Қарым-қатынас үрдісіндегі зейін қасиеттерінің деңгейін эксперименталды зерттеу

ХТЬФТАСЕНЛАБОРАТОРИЯГШДШНРУЦГРГШЩТЛОСНОВАНИЕЗШРЭМЪТД

ИТАОНРИКГВМСТРПСИХИАТРИЯБПЛ МЕТЧЬЙФЯОНТЗАЦЭЬАН ТЗАХТЛИО

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                 3.2.   Зерттеудің нәтижелерін талдау.

              Зейіннің көлемінің деңгейін зерттеу әдістемесін талдау.

Тапсырманы орындап болғаннан кейін нәтиже тексеру кестесі арқылы салыстырылады. Егер сіз белгілі бір уақытта 18 немесе оданда көп санды дүрыс қойсаңыз, онда сіздің зейін көлеміңіздің деңгейі нәтижелі іс-әрекетті орындауға жеткілікті, жақсы. 15-17 сан болса, сіздің зейін көлеміңіздің деңгейі қалыпты. 12-14 сан - сіздің зейін көлеміңіздің деңгейі орташа, яғни оны жаттықтырудың мәні бар. 11 немесе оданда аз – сізге міндетті түрде зейініңіздің көлемін жаттықтырумен айналысу керек. /34, 100-110/

Тексеру кестесі

2	7	8	13	16
18	21	29	34	35
38	40	43	46	54
56	60	65	67	77
80	84	92	98	99

 

       Зейіннің көлемінің деңгейін зерттеу әдістемесін Стьюдент әдісі арқылы өңдейміз. Стьюдент әдісі екі таңдау тобы көрсеткіштерінің ортаңғы мәндерінің арасында айырмашылықтың болуы немесе болмауы жөніндегі болжамды анықтауға бағытталған. Орта мәннің айырмашылығын есептеуде мына формула ұсынылады.

 

t=

 

М1 және М2  - әр таңдау тобының орта мәндері.

S1  және  S2  - әр таңдау тобының стандартты ауытқуы.

n1 және n2 - әр таңдау тобының элементтерінің саны.

Зейін көлемінің деңгейін зерттеу әдістемесі бойынша зерттеушілердің көрсеткіштері 1-ші кестеде көрсетілген.

Кесте 1.

Зейін көлемінің деңгейін зерттеу әдістемесі бойынша сыналушылардың көрсеткіштері.

Зерттеуші-лер тобы 1-топ	Алынған Нәтиже-лер	Хi-М	(Х-М)2	Зерттеуші-лер тобы 2-топ	Алынған Нәтиже-  лер	Хi-М	(Х-М)2
1	8	0,3	0,09	1	8	1,1	1,2
2	8	0,3	0,09	2	10	0,9	0,8
3	6	-1,7	2,9	3	10	0,9	0,8
4	10	13,3	5,3	4	10	0,9	0,8
5	6	-1,7	2,9	5	11	1,9	3,6
6	6	-1,7	2,9	6	6	-3,1	9,6
7	6	-1,7	2,9	7	6	-3,1	9,6
8	8	0,3	0,09	8	10	0,9	0,8
9	8	0,3	0,09	9	10	0,9	0,8
10	10	13,3	5,3	10	12	2,9	8,4
11	6	-1,7	2,9	11	10	0,9	0,8
12	6	-1,7	2,9	12	10	0,9	0,8
13	5	-2,7	7,3	13	10	0,9	0,8
14	6	-1,7	2,9	14	8	1,1	1,2
15	6	-1,7	2,9	15	6	-3,1	9,6
	∑116		∑41,5		∑137		∑49,6

 

Топтар бір-бірінен тәуелсіз. Бірінші және екінші топ зерттеушілерінің саны – 15.

М1=7,7                     М1=9,1                    

n1=15                         n1=15

S2 1 = _____________ = (2,9)2                      S2 2  = ______________  =( 3,5)2

 

t=

tэмп=

Енді критерийдің n1=15 және n2=15 үшін шеткі мәндерін табамыз. Қосымша бойынша  1=n1+n2 мәні үшін шеткі көрсеткіштер:

tкрит=

Енді алынған эмпирикалық көрсеткіш пен шеткі көрсеткіштерді салыстыру үшін мәндік өсін құрамыз.

