Пародонт ауруларын кешенді емдеуде физиотерапиялық әдістерді қолдану

Мөлшерлемесі: Балшықты сулы моншада 50⁰С дейін қыздырады. Балшықты аппликацияны бір қабат дәкеге қалыңдығы 2-2,5см , ұзындығы 14-15см болатындай етіп орап, үстіңгі және астыңғы жақ қызыл иектеріне орналастырады. Емдеу ұзақтығы 15-20 минут, емдеу курсы күн ара 12-15 рет.

Емдік балшық пен  тұрақты тоқтың біріккен әсер ету  әдісін қолданғанда балшықты жұқа кесекке немесе балшықты дәкеге гальванизация аппаратының бір полюсына қосылған қорғасын электродын салады. Пассивті электрод иыққа қойылып,аппараттың қарсы клеммасына қосады. Емдеу ұзақтығы 15-30 минут, емдеу курсы 10-12 рет.

 

Оксигенотерапия

       Пародонт тіні оттегі жетіспеушілігіне  өте сезімтал.

Пародонт аурулары кезінде тіндер оттек аштығы жағдайында болатындығы белгілі.  Оттегін жергілікті енгізу пародонт ауруларын емдеудегі патогентикалық емнің бірі болып табылады.

       Қазіргі кезде пародонтологияда оксигенотерапияның перспективті әдістерінің бірі озонотерапия.

Озонды терапия

Емдік факторы: озон, емдік мақсатпен қолданылады.

Терапиялық  тиімділігі: озон альвеолярлы макрофагтарды қуаттандырады, интерлейкин-1 деңгейіне ықпал жасайды, нейтрофилдік қуаттандыратын белсенділігі бар, клеткалы және гуморальды иммунитеттің күшеюін шақырады, регенерацияны (жазылуды) қуаттандырады, микроайналымды жақсартады, оксидантқа қарсы қорғау мен алмасу процестерін жеделдетеді, бактерияларға, вирустарға қарсы, фунгицидті, аурусыздандыратын және қабынуға қарсы әсер етеді.

Көрсеткіштері: гингивит (катаральды, ойық-жаралы, әр түрлі ауырлықты дәрежеде), пародонтит – жайылмалы, шектеулі, түрлі ауырлықты дәрежеде; науқастың операция алдында және операциядан кейінгі күйінде; кюретаж, гингивотомия, гингивоэктомия, жамау операцияларын жүргізген кезде. 

Қарсы көрсеткіштері: қалқанша без қызметінің күшеюі (гипертиреоз), озонды жеке төзуге болмаушылық, қан ұю жүйесінің бұзылуы, жүрек-қан тамыры жүйесінің және суб-, декомпенсация сатысындағы тыныс алу  аурулары, тартылуға бейімділіктің болуы, орналасқан жері түрлі болатын қатерлі өскіндер, асқынған жүктілік.

Озонды терапияны  созылмалы бүйректі жетіспеушілігі бар адамдарға, бауыр ауруларында  және қан қысымы төмен болған жағдайда абайлап тағайындау керек.

Жергілікті  терапия тұрғысында озонды судың  қос тотығымен бірге қолданудың қажеті жоқ, өйткені бұл эндогенді  тотықтар құрамының бірден көбеюін  тудыруы мүмкін, ал олардың жоғары шоғырлануы теріс әсер етеді. Түрлі дәрілік препараттармен озондандыруды таңдаулы түрде жүргізу қажет.

Озонды терапия  кез-келген фармакология препараттарын  қабылдаумен (антикоагулянттарды есептемегенде) және кез-келген физиопроцедураларды  жүргізумен үйлеседі. Бұл кезде озонды терапияны басқа емдеу түрлерімен бірге кешенді жүргізу тиімділігі, емдеудің осы түрлерінің әрбіреуінің тиімділігінің арифметикалық қосындысына қарағанда артық болады. 

Аппаратурасы: «Квазар», «Медозонс», «ОТРИ-01».

Мөлшерлемесі: озонды-оттекті, озонды-бос кеңістікті қоспаны жергілікті қолдану, көп және аз өзіндік гемотерапия (озон концентрациясы 800-1000-1200 мкг/л), озондандырылған ерітінділерді (озон концентрациясы 1000-2000 мкг/л), шаю, аппликация, инъекция күйінде жергілікті  қолдану.

