Пародонт ауруларын кешенді емдеуде физиотерапиялық әдістерді қолдану

Ультрадыбыстық терапия

Емдік факторы: ультрадыбыс - адамның есту қабілетімен қабылданбайтын диапазонда жиілігі 20 кГц-тен жоғары серпімді орта бөлшектерінің механикалық тербелістері.

Терапиялық  тиімділігі: қабынуға қарсы әсер ету, сезімталдықты азайтушы, ауыруды бәсеңдетуші, спазмолитикалық, фибролитикалық, ісікті жоятын әсері, жергілікті қан және лимфа айналымын белсенділендіру, алмасу процестерін реттеу, нерв және эндокринді жүйелердің функционалды жағдайын қалыптастыру, қалпына келу процесін жеделдету.

Көрсеткіштері: созылмалы катаральды гингивит, гипертрофиялық гингивит, пародонтит.

Қарсы көрсеткіштері: қанағыштыққа бейімділіктің болуы, қатерлі ісіктер, қатты жүдеу, жедел инфекциялық аурулар, диабеттің ауыр түрлері, тромбофлебит, жедел қабыну және асқынулары жиі байқалатын созылмалы қабыну процестері.

Аппаратурасы: УЗТ-102С, УЗТ-3, 04С, «Ультрадыбыс Т-5».

Мөлшерлемесі: үздіксіз режимде жиілігі 800 кГц-тен 3 МГц-ке дейін; 0,005-тен 0,4 Вт/см² дейін 3-9 минут бойы сәуле шығару қарқындылығы, күнара 10-12 процедура.

Пародонтологияда ультрафонофорез (фонофорез) – тіндерге ультра-дыбыстың көмегімен дәрілік заттарды енгізу қолданылады.

Пародонт ауруларын  емдеуде дірілдеткішпен альвеолярлы  өсіндінің кілегей қабығына түйісу ортасын  - глицерин жағады, фонофорезде  - гливенолдың майлы ерітіндісі, лидаза, 1% гепарин сықпасы, 5 % бутадион сықпасы, дибунолдың 10% линименті, видехол, С витамині, Е витамині, В тобының витаминдері жағылады. Импульсті бағытта қызыл иектің бетін сырғыта отырып, жылжымалы әдістемені шиыршық тәрізді қимылдату түрінде қолданады.   Әсер ету  мерзімі - әр жақ сүйегіне 5 мин.; емдеу курсы – күнара 10-12 емдеу шарасынан жүргізіледі.

Ультрадыбыс тіс шөгінділерін алу үшін кеңінен қолданылады («Ультрастом», «Ультрадент», «Пьезон Мастер», «Мини Пьезон», «Кавитон» аппараттары).

Ультрадыбысты тербелістер ұштық пен су арқылы тіс тасына беріліп, оны бұзады. Ауытқымалы ұштықты шаятын су ағынында кавитация пайда болады. Әдіс тіс шөгінділерін ауыршаң сезімсіз, қанағыштықты болдырмай, тез алуға мүмкіндік береді. Ультрадыбысты өңдеуден кейін, тістердің беттерін қосымша жылтырату талап етілмейді, бұл шөгінділердің қайта пайда болуының алдын алуға ықпалын тигізеді. Әсіресе, кавитацияның тиімділігі мен дәрілік препараттар ерітінділерімен (хлоргексидин, фурациллин және т.б.) шаюды үйлестіру тиімділік көрсетеді.

Вектор  жүйесі

Вектор приборының көмегімен пародонт ауруларын тиімді және мейлінше аз ауыртып емдеуге  жаңа мүмкіндіктер беріледі. Вектор аппараты 25 кГц  жиілікте жұмыс жасайды. Бұрыннан қолданылатын  ультрадыбыстық жүйелерден айырмашылығы тербелістер бағыты  90⁰ шегінде болады, осыған байланысты  аспаптар тіс бетіне параллель жұмыс жасайды. Осы өзгертілген сипаттамалар салдарынан ультрадыбыс энергиясын эмаль мен дентинді механикалық зақымдауды болдырмау үшін түбірлік бетке бағыттамауға мүмкіндік туды. Вектор аппаратының энергиясы сұйықтыққа толған пародонтальды қалталар арқылы көршілес тіндерге жанама түрде беріледі. Түбірлік бетке перпендикуляр тербелістерді болдырмау салдарынан емдеу кезінде аз ғана  аурушаң сезім байқалады. Қосымша түрде бұрын сирек кездескен әр түрлі түйіршікті жемірлі немесе  жылтыратушы құралмен бірге су қосу мүмкіндігі бар болады. Аэрозоль тіпті толық жүктеме кезінде де түзілмейді, су тамшысы тербеліп тұратын қондырмада тамшылап тұрады.

