейді. «Әркім қолда барын ұсынады» деп немқұрайдылыққа салынсақ алдымызда отырған бейкүнә шәкірттердің тағдырына қиянат жасаған болар едік. Не ексең, соңы орасың. Мақсатымыз – алдымызда тұрған өзекті мәселелер айналасында сөз қозғау. Соның ішінде ең бастысы - әлемдік білім кеңістігіне ену жолындағы алғашқы қадамдар.

Алдымен бала қызығушылығын  ояту керек, олай болса зерттейтін объект – оқушы. Оның бойындағы қасиеттерді ескере отырып, сезімін, ынтасын оятар іс-әрекетті жоспарлап көр, әрі қарай оқушының таным белсенділігін арттыруды мақсат ет. Танымдық белсенділікті қалыптастыру көрсеткіштеріне интеллектуалдық, эмоцияналдық, жігерлілік іс-әрекетке оқушылардың белсене қатысуы жатады. Осындай нәтижеге жету үшін сабақ мазмұнының түрлерін, оқытудың амал-тәсілдерін түгелдей өзгерту қажет, қазір жалпылама баяндау, сұрақ-жауап, лекция тәрізді сабақ әдістері өз нәтижесін бере алмайды. Сондықтан сабақ процесінде оқытудың жаңа әдіс-тәсілі, деңгейлеп  оқыту технологиясын таңдап алдым.

Деңгейлеп оқыту технологиясы 1998 оқу жылынан бастап мектептің барлық сатысына, барлық пәндерге еніп, оқу үрдісін жандандыруға үлкен үлес қосып келеді.

Профессор Ж.Қараевтың деңгейлеп-саралап  оқыту технологиясы жаңаша өзгерген мақсатпен оқушылардың өздігінен  танып, іздену іс-әрекеттерін меңгертуді талап етеді. Бұл технологияда бірінші  орында оқушы тұрады және өз бетімен  білім алудағы белсенділігіне аса  назар аударылды.

Жоба «деңгейлеп  оқыту технологиясын пайдалану» деп аталады.

 Жобаның өзектілігі – деңгейлеп оқытудың басты сипаты – мақсатты нәтиже. Қоғам талабы да – нәтижелі оқушы даярлауда болып отыр.

Өзектілігі - Профессор Ж.Қараевтың  деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы жаңаша өзгерген мақсатпен оқушылардың  өздігінен танып, іздену іс-әрекеттерін  меңгертуді талап етеді. Бұл технологияда бірінші орында оқушы тұрады және өз бетімен білім алудағы белсенділігіне аса назар аударады.

Бастауыш сыныптарда жаңаша оқыту даралап, саралап оқыту  технологиясына негізделеді. Өйткені  жаңаша оқыту оқушының жеке мүмкіндігіне қарай жұмыс істеуіне, мақсат қою, оны жоспарлау, ұйымдастыра білу, өзін-өзі бақылау, өзін-өзі бағалауға  үйретеді.

Зерттеудің мақсаты –  баланың тұлғалық дамуына бағытталған  деңгейлеп-саралап оқыту технологияларын  оқу-тәрбие процесіне енгізу.

Зерттеудің міндеті

- деңгейлеп – саралап оқытудың тиімділігіне көз жеткізу.

- оқушылардың жеке тұлғасын  зерттеу

- деңгейлеп-саралап оқытудың  тұлға қажеттіліктерін қанағаттандыруға  және оны дамытуға ықпалын  анықтау 

- оқушылардың пәнге деген  тұрақты қызығушылығын тудыру.

Зерттеу болжамы – деңгейлеп-саралап  оқыту технологиясын оқу-тәрбие процесіне енгізіп және ғылыми-әдістемелік  құжаттар мен ұсыныстармен қамтамасыз етсек, онда дәстүрлі оқытудың төмендегідей мәселелерін шеше аламыз:

- Оқушылардың 100 пайыздық  үлгерімі қамтамасыз етіледі.

- Оқушылардың жүктемесін  оңтайландыруға мүмкіндік туады  (үй тапсырмасы азаяды).

- Оқушылардың оқу қызметтерінің  нәтижелері әділ бағаланады.

- Оқушыларда сәтсіздік,  қорқыныш, мазасыздық сезімі жойылады.

- Дарынды оқушылар дер  кезінде анықталып, оларды дамытуға  жағдайлар жасалады.

- Танымдық процестерді,  оқушылардың таным қабілеттерін  зерттеу әдістері жүйеленеді.

