Сапа саласындағы процестік тәсіл

Кіріспе

 

Әлемдік сапаны басқару тәжірибесі халықаралық ИСО 9000 стандартына  жинақталған, ол Халықаралық стандарттау  жөніндегі ұйыммен 1987 жылы наурызда қабылданған. Осыған байланысты халықаралық сапа менеджменті жүйесі ИСО 9000 сериялы стандартының  «жанұясы» деп атайды. 9000 сериялы ИСО стандарттары ұйымдарға сапа менеджменті жүйесін енгізуге және ұтымды қолдануға көмек ретінде (олардың түрлеріне және өлшемдеріне тәуелсіз) құрастырылған. Бұл стандарттар негізінде процесс моделі жатыр. Ол қолданылатын әдістердің ең жақсысын айқындайтын және бизнесті жоғарлатуға әкелетін сапа менеджментінің сегіз принципінде құрастырылған.

ИСО 9001 стандартының әдістемелік  бөлігі нормативті стандарттар талабын  толықтырады, сапа төрт аспекті талаптарын орындауға бағытталған және негізгі  екпін дайын өнім сапасына емес сәйкестікке  сай келмеуді болдыртпауға жасалған. Шет елдердің бәсекелесті фирмаларының тәжірибесі көрсеткендей, яғни, пайдаланушылар қажеттілігіне сай сапалы бұйымды  тек рынокты кешенді зерттеу  арқылы әзірлеу мүмкін және бұл тәжірибе сапа түсінігі стандартында маркетингтен басталып маркетигтан аяқталады. ИСО стандарты ұсынған жүйенің принципиальды ерекшелігі сапаға кететін міндетті шығындарды анықтау және бағалау. Сапа шығындарын сараптауды жүйенің экономикалық бағалау тиімділігі деп қарастырады. Ал мұндай сараптама қорытындысы сапаны қамтамасыз ету бағдарламасын жетілдіруде негізге алынады.

Сапа менеджменті жүйесі рамкасында сапа шығыны, өндіруші шығыны және басқа шығындар деп жіктеледі. Өндіріс шығыны ескерілген, бағалау, ішкі бастартушылық шығыны, сыртқы тұрып қалудан тұрады. Сапа менеджменті жүйесінің келесі принципиальды ерекшелігі техникалық шарттарды құрастырғанда және жобалағанда сапаны қамтамасыз етуге ерекше көңіл аудару. Бұл мәселенің тағайындалу негізі сапалы тауардың тұтынушылар қажеттілігіне сай болуы. Бұл жұмыстың қорытындысы, яғни тек қана пайдаланушылар қажеттілігіне толықтай сай сапалы өнім шығарып қана қоймай сонымен қатар оларға мүмкін бағада таратылуы, ал өндіруші шығындырын жабады және үлесін алады. Жобаны құрастырғанда бұйымның қауіпсіздігіне және экологиялық қатерсіздігіне кепілдік берілу керек. Жобалау стадиясына бұйыммен дұрыс жұмыс істемегеннің кесірінен бұйымның қабылдануын және олардың ақауларын, прифилакториялық шараларын қарастыру қажет. Өндіру кезіндегі ақаулар дәрежесін азайту мақсатында жобаны периодты бағалау және тауар сапасына қойылатын талаптарға сәйкестігі қарастырылады. Ол үшін, бұйымның мүмкін ақауларын сараптап, сонымен қатар жобаның өзі периодты бғалайды. Осылайша, қарастырылған 9000 сериялы ИСО стандартында пайдаланушылардың қажеттілігіне ерекше көңіл аударылады, жауапкершілік белгіленеді, мүмкін ақаулар және артықшылықтар бағаланады.