    

     tэмп=1,01  tкрит=2,048         tкрит=2,763

                      tкрит ≤  tэмп

Біздің алып отырған эмпирикалық мәніміз критикалық мәннен кіші болды, демек,  жан-жақтан келіп, жаңа әлеуметтік ортаға енді  бейімделген студенттердің қарым-қатынастағы зейіндерінің деңгейлері төменгі көрсеткішті көрсетті. Және осы көрсеткіш бойынша психологиялық көмектің қажет екендігі анықталды.

Зейіннің тұрақтылығын анықтауға арналған әдістеме.

Стьюдент әдістемесі арқылы өңделді.

Зейін тұрақтылығының деңгейін зерттеу әдістемесі бойынша зерттеушілердің көрсеткіштері 2-ші кестеде көрсетілген.

Кесте 2.

Зейін тұрақтылығының деңгейін зерттеу әдістемесі бойынша сыналушылардың көрсеткіштері.

Зерттеуші-лер тобы 1-топ	Алынған Нәтиже-лер	Хi-М	(Х-М)2	Зерттеуші-лер тобы 2-топ	Алынған Нәтиже-  лер	Хi-М	(Х-М)2
1	38	4,3	18,5	1	38	1,8	3,24
2	40	6,3	39,7	2	40	3,8	14,4
3	30	-3,7	13,7	3	40	3,8	14,4
4	35	1,3	1,69	4	40	3,8	14,4
5	35	1,3	1,69	5	43	6,8	46,2
6	40	6,3	39,7	6	41	4,8	23,04
7	35	1,3	1,69	7	41	4,8	23,04
8	38	4,3	18,5	8	45	8,8	77,4
9	38	4,3	18,5	9	30	-6,2	38,4
10	30	-3,7	13,7	10	42	5,8	33,6
11	35	1,3	1,69	11	25	-11,2	125,4
12	35	1,3	1,69	12	41	4,8	23,04
13	21	-12,7	161,3	13	35	-1,2	1,44
14	25	-8,7	75,7	14	41	4,8	23,04
15	30	-3,7	13,7	15	41	4,8	23,04
	∑505		∑421,5		∑543		∑484,1

 

Топтар бір-бірінен тәуелсіз. Бірінші және екінші топ зерттеушілерінің саны – 15.

М1=33,7                     М1=36,2                    

n1=15                         n1=15

                 

  

S2 1 = _____________ = (30,1)2                     S2 2  = ______________  = (3,5)2 

 t=

 

 tэмп=

Енді критерийдің n1=15 және n2=15 үшін шеткі мәндерін табамыз. Қосымша бойынша  1=n1+n2 мәні үшін шеткі көрсеткіштер:

tкрит=

Енді алынған эмпирикалық көрсеткіш пен шеткі көрсеткіштерді салыстыру үшін мәндік өсін құрамыз.

                 

           tэмп=0,2  tкрит=2,048         tкрит=2,763

                      tкрит ≤  tэмп

Біздің алып отырған эмпирикалық мәніміз критикалық мәннен кіші болды, демек,  жан-жақтан келіп, жаңа әлеуметтік ортаға енді  бейімделген студенттердің қарым-қатынастағы зейіндерінің деңгейлері төменгі көрсеткішті көрсетті. Және осы көрсеткіш бойынша психологиялық көмектің қажет екендігі анықталды.

Зейіннің шоғырлануын анықтауға арналған әдістеме.

Стьюдент әдістемесі арқылы өңделді.

 Зейін шоғырлануының деңгейін зерттеу әдістемесі бойынша зерттеушілердің көрсеткіштері 3-ші кестеде көрсетілген.

Кесте 3.

Зейін шоғырлануының деңгейін зерттеу әдістемесі бойынша сыналушылардың көрсеткіштері.

