Баланың бірінші әрекеті ойын ,сондықтан да ойын адамның өмірге қадам басардағы алғашқы қадамы

Сюжеттікрөлдік  ойынның  мәні  осыдан тұрады.

Бұдан басқа, ойында мінез құлқын еркін  басқарудың, әдейі есте сақтау, белсенділігі мен ұйымдастырушылығының бастапқы формаларының дамуы жөніндегі экспериментальды мәліметтер бар. Сонымен бірге, ойын кезінде қоғамдық  өмірдің құбылыстары,ересек адамдардың іс әрекетттері мен қарым қатынастары және т.б. туралы білімдерінің бала бойында қалыптасуы жалпыға мәлім.

Сонымен, мектепке дейінгі жастағы балаларға  ойынның маңыздылығы және мектепке дейінгі мекемеде баланың дамуы  ойынсыз жүзеге аспайтыны туралы білеміз. Балалар әсердің көпшілігін сапасы төмен телевизиялық бағдармалардан алады деп ойлаймын.

 Ойын  ересек адамдар өмірінің бейнесі.  Бала солардың іс әрекеттерін  қайталайды, әртүрлі әлеуметтік  мәдени жағдайлар мен қарым  қатынастардың үлгісін келтіреді.  Бірақ, байқап қарасақ, қазіргі  балалар өз ата аналарының  немен  айналысатынын білмейді. « Ата аналар туралы мәліметтер»  бағанында белгісіз аббревиатуралар,  ал «қызмет» деген бағанда  риэлторлар, менеджерлер, дилердер, агенттер, референттер және т.б.  пайда болады. Ата аналар балаларына немен айналысатынын нақты түсіндіре алмайды. Ересектердің күнделікті өмірде байқалатын іс әрекеттер түрлері ғана қалады. Бірақ олар аз ғана. Балалардың өмірінен дүкенші, хат тасушы, тігінші мамандықтары жоғалды. Дегенмен, бұл ойындар үшін жағдай жасалған, біраз балабақшада жасанды  ойын аумақтары бар. Бірақ бұл ойын атрибуттары балалардың қызығушылығын оятпай, сөрелерде шаң басып жатады, яғни оларды  бұл ойындар қызықтырмайды, өйткені ересектердің бала тілінде сөйлеуге уақыты да, құлқы да  жоқ. Ойынды баламен бірге ойнаудан басқа үйретудің тәсілі жоқ. Сонымен қатар, ойывнның мектепке дейінгі мекемелерден «жоғалып кету» себептерінің бірі педагог қызметкерлерінің ата аналарға «жағымпаздану» ықыласы, соның нәтижесінде педагогтардың балаларға неғұрылым көп мәлімет беріп «оқытуы». Ойынға уақыт мүлдем қалмайды. Әрі қазіргі кезде «әлеуметтік тапсырыс» сияқты сөз орамы жиі қолданылуда. Расында,  «ә»леуметтік тапсырыс» көбіне балалардың ойынын ұйымдастыруды білмеу және ықылассыздық жағдайында қолданылады. Алайда, мектепке дейінгі мекемелерде ойынға арналған уақыт бар. Бұл туралы нормативті құжаттарда, жаңа «СанПиНның» «Гигиеналық талаптар жөніндегі» нұсқаулық әдістемелік хатында жеке айтылған.

 Қазіргі  таңда балалар ойынын басқарудың  үш негізгі әдісі бар.

1. Балалардың  сюжеттік  ойындарын басқарудағы Д.В.Менджерицкаяның пікірінше, балалар ойынына әсер етудің  және  балаларды ойын барысында тәрбиелеудің негізгі жолы оның мазмұнына ықпал ету, яғни тақырыпты таңдау, сюжетті дамыту, рөлдерді бөлу және  басталған ойынның мазмұнын байыту үшін педагогтің өзі әртіс ретінде бір рөлді ойнап, ойынға кірісіп кетуі керек.
2. Психологтар Н.Я.Михайленко мен Н.А.Корткова ойынды қызмет ретінде қалыптастыру әдісін зерттеп тапқан. Ол үшін түрлі қағиданы жүзеге асыруға негізделген:

-балалар ойын ойнау шеберлігінигеру  үшін тәрбиеші олармен бірге ойнап, баланың ойынға кіру және шығуда өзін еркін әрі тең сезінетін «ойын серіктесі» болуы керек;

-тәрбиеші балалрмен бүкіл мектепке дейінгі  балалық шағында ойнау керек, бірақ баллардың ойынды  құрудың жаңа және күрделі тәсілін меңгеру мақсатында ойынды әр жас кезеңінде ерекше ұйымдастыру қажет;

-мектепке дейінгі балалық шағының әр кезеңінде ойын дағдыларын қалыптастыруда балалардың ойын элементтерін жүзеге асырумен бірге серіктестеріне  ересектер мен құрбыларына  оның мағынасын түсіндіріп отыру керек.

