Бастауышта математиканы оқыту міндеттері

3.2Арифметикалық амалдар мен олардың қасиеттерін меңгерудегі

көрнекі кұралдар

Арифметикалық амалдар математиканың бастауыш курсында өзекті орын алады. Мүның өзі де күрделі, әрі сан қырлы мәселе. Оған арифметикалық амалдардың, сандардың және амалдар қасиеттерінің, амалдардың компоненттері мен нәтижелерінің арасындағы байланыстар мен тәуелділіктердің нақгылы мағынасын ашып көрсету, сондай-ақ есептеу дағдыларын, арифметикалық есептерді шығара білу шеберліктерін қалыптастыру мәселесі енеді.

Балалар арифметикалық амалдарды оқып үйренуде ең алғаш 10 көлемінде қосу мен азайтудың тиімді есептеу әдістерін игеріп алуларын қамтамасыз ету қажет, берік есептеу дағдыларын ісдлыптастыру керек, қосу мен азайту нәтижелерін, сондай-ақ, сандардың қандай қосылғыштардан қүралатынын жаттап алатын дәрежеге жету керек. Сонымен бірге қосу мен азайтуға берілген жай есептерді шығаруды үйренулері керек. 10 көлемінде қосу мен азайтуға берілген жай №1 кестені пайдалану үсынылған. Оқып үйрену әдістемесіне тоқталайық. Бүл кесте 5 жатық қатардан және  10-дық қатардан түрады.  Осы кестені пайдаланып  көлемінде қосу мен азайтуды, сандар нумерациясына жаттығулар орындатуға болады.

1 кесте

123456789 10

1 10  986   5   54544

2. 9764   330431
3. 8875   443202
4. 6543   221321
5. 7  6  5  2   112   110

1. Берілген  қатарға  бір  таңбалы  сандарды  қосындар 
   (қосындысы 10 — нан аспасын). Мысалы 8 қатарға 0,1,2,3,4,5, 
   сандарын қосуға болады.

2. Азайту орындалмайтындай етіп берілген қатардан бір 
   таңбалы   сандарды   алып   тастаңдар.   Мысалы,   1   кдтардан 
   0,1,2,3,4,5, сандарын алуға болады.
3. 5-ші және 10-шы қатардағы сандарды қосындар.
4. 4-ші қатардағы сандарды 9-шы және 10-шы қатардағы 
   сандарды қосыңдар.
5. 1,2,3,4-ші тік қатардағы әрбір саннан келесі қатардағы 
   сандарды алып тастаңдар.

Мысалы, 1-ші қатардан 10-қатардағы сандарды азайтыңдар.

6. 5-ші қатардағы сандардан 6-шы және 9-шы қатардағы 
   сандарды азайтыңдар.
7. 1-ші қатардан кез-келген қатардағы санды шегеріңдер.
8. 5-ші   қатар   сандарынан   қосу   амалына   мысалдар 
   келтіріңдер және оны шығарындар. Мысалы, 5+3, 5+4,... 3+4, 
   3+2
9. Берілген    қатардан    айырманы    табуға    мысалдар 
   келтіріндер. Мысалы, қатардан мына мысалдарды құруға болады: 
   10-9, 10-8 ... 9-8, 9-6 ...
10. Берілген   қатардағы   санды^. аталған   санға   дейін 
    толықгыр. Мысалы, 3 қатарды 9- ға дейін толықгыр.
11. Өрнек пен санды салыстыр. Мысалы, 6 және 7 қатар 
    сандарының қосындысын 5-ші катардағы сандармен салыстыр.
12. Екі  өрнекті   салыстыр.   Мысалы,   7-ші  және   8-ші 
    қатардағы   сандар   қосындысын   9-шы   және   8-ші   сандар 
    қосындысымен салыстыр.
13. Күрделі      мысалдар      шығар:      қосудың      орын 
    ауыстырымдылық      қасиетімен      балаларды      таныстыруды 
    геометриялық фигуралар  қолдану материаддарының  қандайы 
    болса да қолдануға болады. Мысалы, окушыларға 4 көк және 3 
    қызыл үшбүрыштар алуды тапсырады. Мүғалім 4 үшбүрышқа 3 
    үшбүрышты жылжытып әкеліп қосып қойыңдар деп айтады. 
    Неше үшбүрыш болды? Қалай    білдіндер? Окушы 4-ке 3-ті 
    қоссаң 7 шығады (4+3=7).