Зерттеуші-лер тобы 1-топ	Алынған Нәтиже-лер	Хi-М	(Х-М)2	Зерттеуші-лер тобы 2-топ	Алынған Нәтиже-  лер	Хi-М	(Х-М)2
1	4	0,8	0,6	1	5	1,1	1,2
2	5	1,8	3,2	2	5	1,1	1,2
3	3	-0,2	0,04	3	4	0,1	0,01
4	3	-0,2	0,04	4	6	2,1	4,41
5	3	-0,2	0,04	5	6	2,1	4,41
6	3	-0,2	0,04	6	6	2,1	4,41
7	0	0	0	7	0	0	0
8	4	0,8	0,6	8	3	-0,9	0,8
9	6	2,8	7,8	9	3	-0,9	0,8
10	0	0	0	10	4	0,1	0,01
11	3	-0,2	0,04	11	5	1,1	1,2
12	6	2,8	7,8	12	3	-0,9	0,8
13	2		-1,2	13	3	-0,9	0,8
14	3	-0,2	0,04	14	5	1,1	1,2
15	3	-0,2	0,04	15	2	-1,9	3,6
	∑48		∑21,7		∑59		∑24,9

 

Топтар бір-бірінен тәуелсіз. Бірінші және екінші топ зерттеушілерінің саны – 15.

М1=3,2                     М1=3,9                    

n1=15                         n1=15

  

S2 1 =  _____________ = (1,6)2                     S2 2  =  ______________  = (1,8)2 

t=

 

tэмп=

Енді критерийдің n1=15 және n2=15 үшін шеткі мәндерін табамыз. Қосымша бойынша  1=n1+n2 мәні үшін шеткі көрсеткіштер:

tкрит=

Енді алынған эмпирикалық көрсеткіш пен шеткі көрсеткіштерді салыстыру үшін мәндік өсін құрамыз.

                 

           tэмп=1,2  tкрит=2,048         tкрит=2,763

                      tкрит ≤  tэмп

Біздің алып отырған эмпирикалық мәніміз критикалық мәннен кіші болды, демек,  жан-жақтан келіп, жаңа әлеуметтік ортаға енді  бейімделген студенттердің қарым-қатынастағы зейіндерінің деңгейлері төменгі көрсеткішті көрсетті. Және осы көрсеткіш бойынша психологиялық көмектің қажет екендігі анықталды.

 

 

                              

 

Қортынды

  Қорыта келгенде зерттеу барысында үш бөлім қарастырылды.

  Бірінші бөлімде қарым-қатынас пен зейін мәселелеріне жеке теориялық талдаулар жасалды. әлеуметтік психология мен жалпы психология аймағында осы мәселелерді көптеген ірі психологтар жан-жақты зерттеген (А.А.Леонтьев, Б.А.Ананьев, С.Л.Рубинштейн, Т.А.Рибо, У.Джеймс, Д.Н.Узнадзе және т.б.).

 Екінші  бөлімде студенттердің зейіні мен қарым-қатынасының                                                                                       психологиялық ерекшеліктері қаралды. Өйткені зейін адамдардың барлық іс - әрекет түріндегі қарым –қатынасының және күнделікті қарым–қатынасының маңызды психологиялық факторы болып табылады. Зейіннің қасиеттері қарым –қатынас пен адамдардың өзара қатынасының қажетті психологиялық компоненті бола отырып, айналадағы адамдармен байланысының тереңдей түсуіне мүмкіндік туғызады.

Қарым–қатынас процесінде өз ойын жеткізу мен басқа адамның ойын жеткізуде де зейіннің маңызы өте зор.

         Үшінші бөлімде I-III курс студенттерінің қарым-қатынастағы зейін қасиеттерінің  деңгейлерін анықтау мақсатында эксперименталды зерттеу жұмыстары жүргізілді. Жалпы бұл жұмыста зейіннің шоғырлану, көлем, тұрақтылық деңгейлерін зерттеп, оларды дамытуға материалдар алынды.

Зерттеу барысында алынған әдістемелер Стьюдент әдісі арқылы өңделіп, аралық зонаға орналастырылды. Экспериментті осындай критеримен өңдеу арқылы мынандай қорытындыға қол жеткіздік. Яғни жан-жақтан келіп, жаңа әлеуметтік ортаға енді  бейімделген студенттердің қарым-қатынастағы зейіндерін деңгейлері төменгі көрсеткішті көрсетті. Және осы көрсеткіш бойынша психологиялық көмектің қажет екендігі анықталды.

Эксперименталды топтағы студенттерге арнайы алынған әдістеменің нәтижелері кесте, гистограмма арқылы көрнекті түрде бейнеленді.

Қарым-қатынас зейін қасиеттерінің деңгейлерін арнайы тиімді жоспарлаумен жүргізілгенде, бақылағанда көрінеді.