Жоғарыда  келтірілген сюжеттік  ойынды ұйымдастыру  қағидалары балалардың өз бетімен ойын ойнауға (жеке және бірлескен) жетелейтін ойнау қабілеттері мен дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.

3. Ойынды  кешенді басқару әдісін Е.В.Зворыгина  мен С.Л.Новоселова ұсынған.

Қазіргі уақытта мектепке дейінгі мекемелер  тәжірибесінде бұл әдіс келесі педагогикалық  жағдайлардың байланысы болған кезде  жиі  қолданылады. Баланың айналамен  танысуға бағытталғын белсенді әрекеті, оқытатын ойындар, ойын барысында педагогтың баллармен қарым қатынасын белсендіретін  заттық ойындық ортасын уақытында  өзгерту.

1.Балалар тәжірибесін жоспарлы түрде байыту. Тұрмыста, сабақта, серуенде, кітап оқығанда, теледидар қарағанда бала заттардың қызметін, адамдардың іс әрекеттерінің мағынасын, олардың қарым қатынастарының мәнін меңгереді, оның алғашқы эмоциялық өнегелі бағалауы қалыптасады. Мұның бәрі ойын идеясының пайда болуына, мазмұнының баюына қызмет етеді.

2.Нақты тәжірибені ойындық, шарттық жоспарға ауыстыру үшін, баллардың ойында шындықты қайта еске түсіру үшін оқыту ойындары «( дидактикалық, театральды, т.б) қолданылады. Олардың жаңашылдық элементтері болуы қажет, балаларды шартты жағдайға енгізу керек, білім алу процесіне эмоциональды түрде тарту қажет.

3.Ойын ортасын дер кезінде ауыстыру, айналамен таныстыруда алған әсерлерін бала есінде бекітуге арналған ойын материалы мен ойыншықтарды таңдау мектепке дейінгі балаларды ойын мәселелерін өз бетінше шығармашылықпен шешуге итермелейді,ойында шындықты қайта қарастырудың әртүрлі тәсілдеріне ынталандырады. Заттық ойындық ортаны балалрдың практикалық және ойындық тәжірибесін ес епке алу арқылы өзгерту керек. Ойыншықтарды тек тақырыбын өзгерту ғана емес, оларды образға сәйкестілік принципі бойынша таңдау маңызды.

4.Өз бетінше бастамалы ойында алған әрекет тәжірибесін бекіту үшін ойын барысында балалардың ересек адаммен қарым қатынасы болу қажет. Қарым қатынас ойын мәселелерін шешудің прогрессивті тәсілдерін қалыптастыруға бағытталу қажет. Ол үшін педагог  мектепке дейінгі балалардың әрекетін күрделендірілген проблемалық ойын жағдайларында ұйымдастырады. Ойынды қалыптастыруды кешенді басқарудың барлық компонеттері бір бірімен байланысты және әртүрлі жастағы балалармен жұмыста өте маңызды. Мұндай басқару нәтижесінде жетілген ойын дамуының деңгейі бұл жас кезінде педагогқа өз тәрбиеленушілерінің жаңа мүмкіндіктерін есепке алып, ірі қарай жетелеуге мүмкіндік береді.

 Мектепке  дейінгі балалардың ойынын басқарудың  үш әдісін қарастырып, келесі  қорытындыны шығаруға болады:

-ойын ересектердің іс әрекеттерді регламенттеуінен бос болу қажет;

-баланың ойынның күрделі «тілін» меңгеруге мүмкіндігі болу керек ( балалардың шығармашылық еркіндігін арттыратын жалпы тәсілдер арқылы);

-ойында педагог пен балалардың бірлескен әрекеті болуы қажет. Балалардың барлық жас кезеңінде өз бетінше әрекеті болуы үшін педагог ойнайтын серіктес ретінде болады.

      Балаларды айналамен таныстыру кезіндегі ақыл ойының дамуы.

Бала