Сапа менеджменті  жүйесіне қатысты процестік тәсіл

 

Сапа менеджменті жүйесін  құру үшін ұйымның стратегиялық шешімі қажет болады. Ұйымның сапа менеджменті  жүйесін әзірлеуге және енгізуге:

1. бизнес-орта, осы ортамен байланысты өзгерістер немесе қауіптер;
2. өзгермелі қажеттіліктер;
3. нақты мақсаттар;
4. шығарылатын өнім;
5. қолданылатын процестер;
6. ұйымның өлшемі және құрылымы әсер етеді;

ИСО 9000 стандарттары сапа менеджменті жүйесінің құрылымында біркелкілікті немесе құжаттаманың біркеліктілігін ұйғармайды.

Осы стандартта белгіленген  сапа менеджменті жүйесіне қойылатын  талаптар өнімге қойылатын талаптарды толықтырады.

Осы стандарт тұтынушылардың талаптарын орындау арқылы қанағаттануын  арттыру мақсатында сапа менеджменті  жүйесін әзірлеу, енгізу және нәтижелілігін  арттыруда «процестік тәсілді» қолдануға бағытталған.

Табысты жұмыс істеу үшін ұйым қызметтің өзара байланысқан  көптеген түрін айқындауы және басқаруы қажет. Кірісті шығысқа айналдыру  мақсатында басқарылатын немесе ресурстарды  пайдаланатын кез келген қызмет (немесе қызмет түрлерінің комбинациясы) процесс  ретінде қаралады.

Көбінесе бір процестің шығуы келесі бір кірістің тікелей енуіне жол ашады.

Ұйымда процестер жүйесін  олардың бірдейленуі мен өзара әрекетімен қатар қолдану, сондай-ақ қажетті нәтижені алуға бағытталған процестер менеджменті «процестік тәсіл» деп саналуы мүмкін.

Процестік тәсілдің артықшылығы  олардың жүйесі аясында жекелеген  процестердің түйісуін қамтамасыз ететін басқарудың үздіксіздігінен, сондай-ақ, олардың комбинациясы мен өзара әрекетінен тұрады.

Сапа менеджменті жүйесін қолданған кезде бұндай тәсіл мыналардың:

1. талаптарды түсіну және орындаудың;
2. процестерді құндылықтар қосу тұрғысынан қарастыру қажеттілігінің;
3. процестерді орындау нәтижелеріне қол жеткізу және олардың нәтижелілігін қамтамасыз етудің;
4. объективті өлшеу негізінде процестерді тұрақты жақсартудың маңыздылығын көрсетеді;

Процестік тәсілге негізделген 1-суретте келтірілген сапа менеджменті  жүйесінің моделі 4-8 бөлімдерде берілген процестер арасындағы байланысты көрсетеді. Бұл модель тұтынушылардың қанағаттану  моноторингі олардың талаптарды орындауын қабылдауға қатысты ақпаратты  бағалауды талап етеді. 1- суретте  келтірілген модель осы халықаралық стандарттың барлық негізгі талаптарын оларды нақтыламай қамтиды.

ЕСКЕРТПЕ. Бұдан басқа, барлық процестерге «Plan-Do-Check-Act» (PDCA) ретінде белгілі әдіснама қолданыла алады. (PDCA) цикілін қысқаша былай суреттеуге болады.

Жоспарлау: Тұтынушының талаптары  мен ұйымның саясатына сәйкес нәтижелерге қол жеткізу үшін қажетті мақсаттар мен процестерді  әзірлеу;

Жүзеге асыру: Процестерді  енгізу;

Тексеру: Саясатпен, өнімге арналған мақсаттар мен талаптарға сәйкес өнімдер мен процестерді  тұрақты бақылау және өлшеу және нәтижелерді хабарлау;

Іс-әрекет: Процестер көрсеткіштерін үнемі жақсарту жөнінде әрекеттер  жүргізу.

