Пародонт ауруларын кешенді емдеуде физиотерапиялық әдістерді қолдану

100-150 мВт/см² қуатты тығыздық кезінде әрбір өрістің «Галамед» аппаратымен 15-20 сек. сәулеленуі.

Бір сеанста  сәулеленудің жиынтық уақыты - 3-5 мин артық емес. Емдеу курсы – 6-10 процедура.

Алдын алу мақсатымен (қалпына келтіру және тұрақтандыру фазасында) курс 3-6 айдан кейін қайталанады.

Лазер-терапевттен  басқа, лазер-хирург - көмірқышқылды лазерді (СО₂), толқын ұзындығы 10,6 мкм, қуаты 35 кВт дейінгі лазерді қолданады. СО₂ лазері жарық ағынының жоғары энергиясын иеленеді (20-60 Вт). Оның жұқа фокусталған шоғырында (диаметрі 0.2-1 мм) тіндерді тілуге болады, ал фокуссыздандыру кезінде оны қабаттарға бөліп буландыруға болады. Әсер еткен жерде пайда болатын тығыз коагуляциялық қабық микробтар үшін тосқауыл болып табылады, тіндік сұйықтықтың булануы мен сары су жиналуын болдырмайды.

Көрсеткіштері: қызыл иектің ұлғайған тіндерін қабатқа бөліп буландыру үшін, ауыз қуысындағы ойық жаралы процестер кезінде және грануляциялық тінді жою және жамау операциялары кезінде деэпителизациялау.

Аппаратурасы: қуаты 5-тен 60 Вт-қа дейінгі және толқын ұзындығы 10,6 мкм «Ланцет», «Доктор» және «Скальпель -1» аппараттары.

Соңғы жылдары  пародонтологияда неодимиум-иттрий-алюминий-гранатты лазерінің (Nd : ҮАG  лазері) үзік сәулеленуін кеңінен қолданады.

Nd : ҮАG лазері  толқын ұзындығы  1064 нанометр  болғанда когерентті  жарық энергиясын  шығарады. Осы  инфрақызыл спектр  аймағында энергия   талшықтарының  200-ден 400 мкм дейін өте жұқа диаметрі бар фиброоптикалық  жүйесі арқылы беріледі. Лазер сәулесінің  осы маңызды қасиеті оператордың   энергия импульсін   тиесілі тіндерге   әсер етусіз, тым шектелген бөлікке   бағыттауына мүмкіндік береді. Nd: ҮАG лазері энергиясының микротұтануын тудыратын, импульстік әрекетті прибор болып табылады (әрбір импульстік ұзақтығы 150 микросекунд).

Осының нәтижесінде   салыстырмалы төмен   қуат деңгейі  және   үздіксіз әрекетті  лазерлермен  салыстырғанда  аса төмен   термиялық  ықпал алынады.  Лазер жүйесінің басқа пайдалы қасиеті, әсіресе пародонтальды  қалтаны сауықтыру кезінде, лазер сәулесінің барынша көп ықпал етуінің микробтардың  қара  дақтанған клеткаларына келуінен тұрады және микробтар клеткалары  неғұрлым қаралау болса, бұл ықпал да соғұрлым  күштірек болады. Ал дәл осы пародонтальды инфекцияны қоздырушылар болып табылатын микробтардың  қара дақтанған субстанциясы  бар болады. Зерттеулер дәстүрлі  аспаптық  емдеуді Nd:ҮАG  лазерін пайдаланумен үйлестіргенде үлкен әсер болатынын көрсетті.  Сондай-ақ бұл деректер  бактериялардың  азаятынын және  лазерді қолданғанда олардың мөлшерінің  қалпына келуі үшін едәуір көп уақыт қажеттілігін көрсетті. Осы үйлескен емдеу әсері   кәдімгі тіс шөгінділерін  жою кезіндегіден едәуір ұзаққа созылады.  Nd:ҮАG  лазерін пайдалану қалтаны сауықтырып қана қоймай,  сонымен бірге қызыл иек астындағы тіс шөгінділерінен микробтық қатпар қабатын жояды.