Мөлшерлеу. Энергияны беру үшін лүпілдік беріліс кезінде жұмыс өрісінің үздіксіз суарылуында жақсы шолынуды қамтамасыз ететін, шамамен 5 мл/мин сұйықтық талап етіледі. Бұл суға  (36 минут жұмысқа 120 мл талап етіледі) жылтырату үшін 10 микрон немесе жемірлі тегістеу үшін 50 микрон өлшемді бөлшектері бар тазартушы сұйықтық қосылады. Екі ерітінді де  тікелей Вектор приборында ашық қақпақпен жабылған порциялық қапшықтарда  резерв ретінде  сақталады.

0,8-ден 20 мГц-ке дейінгі ультрадыбысты тербелістер жақ сүйек тіндерінің жағдайын зерделеу үшін қолданылады (эхоостеометрия). Пародонтологияда ультрадыбыс биоэхолокация әдісі тіндердің тығыздығын бағалауға мүмкіндік береді. Пародонтологияда жүргізген емнің сапасын бағалау мен анықтауда табыспен қолданылады.

Аппаратурасы: ЭОМ-01 ц эхоостеометрі

Аэроиондық терапия

Емдік факторы: иондандырылған ауа - электрлік зарядталған газ бөлшектері (аэроиондар) немесе аралас газды және сулы бөлшектер.

Терапиялық  тиімділігі: теріс аэроиондар артериялық қысымның төмендеуіне ықпал тигізеді, организмдегі қалпына келу процестерін жеделдетеді, қолайсыз сыртқы шарттарға төзімділікті жоғарылатады, бейімделген механизмдерді белсенділендіреді, сонымен бірге сезімталдықты жоғалту әсерін тигізеді. Аэрозольды ингаляциялар (цитральдың 1%-ті ерітіндісі, мефенамин натрий тұзының 1%-ті ерітіндісі, антибиотиктер мен протеолитикалық ферменттер және тағы басқалар) пародонт тіндеріне жергілікті әсер тигізуден басқа, жалпы резорбтивті әсер тигізеді: лимфа және қан айналымының жақсаруына ықпал жасайды, зат алмасуды жеделдетеді.

Көрсеткіштері: пародонттың қабыну аурулары (жиі жедел және асқынған процестер кезінде), пародонтоз.

Қарсы көрсеткіштері: жүрек-қан тамыры жетіспеушілігі, церебральды атеросклероз, кардиосклероз, жүдеу (кахексия), туберкулез, қатерлі аурулар, жүктілік.

Аппаратурасы: АИР-2, ЭЭФ-01, АФ-3, АФ-3-1, «Серпухов-1», ГАИ-4, ГАИ-4У.

Мөлшерлемесі: 10-20 минут немесе 20-30 минут, күн сайын 10-15 процедура.

Парафиндік терапия

Емдік факторы: парафин – жоғары жылу сыйымдылығын, төмен жылу өткізгіштігін иеленетін жоғары молекулалық көмірсулардың қоспасы. Жақсы жылу тасымалдаушы болып табылады, конвекциялық тиімділігі болмайды, адсорбциялық қабілеті жоғары болады.

Терапиялық  тиімділігі: Жылулық әсер, елеусіз компрессиялық әсер, ауруды бәсеңдетуші, таратушы, қоректендіру мен қалпына келтіруді жақсартады, фагоцитозды белсенділендіреді.

Көрсеткіштері: созылмалы гингивит, пародонтоз, пародонтит (асқынудан тыс).

Қарсы көрсеткіштері: науқастың кенеттен әлсіреуі, белсенді туберкулез, қатерлі жаңа түзілістер, бүйрек аурулары, жедел қабыну процесі, пародонт қалталарында сұйықтықтың болуы.

Аппаратурасы: парафин жылытқыш, сулы монша.

Мөлшерлемесі: қабат қалыңдығы 1 см-ден аз болмауы керек, 55-65⁰ С температурада 10-20 минут, күн сайын немесе күнара 10-15 процедура.

Криотерапия

Емдік факторы: табиғаты әр түрлі суық факторлардың емдік әсері

Суыту дәрежесіне байланысты  суықты емдік мақсатта қолдану бірнеше әдіске бөлінеді: жалпы гипотермия (минус 28-33°С), қатты суыту ( + 5-тен    -  20°С дейін), үсіту ( минус 20 -100°С).