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сапа саласындағы  саясат пен мақсаттар, жоғарғы басшылықтың  рөлі, құжаттама, СМЖ-ға бағалау, үнемі  жақсартып отыру, сапа инженеринг әдістерінің  рөлі

 

Сапа саласындағы саясат пен мақсат- мекемеге бағыт-бағдар беру үшін белгіленеді. Олар керекті нәтижені анықтайды және осы нәтижелерге қол жеткізу үшін ұйымда ресурстардың қолданылуына септігін тигізеді. Сапа саласындағы саясат сапа саласындағы мақсаттарды әзірлеу және талдау негізін қамтамасыз етеді. Сапа саласындағы мақсат сапа саласындағы саясатпен келісімді болу қажет және ұдайы жақсартуға ыңғайлы болуы шарт, ал нәтижелер өлшенетін болуы тиіс. Сапа саласындағы мақсатқа жету өнім сапасына, жұмыс тиімділігіне, қаржылық көрсеткіштерге оң әсер ете алады, соның нитижесінде мүдделі тараптардың қанағаттануына және сенімділігіне оң әсер етеді

Жоғарғы басшылық сапа саласындағы  саясаттың:

• ұйым мақсаттарына сәйкес болуын;
• сапа менеджменті жүйесінің талаптарға сәйкес болуын және нәтижеліліген ұдайы жақсатруға арналған міндеттердің болуын;
• сапа саласындағы мақсаттарды белгілеу және талдауға арналған негіздерді құруын;
• ұйым қызметкерлеріне жеткізілуі және оған түсінікті болуын;
• жарамдылыққа ұдайы талдануын қамтамасыз етуі қажет;

Кәсіпорын басшылығы тұтынушы талаптарына сүйене отырып, сапа саласындағы  саясатты, мақсаттар мен міндеттерді  анықтап, құжат түрінде рәсімдеуі  тиіс.

Сапа аумағындағы саясат осы саладағы идеялдар мекеменің барлық қызметкерлері арқылы қабылданғанына сенімділік беруі керек. Сапа саласындағы саясат түсінікті және орындалуы ыңғайлы болуы керек.

Тәжірибелік жағынан мекеме басшылығы келесі әрекеттерді орындауы керек.

• сапа саласындағы саясатты анықтап, құжаттандыру;
• мекеменің сапа саласындағы мақсаттарын анықтап, құжаттандыру;
• әрбір қызметкердің сапаны жақсарту бойынша жұмыстарға тартылуын анықтап, құжаттандыру;

Сапа саласындағы саясат сапаны басқару бойынша бағдарламаның  негізі болып табылады. Ол сапаны жақсарту мен қамтамасыз ету бойынша күнделікті жұмыстарды қарастырады. Аудиторлардың  көпшілігі сапа саласындағы саясат туралы мекеме қызметкерлерінің түсінігін  растауды талап етеді. Ол үшін қызметкерлермен  әңгімелер жүргізіп, олардың күнделікті тапсырмаларын талдайды. Сондықтан  мекеме қызметкерлеріне сапа саласындағы  саясат туралы тереңірек түсіндіру  және оны нақты жұмыс тапсырмаларында  қолданылуын ұсынады.

Сапа саласындағы  мақсаттар. Ұйымның жоғарғы басшылығы, өнімге қойылатын талаптарды орындау үшін қажетті мақсаттарды қоса сапа саласындағы мақсаттар ұйымның сәйкес бөлімшелерінде және сәйкес деңгейлерінде белгіленуін қамтамасыз етуі қажет. Сапа саласындағы мақсаттар өлшене алатын және сапа саласындағы саясатпен сәйкестендіріле алуы керек.

Сапа саласындағы саясат ұйымға сапа саласындағы мақсаттарды  қоюға негізделеді. Жоғарғы басшылық ұйым қызметін жақсартуға бағытталған  мақсаттарды әзірлеуі керек. Осы  мақсаттарды әзірлеуде басшылық:

• ұйымның алдағы және нақты қажеттіліктерін
• басшылық тарапынан талдауға сәйкес шешімдерді
• өнімнің нақты мінездемесін
• қызығушы тараптардың қанағаттану деңгейін
• өзін-өзі бағалау нәтижесін
• мақсаттарға жету үшін ресурстарды есептеу керек

Сапа саласындағы мақсаттардың ұйым қызметкерлеріне жеткізілуін  қамтамасыз ету керек. Сапа саласындағы  мақсаттарды таратуға жауаптылық таныту керек. Мақсаттарды жүйелі түрде  таңдап қажет жағдайына қарай  қайта қарастырып отыру керек.