Бактерияға  қарсы әсерге қосымша ретінде  ауырсыздандыру және  қан тоқтату  әсерлері айқындалған, бұл операцияны қансыз дерлік жасаудан  және  операциядан кейінгі кезеңде ауруды сезінбеуден байқалады.

Көрсеткіштері: Пародонтологияда тіндерді кесуді гингивопластика, гингивоэктомия, френулэктомия жүргізу, фибромаларды алу, қызыл иек асты тіс тасын алу кезінде, тістердің қатты тіндерінің басым сезімталдығын емдегенде, пародонт тіндеріне жасалған хирургиялық әрекеттерден кейін пайдаланады, кюретажды жүргізу үшін.

Лазерлі кюретаж  әдісі. Лазерлік  кюретажды жүргізген кезде   шағын фиброоптикалық  ұштық тіндердің эпителийлік және тиесілі  қабынған  бетінің бойымен  тік және  көлденең  бағыттарда  қозғалады.  Лазерлік ұштықтың қалтаның  эпителийлік  төсеніші бойымен қозғалуы нәтижесінде патологиялық өзгертілген тін буланады. Берілген жағдайда талшығының диаметрі небары 300 мкм фиброоптикалық ұштық қолданылуы тиіс. Лазермен әсер етудің жиынтық уақыты қалтаның тереңдігіне байланысты (дәстүрлі әдістемелерден ерекшелігінде) бір тіске небары  10 секундтан 90 секундқа дейінгі уақытты құрайды.

Биоптронды жарық терапиясы

Жарық терапиясындағы жаңа кезең деп Биоптрон лампасымен генерацияланатын, полихроматтық аз қарқынды когерентті емес полярланған  жарықтың (Пайлер-жарығының) пайдаланылуын  есептеу керек. Медицина мен косметологияның  әр түрлі салаларында биоптрондық жарық терапиясын  қолдану тәжірибесі жаңа физиотерапиялық әсер ету әдісінің жоғары тиімділігін, бірыңғайлылығын және келешектілігін көрсетті.

Биоптрон лампасында түрлендірілген жарық ағыны, өзінің жиілік диапазоны бойынша организмдегі биологиялық процестерді табиғи қуаттандырушы болып табылатын, күн жарығына  жақын болады.

Емдік факторы: Биоптрон лампасы жарығының спектрі кең, ол 400-ден 2000 нм дейін құрайды. Бұл спектрде ультракүлгін құрастырушы жоқ. Пайлер-жарығына көрінетін (400-760 нм) және жартылай инфрақызыл (760-2000 нм) диапазонды кесінділер жатады (2 сурет).

 

 

ПАЙЛЕР – ЖАРЫҒЫН  ҚҰРАЙТЫНДАР

 

                                     Көрінетін сәуле  (760 – 400 нм)

        қызыл            қызғылт сары           сары                 жасыл              көк               күлгін

         760-620             620-585                585-575           575-510          510-450           450-400

 

 

                                                 Инфрақызыл сәуле (2000-760 нм)

 

2 сурет.  Пайлер жарығын құрайтындар 

 

Физиологиялық әсері: жарықтың биологиялық әсерінің негізінде оның кванттарының (фотон) физикалық энергиясымен тіндермен жұтылуы және оның энергияның басқа түрлеріне, ең алдымен жылулық және химиялық түрлеріне түрленуі жатады.

Жазық полярланған Пайлер-жарығының  биологиялық әсері клеткалық, тіндік, жүйелі және организмдік деңгейлерде  іске асырылады.

Барлық клеткалық құрылымдардың ішінен, жазық полярланған Пайлер-жарығына митохондриялар сезімтал болып табылады, оларда жарық энергиясының химиялық байланыстар энергиясына түрленуінің тұрақты процесі болады (3 сурет).

Клетканың тыныс  алуына жауап беретін митохондриялар (клетканың энергетикалық қорлары) АТФ өндіреді, оның тапшылығы төмендейді, клеткалық потенциалы жоғарылайды.

Полярланған жарық, клеткалық  мембранадағы полярлы бастиектерге (оң және теріс зарядталған бөлшектер) әсер ете отырып, энзимдер мен олардың рецепторларына алмасу процестерін қалыптастыруға мүмкіндік береді.