Соның негізінде ғылыми-теориялық негізделген жұмыстың құндылығы студенттердің зейін қасиеттері деңгейлерінің дамуына ықпалы дәлелденді.

Зерттеу жұмысының барысында мақсат-міндеттеріміз орындалып, болжамымыз дәлелденді. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                             

 

                           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                       

                               Әдебиеттер тізімі:

1. Леонтьев А.А. Психология общения М.: 2005. с. 46-67, 159-199.
2. Бодалев А.А. Личность и общение М.: Педагогика1983. с. 21-54.
3. Возчиков В.А. Общение и коммуникация НИЦ БиГПИ 2000. с.18-31.
4. Станкин М.И. Психология общения Воронеж:  2000. с. 304-310.

5. Андреева Г.М. Социальная психология  М.: Аспект Пресс 2004.        с. 71-84.
6. Отв. Ред. Ломов Б.Ф. Психологическое исследования общения   М.:Наука 1988. с. 10-13.
7. Бодалев А.А. Проблемы общения в пихологии // Психол. журн. 1983. Т4. №1. с.160-165.

8. Буева П.П. Человек: деятельность и общение М.:1978. с. 276-281.

9. Ерастов Н.П. Психология общения  Ярославль: 1979. с.5-8.

10. Борисова А.А. Проницальность как проблема психологии общения// Вопросы психологии 1990. №4. с.117-122.

11. Каган М.С. Мир общения М.: 1988. с.141-156.