Терапиялық  әсері: аурушаң сезімталдық бәсеңдейді, тіндердің ісігі азаяды, микроорганизмдер мен тіндердің ыдыраған өнімдерінің сіңірілу процестері мен белоктардың ыдырауы бәсеңдейді, гипоксия мен ацидоз, қабыну медиаторларының түзілуі, бөлінуі мен сіңірілуі төмендейді, лейкоциттердің фагоцитарлы белсенділігі жоғарылайды, репаративті (қалыпқа келу) процестер қуаттандырылады.

Көрсеткіштері: созылмалы катаральды гингивит, 1-2 дәрежелі созылмалы гипертрофиялық (ұлғайған) гингивит, созылмалы пародонтит.

Аппаратурасы: КУАС-01-МТ,  «Гипостат-1», «Ятрань», «Криоэлектроника-1».

Мөлшерлемесі: аппараттың режимді жұмысы 5⁰ С дейін, экспозициясы 10-15 минут, емдеу курсы күн сайын 3-7 процедура.

Криодеструкция - сол криошашыратқыш және байланыс аппараттары қолданылатын, тек суықпен әсер ету экспозициясы 35-44с, ал температурасы -60-140С⁰ болатын суықпен ықпал тигізудің бір түрі.

Көрсеткіштері: 3-дәрежелі гиперқоректендіруші гингивит, қызыл иек фиброматозы, эпулид, пародонт қалталарында грануляциялық тін мен іріңнің болуымен байқалатын жайылмалы пародонтит.

Мөлшерлемесі:   Минус 140⁰С - ден минус 60⁰С-ге  дейін температура кезінде 35-44 с экспозиция.

Массаж

Емдік факторы: массаж қолдың көмегімен (саусақты өзіндік массаж) немесе арнайы аппараттың көмегімен (дірілді, сулы массаж) тіндер мен ағзаларға механикалық және рефлекторлы ықпал ету қимылдарының жиынтығы. Вакуумдық массаж төмен қысымды пайдалануға негізделген.

Терапиялық  тиімділігі: қан мен лимфа айналымын жақсартады, зат алмасуды белсенділендіреді, тіндердің қоректенуін жақсартады, ісінуді төмендетеді, пародонттағы тоқтап қалуды азайтады. Сулы массаж жүргізу кезінде: тіс аралық кеңістіктерден, қызыл иек сайларынан, пародонт қалталарынан тамақ қалдықтары, бактериялар мен шағылысқан эпителий шайылады, дәрілік препараттар ерітінділерінің, өсімдік тектес препараттар мен минералдық сулардың емдік әсері айырмасының біртіндеп өсуі салдарынан температураның алмасуы арқасында қызыл иек тамырларының шынығуы.

Көрсеткіштері: гингивит пен пародонтит (асқынудан тыс кезде, тіс шөгінділері алынған соң), пародонтоз.

Қарсы көрсеткіштері: жедел қабыну процестері, әсіресе пародонт  қалталарынан іріңді сұйықтық  бөлінгенде, қанағыштыққа бейімділіктің болуы, кілегей қабық тұтастығының бұзылуы, жаңа түзілістер.

Аппаратурасы: ВМП-1, ЭМП-2, АЛП-02, дірілді массажер, дірілді тіс щеткалары, жеке ирригаторлар, «Water Pick» аппараты.

Мөлшерлемесі: саусақпен жасалатын өзіндік массаж, дірілді, сулы массаж - әрбір жақ сүйегіне 3-5 минуттан, күн сайын 15-20 процедура; дірілді және сулы массаждың алғашқы сеанстарының  ұзақтығы 1-2 минуттан артық болмау керек; вакуумды массаж - 300-400 мм с.б. екі жақ сүйегіне 8-10 минуттан, күн сайын немесе күнара 15-20 процедура.

 

Табиғи  емдік факторлар

Бальнеотерапия

Емдік факторы: минералды сумен емдейтін гидротерапия түріне жатады.

Физиологиялық әсері: сыртқа қолданылатын минералды су бөлшектерінің әсер ету механизмі. Минералды су элементтерінің көпшілігі тіндерде кідіріп, сондағы рецепторларға әсер етуге негізделген.

Гипотензивті  әсері, орталық жүйке жүйесіне гемодинамикаға липидті алмасу мен қанның ұю жүйесіне әсерлері пародонтитті кешенді медеуде  оларды қолдану үшін негіз болып  табылды. Тіндердің айқын қан  кернеуін шақырып, қан айналымын жақсартатын алмасу процесстерін қуаттандыратын иод, бром сияқты маңызды микроэлементтер кілегей арқылы енеді. Құрамында иодтың аз ғана өлшері бар емдік сулар, қан тұтқырлығын төмендетіп, қабыну реакциясын азайтуға мүмкіндік жасап, тіндердің тез қалпына келуін қамтамасыз етеді.