                                      

                                   Регенераторлық процестердің белсенділігі артады

 

                                             Клеткалық потенциал жоғарлайды

 

         ПАЙЛЕР – ЖАРЫҒЫ                                       Клетка

 

          Митохондриялар, клетканың энергетикалық қорлары

 

 

       Жарық энергиясының химиялық процесс энергиясына өтуі  

     АТФ өнімдері күшейіп,                         Тотығу процестерінің

    оның аздығы  төмендейді  белсенділігі  жоғарлайды             

                             

 

 

                                                                    Алмасу заттары қалпына

                                                                                     келеді

 

 

Құрылымға сәйкес клетка реабилитациясы мен регенераторлық     

                   процестер қалыптасады    

 

3 сурет. Пайлер жарығының биологиялық әсері (клеткалық деңгей)

 

Мембрананың оңтайлы  құрылымды-функционалды қасиеттерін  қалпына келтіру есебінен, клеткаларда  иондардың қалыпты тасымалдануы қайта жаңарады. Митохондриялардағы тотығу процестерінің белсенділігі артады, тіннің тыныс алуы жақсарады  және тотығудың тотықты жолы басқаша белсенділенеді, бұл қалыпты зат алмасуының, гендік ақпаратты беру процесінің қалпына келуіне әкеліп соғады. Осының барлығы қалыпқа келу процесінің және сәйкес құрылымда клеткалардың қалыптасуын қамтамасыз етеді. Иммундық қорғау: клеткалық иммундық жүйе (лимфоциттер) және гуморальды жүйе (иммундық протеиндер – IgA, IgG, трансферрин) қуаттандырылады, нәтижесінде организмнің инфекция мен вирусқа қарсы мүмкіндіктері жақсарады.

Сонымен, Пайлер-жарығының  иммунды-қалыптастырушы, иммунды-қуаттандырушы әрекеті:

• фагоциттер, лизоцим, комплемент белсенділігінің  артуы есебінен, организмнің өзгеше емес қарсылығы көрсеткіштерінің белсенділенуімен;
• айналымды иммундық кешендер деңгейінің төмендеуімен;
• иммундық глобулиндердің ретсіз балансының қалыптасуымен, Т-хелперлік тапшылықтың жойылуымен;
• ауыз қуысы кілегейіндегі секреторлық иммундық глобулин синтезінің жоғарылауымен айқындалады.

Пайлер-жарығының  өзара әрекеттесуі кезінде органдық деңгейде:

• рецепторлық сезімталдықтың төмендеуі;
• интерстициалды ісіктің және тіндер кернеуінің азаюы;
• қанның ұюына қарсы және қан тамырларының кеңею механизм-дерімен қамтамасыз етілген, қан ағу жылдамдығының жоғарылауы;
• жаңа  қан тамырлы коллатераль санының өсуі;
• қан тамыры қабырғасы арқылы заттар тасымалының белсенділенуі;

тіннің оттегіні жұтуы бойынша сіңіру қасиеттерінің  ұлғаюы байқалады.

Терапиялық  тиімділігі: қабынуға қарсы, ауырсынуды басушы, тотығуға қарсы, қайта қалпына келуді күшейту,геодинамиканың жақсаруы,   иммундық жүйенің қуаттануы.   

Көрсеткіштері: катаральды, ойық жаралы гингивит; шектеулі, жайылмалы пародонтит; пародонтоз.

Қарсы көрсеткіштері: қанның жүйелі аурулары;  күрт жүдеу (кахексия), ІІІ-дәрежелі гипертония ауруы; бас миы тамырларының айқын білінетін атеросклерозы; жүрек-қан тамыры жүйесі ауруларының қалыпқа келе алмайтын кезеңі; безгекті жағдай (дене температурасы 38⁰ С жоғары); ауыр тырыспа ұстамалы ауру; орналасу рет әр түрлі қатерлі өскіндер; факторға жеке төзуге болмаушылық.

Биоптрондық жарық  терапиясы өз алдына жеке емдеу әдісі  ретінде де, сонымен қатар басқа да әсер ету құралдары кешенінде де (электр тогымен емдеу, гидротерапия, массаж) немесе дәрілік препараттармен бірге қолданылады.