12. Хрестоматия по вниманию / Под.ред. А.Н.Леонтьева, А.А.Пузырея и др.) МГУ.: 1976. с.7-60.
13. Немов Р.С. Психология Словарь-справочник. В 2 ч. – М.: Владос-Пресс: 2003. ч.1. с.304-308.
14. Немов Р.С.  Психология М.: Просвещение 1990. с.125-132.
15. Вопросы психологии вниания Выпуск V. Саратов 1973.
16. Вопросы психологии вниания Выпуск VI. Саратов 1974.
17. Вопросы психологии вниания Выпуск VIII. Саратов 1976.
18. Вопросы психологии вниания Выпуск IX. Саратов 1977.
19. Вопросы психологии вниания Выпуск XIII. Саратов 1973.
20. Джемс У. Психология М.: Педагогика 1991. с.119-140.
21. Страхов И.В. Психология внимания Саратов: 1968.
22. Мұқанов М.М. Зейінді тәрбиелеу Алматы: 1960. с.25-31.
23. Психология познавательных процессов Самара:1992. с.
24. Психология внимания и мышления Саратов: 1980. с.23-45.
25. Столяренко Л.Д. Основы психологии Ростов-на-Дону: Феникс 2005. сс.150-156, 639-640.
26. Столяренко Л.Д. Основы психологии. Практикум. Ростов-на-Дону: Феникс 2003. с.42-47.
27. Психологические процессы и общение // Методологическиепроблемы социальной психологии М.:197с.58-63
28. Проблемы общения и воспитание Тарту:1974. с. 113-125.
29. Кольцова В.А. Общения и познавательные процессы // Познание и общение М.:1988.
30. «Аманжоловские чтения-2005» матер.междунар.: научно практич.конф. Усть-Каменогорск 2005.с.338-343.
31. Хайруллин Г.Т. Технология и техника взаймодействия Алматы:1999. с.34-41; 128-134.
32. Хрестоматия по психологию /Под. ред. А.Н.Леонтьева и др./ МУ.:1976 с.7-14.
33. Еникеев М.И. Общая и юридическая психология ч.1. М.:1996.    с.427-452.
34. Глуханюк Н.С. Практикум по общей психологии                                   Москва-Воронеж: 2005.с.100-110.
35. Практикум по общей психологии М.: 1979. с.66-71.
36. Дормашев Ю.Б. Психология внимания М.: 1995. с.320-327.
37. Гальперин П.Я. Экспериментальное формирование внимания М.:1974. с.68-75.
38. Гильбух Ю.З. Как учиться и работать эффективно                     Минск: 1995. с. 115-122.
39. Тихомиров О.К. Психология М.: 2006 с.263-285.
40. Познавательные процессы и способности в обучении /Под. ред. В.Д.Шадрикова/ М.: 1990 с.74-79.
41. Психологические тесты 2 /Под. ред. А.А.Карелина/ М.: 2005.                               с.263-27 
42. Брушлинский А.В. Психология субъекта//Психологический журнал                      2003.т.24. №2. с.15-17.
43. Основы педагогики и высшая школа /Под.ред. Петровского/                    М.: 1986. с. 59-64.
44. Елюбаева Ж.Е. Особенности формирования учебной активности                                                                                                          студентов  Усть-Кам.: 2004. с.
45. Психология /Под. ред. Б.А.Сосновского/ М.: Юрайт 2005. с.179-189.
46. Столяренко Л.Д. Психология СПБ.: Лидер 2005. с. 119-123.
47. Gaffron M. Right and left in pictures, Art Quart. , 1950. p. 311-331.
48. Wertheimer M. Constant errors in the measurement of figural aftereffects. “Amer. J. of Psychol.” 67, 1954. p. 543-546.
49. Peters. Zur Entwicklung der Psychologie, 1915. ss. 152-153.
50. Kant I. Critique de la Raison pure, P., 1869. pp. 198-208.
51. Bergson A. Lenergie spirituelle. P. 1999.
52. Treisman A.M. The psihological reality of levels of processing // Levels of processing in human memory / Eds. L. S. Germek, J.M. Craik Hillsdall, 1979.
53. M. Merlau-Ponty. Phenomenon of Perception. L., 1962. pp.26-31.
54. Koffka K. Perception: an introduction of the Gestalt theory. “Psychol. Bull.” 1922. pp.561ff.
55. E. Rubin The Figure – Ground phenomenon in experimental and phenomenological psychology. Stockholm 1968. pp.112-128.
56. Kohler W. “Kurt Koffka”. “Psychol. Rev.”, 1942. 2. pp. 97-101.
57. Prentice W.C.H. “The systematic psychol. of  wolfgang Kohler.” in S. Koch “Psychology”, vol. 1. N. Y., 1959.
58. Krech D. and Calvin A.D. Levels of perceptual organization and cognition. “J. abnorm. soc. psychol.” 48, 1953. pp. 394-400.
59. Ухтомский А.А. Прицип доминанты. Собр. соч.: В 4т., т.1 – Л.:1950.
60. Добрынин Н.Ф. Основные вопросы психологии внимания             Т.1. АПИРСФСР 1959.
61. Джакупов С.М., Абдрахманова Р.Б., Жұбаназарова Н.С.,                Тәжібаев Т.Б. Эксперименттік психологияның негіздері.                   Алматы: 1998. сс. 19-35, 36-39.
62. Түңлікбаева Э.М. Психологиялық зерттеулерде қолданылатын негізгі ықтималды – статистикалық әдістер: Оқу-әдістемелік  құралы. Алматы: Қазақ университеті 1999. – 43 бет.
63. Выготский Л.С. Развития высших психических функций М.: Изд-во АПН РСФСР 1960.
64. Узнадзе Д.Н. Экспериментальные основы психологии установки // Узнадзе Д.Н. Теория установки / Под. ред. Ш.А.Надирашвили и В.К. Цаава. М.: Изд-во «Институт практической психологии»; Воронеж: НПО «МОДЭК».1997. с. 146-372.
65. Aging and communication. Ed. by H.J. Oyer A.B.J. Oyer Beltimore e. a., Univ. Park press. 1976, XIII. p. 302-310.
66. Burgoon, Michael e. a. Small group communication. A functional appoch by M. Burgoon, J.K. Heston, J. Mc Groskey N.Y.e.a., Hoff Rine hart and winston 1974. YI. p. 217-227.                                                                  
67. Ананьев Б.Г. О проблемах современного человекознания М.: 1977.
68. Волк М.И. Психологические особенности общительности М.: 1996.
69. Добрынин Н.Ф. Адаптация студентов и содержание высшего образования Вильнюс: 1978. с.51-53.
70. Общая психология /Под. ред. А.В.Петровского. М.:1977. с.209.
71. Г.Кошербаева Особенности взаимоотношений субъектов в студенческом коллективе //Қазақстан жоғары мектебі №3. 2003. с.79-83.
72. Дьяченко М.И., Кандыбович Л.А. Психология высшей школы Мн.: БГУ 1981. сс. 22-23, 117-120, 305-309
73. Вьюжек Т. Логические игры, тесты, упражнения М.: 2004. с. 47-55.