ОТРИ-01 аппаратын қолдану арқылы озонды терапияны жүргізу әдістемесі

Пародонт ауруларына шалдыққан науқастарды тексеруді  шағымды анықтап, анамнез жинауды  мұқият жүргізуден бастау керек. Байқау мен объективті тексеріс кезінде  қызыл иектің түсіне,  қоюлығына, қанағыштығы мен ауру сезімінің  болуына, ісіктің болуына, қызыл иектің семуі, ұлғаюына, ойық-жаралы өлі еттену өзгерістеріне, тістердің қозғалу дәрежесіне, пародонт қалталарының тереңдік деңгейіне, олардан бөлінген сұйықтықтың сипатына назар аудару қажет, тістер мен жақ сүйектерінің альвеолярлы өсінділеріне рентгенологиялық зерттеу, Шиллер-Писарев сынамасын жүргізіп, гигиеналық индексті, Russel бойынша пародонттық индексті, В.И. Кулаженко байқауы бойынша капиллярлардың төзімділігін анықтау керек.

Пародонт ауруларын  емдеу жалпы шараларды да, жергілікті шараларды да қолдануды, этиотропты, патогенетикалық және симптоматикалық емдеу элементтерін де үйлестіре тағайындауды қамтиды.

Жалпы және стоматологиялық  статустар деректерін  есепке ала  отырып, әрбір науқасқа жеке ыңғай  міндетті  болады.

Барлық науқастарға  ауыз қуысын сауықтандыру жүргізіледі, гигиена ережелері үйретіледі, көрсеткіштер бойынша жалпы нығайтушы, сезімталдықты  бәсеңдететін, қабынуға қарсы қолданылатын препараттарды дәстүрлі мөлшерде тағайындайды.

Қазақ Ұлттық медицина университетінің терапиялық стоматология клиникасында алғаш рет пародонт ауруларының озонды-ауа қоспасын пайдалану негізделді (катаральды, ойық-жаралы гингивит, шектеулі және жайылмалы пародонтит).

Озонды терапияны  жүргізу үшін өлшемі 45х25х8 см және салмағы 8 кг, тасымалды құрылғыны білдіретін, «ОТРИ-01» аппараты қолданылады (4 сурет). Аппарат ток кернеуі 220 Вт тұрмыстық токқа қосылады. Аппарат озонды-ауа қоспасын (ОАҚ) шығар алдында 3 мг/л озон концентрациясымен өндіреді.

 

4 сурет. Озонатор  «ОТРИ-01».

 

Аппарат электродтар  мен олардың арасына орналастырылған  диэлектрик табақшасынан тұрады. Электродтарға  жоғары кернеу беріледі және олардың  арасындағы саңылау бойынша ауа  үрленеді, оның молекулалары разряд арқылы өтіп, жартылай атомдарға диссоциациялайды, олар оттегі молекуласына  қосылып озон түзеді. Бұл кезде генерацияланатын ОАҚ шығатын штуцер және қосылған полихлорвинилді түтік арқылы арнайы өңделген қондырмалар көмегімен зақымданған ошаққа апарылады. ОАҚ тұрақты ағынды жіберу тәртібі озон концентрациясының берілген деңгейде тұрақтануына ықпал тигізеді.

Пародонт ауруларын  емдеу үшін біз озондандыру әдістемесін  әзірледік, ол альвеолярлы өсіндінің  көлемі екі қатар тұрған тістердің  арасындағы шеткі және бүртікті қызыл  иектің (көп) шағын бөліктеріне шартты бөлінуін  көздейді (5 сурет).

Озонды-ауа қоспасын пародонт тіндеріне апару арнайы қондырмалар көмегімен тіс аралық кеңістік жағынан жүргізіледі.

Пародонт қалталарын озондандыру тиімділігін жоғарылату мақсатымен қалта ішін озонды-ауа  қоспасымен өңдеу әдістемесі пайдаланылады.Беттік бір үрлеудің ұзақтығы 10-15 секунд құрайды. Зақымданған барлық  пародонтты өңдеу, патологиялық процестің таралуы мен ауырлығына байланысты, орта есеппен 3-тен 5 минутқа дейін созылады.   Қосымша дәрі-дәрмекті өңдеу озондандырудан кейін жүргізуді жүргізілмейді.