Аппаратурасы: Биоптрон-Компакт, Биоптрон-Про, Биоптрон-2.

Мөлшерлемесі: Биптрон-Компакт лампасын пайдаланғанда, 5-10 см ара қашықтықта, сәулеленетін беттің 12 см² ауданы кезінде, қуат тығыздығы 40 мВт/см² немесе 2,4 Дж/см² құрайды.

Басқа тең жағдайларда  сәулелену қарқындылығын анықтайтын шама ұзақтық немесе әсер ету уақыты (минут, секунд) болып табылады. Пайлер-жарығының жарықтық әсерінің оңтайлы ұзақтығы 2-6 минут бойындағы кезең болып табылады.

Кәдімгі емдеу  әдістері кезіндегідей, ең алдымен  сеансты қайталау елеулі роль атқарады (күн сайын 1-ден 2 сеансқа дейін). Курстық емдеу 10-15 күн сайынғы  процедурадан тұрады. Әдеттену әсерінің болмауына байланысты, курстар саны шектеусіз болуы мүмкін. Биоптрондық жарық терапиясын қайталау курстарын 2 аптадан кейін жүргізуге болады.

Ауқымды беттерде барлық зақымданған бөлік жарық  дағының мөлшеріне сәйкес өрістерге бөлінуі мүмкін.

Емдеу әдісі  аралық және түйіспелік болады.

Пародонтологиядағы  биоптронды жарық терапиясының әдістемелері

Гингивит кезінде ауыз қуысын жеке және кәсіптік мұқият тазалаудан, қызыл иек беттерін окси-спреймен өңдеуден кейін, 3 минут бойы Пайлер-жарығымен әсер етеді. Емдеу курсы күн сайынғы 5-10 процедураны құрайды.

Пародонтит кезінде әсер ету тәсілі: тері арқылы, пародонт тіндеріне өрістер бойынша шектеулі. Ұзақтығы курсқа күн сайын немесе күнара 12-15 сеанстан әрбір өріске 5 минуттан келеді.

Бәсеңдеу сатысында  немесе процесс тұрақтанған кезде - өріске 3 минут беріледі. Қалпына  келтіру курсы - күн сайынғы 15 процедура.

Пародонтоз кезінде: қызыл иек жиегі мен тіс аралық бүртіктер окси-спреймен өңделеді, сонан соң бұл бөліктер 5 минут бойы сәулеленеді. Патологиялық процестің ауырлық дәрежесіне байланысты жарық терапиясы курсы 5-10 процедураны құрайды, әсер етуі күн сайын жүзеге асырылады.

Магниттік терапия

Емдік факторы: үздіксіз немесе үздікті тәртіпте тұрақты немесе ауыспалы аз жиіліктегі магнитті алаңмен ықпал ету.

       Физиологиялық әсері: седативті әсер етеді, организмнің спецификалық емес резистенттілігі артады, қанның реологиялық қасиетін жақсартады, тіндік өткізгіштік пен белоктардың коллоидты қасиетін өзгертеді, сүйек тіндеріндегі метаболизм процестерін күшейтеді.

Терапиялық  тиімділігі: қабынуға қарсы әсер, ісікке қарсы, ауыруды бәсеңдетуші, қалпына келтіруші, қан қысымын төмендетуші.

Көрсеткіштері: пародонтит, катаральды гингивит, ауыз қуысы кілегей қабығының ойық жаралы және жарақатты зақымданулары, операциядан кейінгі жарақаттар мен жаралар.

Қарсы көрсеткіштері: қанағыштыққа бейімділіктің болуы, жүректің ишемия ауруының ауыр ағымы, гипотония, процедураға жеке сезімталдықтың басым болуы, туберкулездің белсенді түрі.

Аппаратурасы: «Полюс-1», «Полюс-101», «УМ-6», «Звезда-3».

Мөлшерлемесі: процедураның ұзақтығы 10-15 минут, емдеу курсы 5-10  процедура.

Магниттік форезді жүргізгенде магнит өрісінің бірқатар дәрілік заттардың жиналуын  күшейтетін қабілеті пайдаланылады (кальций, фтор тұздарымен магнитофорез жүргізу).