Нәтижелі және тиімді жоспарлау  үшін:

1. ұйым стратегиясы
2. ұйымның анықталған мақсаттары
3. тұтынушылар мен басқа да қызығушы тараптарды бағалау
4. процестердің көрсеткіштері туралы деректерді бағалау
5. өнім мінездемесі туралы деректерді бағалау
6. алдыңғы сабақтан алынған тәжірибелерді анықтау
7. жақсарту үшін көрсетілген мүмкіндіктер
8. сәйкес қателерді кішірейту туралы деректерді бағалау болып табылады.

Ұйым үшін өнім сапасын  жоспарлаудың кіріс деректері өнімнің  өмірлік кезеңдерінің процестерін  және

1. ұйым үшін қажетті қызметкерлердің тәжірибесі мен білімін
2. процестерді жақсарту жоспарларын жүзеге асыру үшін жауапкершілікті
3. қаржы ресурстары және инфрақұрылым сияқты қажетті ресурстарды
4. ұйым әрекетін жақсартуды бағалау үшін көрсеткіштер жиынтығын
5. қаржы және әдістерді қосатын жақсартуға қажеттілік
6. құжаттамаға қажеттілікті қосатын көмекші процесті анықтауы қажет.

Шығыс деректерді ұйым процесінің нәтижелілігімен және тиімділігін  қамтамасыз ету үшін жүйелі түрде  талдап тұру керек. Жоғарғы басшылық сапа менеджменті жүйесін қалыпты  ұстап тұру үшін қызметкерлерге жауапкершілікті  жеткізуі қажет. Сондай-ақ, ұйымның барлық қызметкерлеріне сапа саласындағы мақсаттарға жетуге мүмкіндік беру қажет. Сапа саласындағы саясат сапаны басқару бойынша бағдарламаның негізі болып табылады. Ол сапаны жақсарту мен қамтамасыз ету бойынша күнделікті жұмыстарды қарастырады. Аудиторлардың көпшілігі сапа саласындағы саясат туралы мекеме қызметкерлерінің түсінігін растауды талап етеді. Ол үшін қызметкерлермен әңгімелер жүргізіп, олардың күнделікті тапсырмаларын талдайды. Сондықтан мекеме қызметкерлерінің сапа саласындағы саясат туралы тереңірек түсіндіру және оның нақты жұмыс тапсырмаларында қолданылуын ұсынады.

Кәсіпорын басшылығы тұтынушы талаптарына сүйене отырып, сапа аумағындағы  саясатты, мақсаттар мен міндеттерді  анықтап, құжат түрінде рәсімдеуі  қажет. Сапа аумағындағы саясат осы  саладағы идеялар мекеменің барлық қызметкерлері арқылы қабылданғанына сенімділік беруі керек. Сапа саласындағы  саясат түсінікті, әрі орындалуы  ыңғайлы болуы керек.

Сапа саласындағы саясат пен мақсаттар

М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан Мемлекеттік университеттінің сапа саласындағы саясаты

Сапа саласындағы университет  саясаты Қазақстанның ЖОО-дың стратегиялық мәселесімен аңықталады, бұл 18 ақпан 2005 жылы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Президентінің Жолдауында қойылған әлемдік стандарттар деңгейінде білім беру.

Біздің мақсатымыз - университетте  мамандықтарды қайта дайындау және біліктілігін жоғарлату, ғылыми зерттеулер өткізу, жоғарғы оқу және ғылыми дәрежелі мамандықтарды дайындау бойынша  лицензияланған білім қызметтері сапасының  жаңа деңгейіне көше алатын білім  беру, ғылыми және тәрбиелеудің қолайлы  ортасын қалыптастыру.