Ауыз қуысын шаюға және қызыл иекке массаж жасауға арналған табиғи йодбромды  сулар пародонт тініне қабынуға қарсы  әсер етіп, қоректенуі мен микроциркуляцияны  жақсартады. Оттегіне көбірек қанығуына  мүмкіндік жасайды, оның қан тамыр қабырғаларының өткізгіштігін қалыптастырады, микроциркуляция жүйесінің морфофункциональды бірлігі – каппилярлы байланыс тінді құрылымның трофикалық қызметін жақсартады.

Қызыл иек кілегейі мен тіндерінің температурасын көтеретін  жылулық, механикалық, химиялық және нервті – рефлекторлы әсерлері йодбромды судың химиялық және биологиялық абсорбциясын жақсартуға мүмкіндік жасайды. Емдік әсер ету үшін йодбромды судың орташа минерализациясы қолданылады (1л суға 25г).

Терапиялық  тиімділігі: вазобелсенді, метаболикалық, трофикалық, седативті, спазмолитикалық.

Аппаратурасы: Арнайы газдалған көмірқышқыл суы бар қондырғы (АН-8) немесе ауыз қуысын шаятын аппарат ИЭ-4 қолданады.

Суды жылыту автоматты терморегулятормен іске асады. Әр түрлі дәрілік заттарды біріктіруге мүмкіндік жасайтын, дәрілік ингредиенттерге арналған таратқыш және мөлшерлегіш құрылым орналасқан пародонт тіні ауруларына бальнеотерапия жүргізу үшін жуынатын орындарымен бірнеше қатар бөлмелері бар арнайы жабдықталған бөлме қажет.

Мөлшерлемесі: Емдеу уақыты – 10 минут, курсы 10-12 емнен тұрады.

Әдістемесі: Емдеуді жүргізу алдында науқасқа гидромассаж қалай жүргізілетіні мен ұштықты қолдану тәртібі түсіндіріледі.

Науқас бір  қолмен ұштықты ұстап, екінші қолымен  су ағатын тетікті ептеп ашады да (су температурасы 37-39⁰С) ауызды шаюды бастайды. Науқастың басы қол жуғышқа еңкейткіш аузы жартылай ашылады.

 

Пелоидотерапия 

Емдік факторы: емдік балшық және балшық тәрізді заттар.

Емдік балшықтар  деп құрамында биологиялық белсенді заттар мен тірі микроорганизмдері бар минеральды, органикалық зат пен судан тұратын табиғи коллоидты түзілісті атайды. Олар табиғи сулардың, вулкан тасымасының өнімдері мен балшық төбешіктерінің түзілістері болып табылады.

Барлық емдік  балшықтардың құралымын кристаллды қауқа, коллоидты кешен және балшық ерітіндісі құрайды.

Кристалды қауқа  құрамына силикатты бөлшектер, ортофосфат гипс, карбонаттар, кальций мен магнийдің  нашар еритін тұздары жатады.

Коллоидты кешен  құрамына күрделі  ферро -, алюмо - және органоминеральды байланыс (күкірт, кремний  қышқылы) енеді. Балшық ерітіндісін суда еріген натрий, магний, сульфидтер, сульфаттар, микроэлементтер тұздары құрайды.

Емдік балшықтағы микроорганизмдер шіріген аэроб  пен анаэробтан сульфатрецидивті нитрозды бактериядан, сүлгіден тұрады. Шіріген  бактериялар пенициллин тәрізді  зат шығаратын болғандықтан бактериялары қарсы белсенділігі күшті, тері мен кілегей микрофлорасының антагонисі болып, оларды өлтіреді. 

Физиологиялық әсері: Балшықтың әсер ету механизмі балшықты құрайтын субстарттардың физико – химиялық қасиетіне байланысты жылу шығару. Балшық ингредиенттері организмдегі биохимиялық және физиологиялық процестердің ағымына, оның морфологиялық құрылымына әсер ететін фактор болып табылады.

Терапиялық  тиімділігі: қабынуға қарсы, метаболитикалық, трофикалық, иммунитетті қуаттандырушы, бактерицидті, коагуляциялы, кератолитикалық.

Көрсеткіштері: процестің стабилизациясы мен ремиссия сатысындағы созылмалы жайылмалы пародонтиттің жеңіл және орташа ауырлықтағы дәрежесі.

Аппаратурасы: Балшықпен емдеу аппликация немесе гальванбалшық түрінде жүргізіледі. Ультрадыбысты терапиямен (пелоидофонофорез), минералды сулармен жоғары жиіліктегі магнитті терапиямен тұрақты тоқпен (гальванопелоидотерапия) біріктіріп жүргізеді.