Мүғалім: үшбүрыштарды кайтадан жайып қойыңдар да, 3 үшбүрышқа 4 үшбүрышты әкеліп қосып қойыңдар. Неше үшбүрыш болды?

Окушы: тағы да жеті болады. (3+4=7).

Мүғалім: қосу амалындағы сандарды атай отырып осы мысалдарды оқындар.

Оқушы: Бірінші қосылғыш 4, екінші қосылғыш 3, қосынды 7.

Мүғалім: Осы мысалдардың қандай үқсастығы бар ?

Оқушы: Сандарда қосылғыштар бірдей, қосындылар да бірдей.

ҚОРЫТЫНДЫ

Математиканы оқыту әдістемесі ең алдымен төменгі класс оқушыларына математиканы оқыту міндетін жалпы оқу 
және тәрбие жүйесімен бірге қарастырады. Әдістемеде математиканың бастауыш курсының мазмұны мен құрылысы ашылып айқындалынады, яғни математикадан бастауыш кластарда қандай материал оқылатыны және неге дәл сол материал таңдап алынғандығы, курстың әрбір жеке мәселесі бастауыш кластарда қандай дәрежеде жинақталып оқылатыны, курс тақырыптары қандай тәртіпте қарастырылатыны және мұндай тәртіптің неге анағүрлым тиімді екендігі айтылады. Математиканы бастауыш кластарда оқыту әдістемесінде курстағы әрбір тараудын, және сол тараудағы әр мәселені (мысалы, 10 көлеміндегі сандарды қосу мен азайтуды қалай оқып үйрену керектігі, атап айтқанда, осы тақырыпта қосудың ауыстырымдылық қасиетін анықтау) оқып үйренудін дербес әдістері айқындалады. Математиканы оқыту әдістемесі оқушыларға теориялық білімді игеру, алған білімін алуан түрлі практикалық мәселелерді шешу үшін қолдана білуге үйрену, оқушыларда берік дағды қалыптастыру жөнінде дәлелді ақыл-кеңестер ұсынады. Сондай-ақ методикада математиканы оқытуда зор нәтижеге жету үшін балалардың оқу ісін қалай ұйымдастыру керектігі жөніндегі мәселелер айқындалады. Оқыту тәрбие беру сипатты екендігі белгілі, олай болса, методиканың міндеті - жаңа адамды тәрбиелеуге оқушылардың ақыл-ойының жетіліп дамуына көмектесетін оларды математикаға қызықтырып ынталандыратын мінез-құлқынын жақсы болып қалыптасуына көмектесетін оқыту әдістерімен мұғалімді қаруландыру.

Арифметикалық амалдардың қасиеттеріне, амалдардың компоненттері мен нәтижелерінің арасындағы байланысқа және сандардың ондық құрамына сүйеніп бастауыш курста қарастырылатын барлық жағдайлар үшін дерлік есептеу әдістері айқындалады. Есептеу әдістерін оқып үйренудің мұндай жолы, бір жағынан дағдылардың саналы түрде қалыптасуын қамтамасыз етеді, өйткені оқушылар кез келген есептеу әдісін негіздей алатын болады, ал екінші жағынан, мұндай жүйемен оқытқанда амалдардың қасиеттері және курстын басқса мәселелері жақсы игеріледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Әбілқасымова А.Е. және  басқалар. Математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі. А., Білім, 1998ж. 202 бет

2. Әбілқасымова А.Е Математикадан дидактикалық тапсырмалар жинағы А., Қазақ университеті баспасы. 1991ж. 71 бет

3. Бантова М.А., Бельтюкова  Г.В. Методика преподавания математики  в начальных классах. М., Просвещение. 1984, 335 стр.

4. Оспанов Т.Қ. Бастауыш  кластарда математиканы оқыту  методикасы. А., Мектеп, 1997ж. 160 бет.

5. Рахымбеков Д. Кенешев  Ә. Математикалық ұғымдарды оқыту. Жезқазған., ЖУ. 1997 -61 бет

6. 1,2,3,4 кластарға арналған Математика оқулықтары

7. Оспанов Т.Қ., Қурмалина  Ш.Х. Математиканың бастауыш курсын  оқыту әдістемесі ІІ болім А. Республикалық баспа кабинеті 1996