 

 

5 сурет. Пародонтологияда қолданылатын озонотерапия әдісі.

 

Емдеу курсының ұзақтығы клиникалық және зертханалық  деректерді тұрақтандыру бойынша анықталған. Озонды терапия курсы жеңіл дәрежеде 4 процедура, орташа дәрежеде - 5 процедура, ауыр дәрежеде – 6 (10-ға дейін)  процедураны құрайды.

Пародонт ауруларын  емдеу кезінде озонды терапияны  емдеудің бірінші күнінен бастап, тіс шөгінділерін алумен қатар жүргізу  керек, көрсеткіш бойынша хирургиялық, ортопедиялық әрекеттер (кюретаж, гингивотомия, гингивоэктомия, жамау операциялары, таңдап егеп өңдеу және т.б.) тағайындалады.

Пародонт ауруларын  емдеу курсынан кейін жүргізілген  зерттеулер барысында, жүргізілген  емдік шаралардың тиімділігін көрсеткен  клиника-зертханалық көрсеткіштердің оң динамикасы анықталды.

Аурудың жеңіл  дәрежелі түрінде пародонт жағдайының жақсарғаны орта есеппен алғанда  озонды терапияның 2 сеансынан кейін  болғаны, орташа дәрежеде - 3 сеанстан  соң білінді (қызыл иекте ауыру  мен қышу сезімі жойылды, қанағыштық едәуір азайды немесе жойылды, кілегей қабық ақшыл-қызыл түске енді), ауыр дәрежелі жайылмалы пародонтитте – 4-5 сеанстан соң байқалды (қызыл иекте аурушаң сезімге, қышу мен ауырлық сезімнің болуына шағым түсірмеді, қанағыштық пен пародонт қалталарынан іріңді сұйықтықтың бөлінуі азайды.

Іріңдік болған жағдайда озонды терапия курсының ұзақтығы 10 сеансқа дейін ұлғайды. Пародонтологиялық  статустың айтарлықтай жақсаруы орташа ауырлық дәрежеде - озонды терапияның 6 сеансынан соң, ауыр дәрежеде 7 сеанстан соң байқалды.

Жайылмалы пародонтитті кешенді емдеуде озонды терапияны  қолдану пародонттағы қабыну процесін бәсеңдету мерзімін, дәстүрлі емдеу  әдісімен салыстырғанда, аурудың жеңіл дәрежесінде 1,2 рет, орташа

және ауыр дәрежесінде  – 1,4 рет қысқартуға мүмкіндік береді (6 сурет).

 

6 сурет.  Пародонтитпен сырқат науқастарды емдеу курсының ұзақтығы (дәстүрлі әдіс, озонотерапия) 

 

Озонды терапияны  қосқанда, кешенді емдеу курсы  аяқталған соң, дәстүрлі әдістермен емдеуге қарағанда, пародонтитке шалдыққан науқастарда басым дәрежеде пародонтальды индекс пен Шиллер-Писарев сынамасының математикалық мәні төмендейді, қызыл иек капиллярларының вакуумның ықпалына төзімділігі артады. Пародонт қалталарында микробтардың шоғырлануы едәуір азаятыны байқалады, ауыз сұйықтығындағы липидтердің тотығуы мен антиоксидантты қорғаныш- биохимиялық көрсеткіштерінің қалыпқа  келгені анықталады.

 Науқастарда пародонттың клиникалық жағдайын алыс мерзімде (6-12 айдан соң) салыстырмалы талдау озонмен тудырылған терапиялық тұрақтылықты куәландырады: олар емдеуден кейінгі анықталған көрсеткіштер деңгейінде сақталып, төмен өзгеріс  көрсететін даму бағытын көрсетпеді .

Науқастарда озонды терапиядан кейін қайталану мерзімінің ұзарғаны байқалды. Бақылау мерзімінде 6 айға дейін жайылмалы пародонтиттің ағымында жеңіл дәрежесінде (қайталанудың) 100%, орта дәрежеде 99,5%, ауыр  дәрежеде 75,0% қайталану бекітілген.