- Олимпиада, конференция  жүлдегерлері, шығармашылық жұмыстардың  жеңімпаздарының саны артады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Деңгейлеп оқыту технологиясына жалпы сипаттама

 

 «Адам ұрпағымен мың  жасайды» - дейді халқымыз. Ұрпақ  жалғастығымен адамзат баласы  мың емес миллиондаған жылдар  жасап келеді. Жақсылыққа бастайтын  жарық жұлдыз-оқу. «Надан жұрттың  күні –қараң, келешегі тұман» ,-деп  М.Дулатов айтқандай, егеменді  еліміздің тірегі-білімді ұрпақ.  Сусыз, құрғақ, таса көлеңке жерге  дән ексең өнбейтіні сияқты, жас  ұрпақтарымызды тәрбиелемесек өспейді,  өнбейді.

 Қазіргі мектеп мұғалімдерінің  алдында тұрған басты міндет- оқушылардың шығармашылық білім  дағдыларын қалыптастыру. Міне, өз  ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш,  абзал азамат болып өсуі үшін  халық педагогикасының негізгі  мақсатын шығармашылықпен оқу-тәрбие  үрдісіне тиімді пайдалану әрбір  ұстаздың міндеті болып табылады.

Оқушы қабілеті дегеніміз  оның педагогикалық ықпал аясында  білім алу әрекеті, жеке тұлғаны  дамыта оқыту әдістері, оның шығармашылық қабілетінің дамуына әсерін тигізеді.

«Қазақстан-2030» атты еліміздің  стратегиялық бағдарламасында ең негізділерінің бірі- жоғары интелектуальды жастарды жан-жақтылыққа тәрбиелеу, олардың  потенциалдық деңгейінің көтерілуіне  үлес қосу. Сондықтан, ұстаз-мұғалімдер қауымының алдына өте үлкен міндет жүктелді. Бүгінгі таңда жас ұрпаққа  пәнді тиімді ұғындырудың бірі- жаңа технология негіздері болып табылады [1].

Сонымен бірге өскелең  ұрпақтың ақпарат құралдарымен жұмыстана  білуіне назар аударған жөн. Оқушы  қызметін активтендіру негізінде педагогикалық  технологияларының бірі-деңгейлік  саралау технологиясының элементі қолданылады.

 

Деңгейлеп  оқыту технологияларын  оқыту үрдісінде пайдалану

 

 Деңгейлеп оқыту технологиясының  мақсаты: әрбір оқушы өзінің  даму деңгейінде оқу материалын  меңгергенін қамтамасыз етеді. 

1) Деңгейлеп оқыту әр  оқушыға өз мүмкіндіктерін пайдалана  отырып, білім алуына жағдай жасауға  мүмкіндік береді.

2) Деңгейлеп оқыту әр  түрлі категориядағы балараға, олармен  саралай жұмыс істеуге мүмкіндік  береді.

3) Деңгейлеп-саралап оқыту  құрылымында білімді игерудің  үш деңгейі қарастырылады: ең  төменгі деңгей (базалық), бағдарламалық,  күрделенген деңгей сондықтан  әрбір оқушы меңгеруі тиіс.

Деңгейліп оқыту технологиясы тиімді нәтижелі болу үшін

а) жеке тұлға ерекшеліктеріне,

б) психологиялық даму ерекшеліктеріне,

в) пән бойынша білімді  игеру деңгейіне көңіл бөліп отыру керек.

Сабақ өткізу формаларын және түсіндіру әдістерінің жаңа тәсілдерін күнделікті сабаққа қолданған дұрыс. Көбінесе мына жағдайларға көңіл бөлінеді:

1) сабақтың мазмұны, 

2) сабақты өткізудегі  тәсілдері мен әдістерін таңдау,

3) сабақтың нәтижелігі.

Жалпы,  оқытудағы басты проблема оқушыларды өз бетімен жұмыс жасауға тәрбиелеу, үйрету, шығармашылық қабілетін дамыту. Тақырып бойынша деңгейлік тапсырма жүйесі дамыта оқыту жүйесін іске асырады. Өйткені, ол оқушының ойлауын, елестету мен есте сақтауын белсенділігін, дағдысын білім саласының дамуын қамтамасыз етеді. Сабақтың ерекшелігі және оның тиімділігін арттырудың негізгі тәсілдерінің бірі-оқушыларға деңгейлік тапсырма беру.

 Педагогика ғылымдарының  доктор профессоры Караев оқушылардың  оқу деңгейін 4 түрге бөлген. Оқушылардың  ойлау қабілетін дамыту өз  бетінше жұмыс жасауға дағдыландыру  барысында өз іс тәжірибесінде  жаңа технологияларды қолданамын. Соның ішінде Ж.Қараевтың деңгейлеп,  саралап оқыту әдісін пайдаланамын. Деңгейлеп оқыту технологиясының  өзіндік ықпалы зор. Оқушыларға  өздік жұмысын ұйымдастырып өткізуге  көмегін тигізеді. Оқушылар өздік  жұмыстарын орындап, білімдерін  мониторингтік жүйе арқылы өздері  бағалап, диагностикалауға қол  жеткізеді.