12 айға дейін  бақылау мерзімінде жеңіл дәрежелі  пародонтиті бар науқастардың 93,7%-де, орташа дәрежесінде - 86,7% ремиссия (қайталану) бақыланды.

Эхоостеометрияның көрсеткіштері бойынша науқастардың альвеолярлы өсінділерінің сүйек  тіні тығыздығының өскені айқын және нақты болды, бұрынғы көрсеткіштермен  салыстырғанда (емдеуге дейін – 16,11± 0,29 мкс, 12 айдан соң – 14,33±0,48 мкс, р<0,01) және емдеу курсы жүргізілген соң 6 айдан кейін (14,73±0,53 мкс) анықталды. Озонды терапиядан өткен науқастардың  ішінен клиника-рентгенологиялық көрінісі оң адамдар проценті жоғары болды: зақымданудың жеңіл дәрежесімен тексерілгендердің 100%, орташа дәрежесінде - 83,3%, ауыр дәрежеде – 66,6% көрсетті.

Ауыз сұйықтығындағы липидтердің қос тотықты тотығуының биохимиялық көрсеткіштер динамикасы (супероксиддисмутазаның, каталазаның белсенділігі және диен конъюгаттарының деңгейі) клиника-лық  бақылау процесінде озонды терапияның тиімділігін дәлелдеді. 

Сонымен, жайылмалы  пародонтиттің кешенді емдеуіне енгізілген озонды терапия жалпы  қабылданған емдеу әдістерімен  салыстырғанда, пародонттағы қабыну процесін тез және тұрақты түрде жоюға  көмегін тигізді.

Клиника-рентгенологиялық, микробиологиялық және биохимиялық  зерттеулер, озонды терапияны науқастардың дәрігер-стоматологқа  қаралу санын  едәуір азайтатын және клиникалық тиімділікке  тез жету мен қолайсыз субъективті  сезімнің болмауы салдарынан пациенттің психика-эмоциялық жағдайына оң ықпал көрсететін тиімді әдіс деп тұжырымдады.

Қорытынды

Қазіргі уақытта  пародонт ауруларын емдеуде жетістікпен  қолдануға болатын физиотерапиялық  әдістердің едәуір саны бар. Бұл жағдайда емдеу тиімділігі физиотерапиялық әдістерді дәстүрлі консервативті және хирургиялық әдістермен ұштастырғанда едәуір жоғарылайды.

Сонымен, сәйкес келетін процедураны жүргізуге  қарсы көрсеткіш болмаған жағдайда, пародонт ауруларын кешенді емдеуде  физиотерапиялық әдістерді қолдану  пародонтологиялық науқастарды қалпына келтіру мен жазылу мерзімін қысқартуда пайдалы, маңызды болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

Тақырыпты меңгеруге  арналған тестер

 

1. Физикалық факторлардың ағзаға әсер ету механизмі түсіндіріледі:

А). тек қана жергілікті реакциямен

В). жергілікті және рефлекторлы реакциямен

С). тек қана рефлекторлы реакциямен

D). жергілікті, рефлекторлы және жайылған реакциямен

E). жергілікті және жайылған реакциямен

 

2. «Физиотерапия» термині дегеніміз:

А). электрлі тоқпен емдеу

B). сумен емдеу

C). табиғи фактормен емдеу

D). жасанды фактормен емдеу

E). жасанды және табиғи фактормен емдеу

 

3. Тіндердің  лазерлік  сәулелену энергиясын жұтуы тудырады:

А). өткізгіштік тоқтың дамуын

B). айқындалған тіндік қызуды

C). вихрев тоқтың дамуын

D). қозу   жағдайына өткен атомдардың ішкі фотоэффект көрінісін

E). тоқтың ығысуын

 

4. Лазерлі сәулелену 

А). региональды қан  айналымын жақсартады

B). венозды қабырғаның тонусын көбейтеді

C). бұлшық ет жиырылуы тудырады

D). қанның қоюлануының жақсартады

E). спазмолитикалық әсерді тудырады

 

5. Лазерлі терапия  процедурасының өлшемді параметрі