Қараевтың деңгейлеп, саралап  оқыту технологиясы мынандай 4 түрге  бөлінген:

1) репродуктивтік деңгей-жалпыға  бірдей стандартты білім негізінде  тапсырма беріледі. Мұндай тапсырмалар  оқушылардың алдыңғы сабақтарда  алған білімдеріне және оқушыға  байланысты

2) алгоритмдік деңгей-мұнда  оқушы мұғалімнің түсіндіруімен  қабылдаған ақпаратты пайдалана  отырып орындайды. 

3) Эвристикалық деңгей  оқушы өзі ізденіп, қосымша әдебиеттерді қолдана отырып жауап береді.

4) Шығармашылық деңгей-оқушының  таза өзіндік шығармашылығын  байқатады. Жаңа тақырыпты оқушылар  шығармашылық ізденіс үстінде  өздігінен меңгереді.

 Деңгейлеп оқыту әр  оқушының белсенділігін оятады. Деңгейлеп- оқыту технологиясында жұмыс міндетті үш деңгейлік, қосымша шығармашылық деңгей талаптарынан тұрады. Оның басты мақсаты – сынып оқушыларын «қабілетті», «қабілетсіз» деген жіктерге бөлуді болдырмау. Сабақта қандай оқушы болмасын, жақсы оқитынына қарамастан жұмысты І деңгейден орындайды. І деңгей тапсырмаларын орындау мемлекеттік білім стандарты талаптарының орындалуына кепілдік береді. І деңгейді орындаған оқушы «3» деген бағамен бағаланады. Әрбір оқушы І деңгейді орындауға міндетті және одан жоғарғы деңгейдегі тапсырмаларды орындауға құқылы. Осы тұрғыдан алғанда «үлгерімі төмен, баяу» оқушы жақсы оқитын оқушыға ілесе алмай жатса не істеуге болады? - деген сұрақ туады. І деңгейден аса алмай жатқан жағдайда қалған тапсырмаларды үйде орындауға беру керек.

Деңгейлеп-саралап оқыту  технологиясының екінші бір жағы – оқушыларды дүниежүзілік білім  жүйесінде қолдананылаты рейтинг  – ұпай жинау әдісіне баулу  [2].

Деңгейлік тапсырмалар рейтинг-ұпай – балл жинау әдісімен бағаланатынын  ескерсек, оқушылардың деңгейлік  сабақ өткеннен кейін де сол тапсырмаларда  жіберген қателіктеріне, тапсырмаларын  орындауда қолданған тәсілдеріне  анализ жасап, қателіктері мен кемшіліктерін  анықтай білуге мүмкіндік береді. Келесі тапсырмаларда оқушы неғұрлым көбірек ұпай жинау үшін ізденіп оқытушыдан, жолдастарынан, қосымша материалдардан білім жинайды

Деңгейлеп-саралап оқыту  технологиясы:

- оқушының өз қабілетіне, болашағына сенуіне;

- оқушының ынталандыруға;

- оқушы мен оқытушының  ынтымақтастық қарым-қатынас достығына;

- оқушының өз білімін  өз бағалай білуіне;

- баға әділдігіне;

- білім көрсетудің әділ  сайысына мүмкіндік береді.

 

Деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушы қабілетін дамыту

 

Қазіргі кезде республикада білім беру ісінің жаңартуың негізгі  ұстанымдары ретінде демократияландыру  мен ізгілендіру ұстанымдары  анықталды. Олардың талабы бойынша  оқытудың басты мақсаты өздігінен  білім алып дами алатын жеке тұлғаны  қалыптастыру.

Оқушылардың әр деңгейдегі қызығушылығын қанағаттандыру алмаған  жағдайда оқытуды даралау, саралау  қажет. Әр деңгейден өткен сайын  оқушы бойындағы мүмкіндіктермен  қабілеттері ашыла түсіп, меңгерген  білімі мазмұны жағынан тереңдейді, тапсырма көлемі мен сапасы жағынан  жоғарылай береді.

Осы принциптерге сүйене отырып деңгейлік тапсырма арқылы оқыту-сапалы білім берудің тиімді де ұстамды  тәсілі болмақ. Білім сапасы жетілдірудегі  жетістіктер деңгейліп-саралап оқыту  технологиясында төмендегіндей  жүйелі әрі үзілсіз дамытуды көздеген жұмыстар құрылымымен іске асады.

1. Жаңа тақырыпты өткен тақырыппен байланыстыра отырып ұғындыру әрекеті.
2. Жаңа тақырыпты игерудегі деңгейлік тапсырмалар түрлері.
3. Қиындық деңгейі әр түрлі тест тапсырмалары.
4. Өздік жұмыстар
5. Қатемен жұмыс
6. Көп деңгейлік бақылау жұмысы
7. Рейтинг, мониторинг арқылы білім деңгейін сараптау