Маркетинг ережелері

     Американдық  Маркетинг Ассоциацияның  анықтамасы  бойынша алып қарасақ  “жарнама  бекітілген тапсырыс беруші дәл  төлейтін тауарлар, қызметтер, идеяларды  жылжыту жеке емес түсінік  қалыптастырудың “кез-келген” формасы  және нақтылы жағдайды есепке  ала отырып, барлық анағұрлым  тиімді тәсілдер мен әдістерді  қолдана, потенциалды тұтынушылардың  назарларын жарнамалау обьектісіне  аудару үшін қызмет етеді”.

   Жарнама  ерекшеліктері:

• қоғамдық сипаттама алады;
• үгіттеуге қаражат қабілеттілігі бар сатушы жарнама арқылы өзінің хабарландыруын  бірнеше рет қайталау;
• мәнерлік - түс,  дыбыс,  шрифт  арқылы  тауарды  жақсы, тимді көрсетуге  болады;
• иесіз жарнама монолог ретінде ғана жасалады;

Жарнаманың  атқаратын  қызметтері:

Рыноктағы  жарнама бернесі:

5

• экономикалық   бернесі  -   сұранысты  қалптастыру, өтімді ынталандыру  тұтынушыларға тауарды алғызуды тездеу арқылы “сату-алу” үрдісін тездету;
• ақпарат бернесі - тұтынушыларды  өндірушілер  туралы  және олардың  тауарлары туралы ақпарат ағымдармен қамтамасыз  ету;
• коммуникациялық   бернесі  –  маркетинг    зерттеулері    кезіндеқолданылатын  сауалдама,  тұтынушылар  пікірлерін  жинау, тауар өтімін талдау арқылы  жарнама  рынокпен  және   тұтынушымен  қайта байланысын қамтамасыз  ету;
• бақылау бернесі -  рыноктағы  өнімдердің    жылжыуынбақылауғамүмкіндік  беру;
• түзетім бернесі - өткізу саясатын және жарнама қызыметін ұтымдыжағына  өзгерту жағына мүмкіндік жасау;
• сұранысты  бақылау бернесі  -  нақты   тұтынушылар   топтарына көзделген  әсер тигізу жолдарын табуға мүмкіндік ашу;

Қоғаммен байланыс (паблик рилейшнз) – ол    фирма туралы  қоғамның   жақсы  пікірін   құру  мақсатымен    тауар   және кәсіпорын    туралы    коммерциялық    маңызды   ақпарат   тарату.

Қоғаммен байланыс – фирманың табысты қызметінің тәуелді болатын  барлық жақтарынан ізгі қарым-қатынастарды және престижді қамтамасыз ету мақсатымен жүргізілетін кез-келген коммуникация. Жалпы  айтқанда,  паблик рилейшнз деген  ұғым  фирманың бейнесінене оны қалыптастыратын факторларға тікелей қатысы бар әрекеттерді қамту.

Қоғаммен байланыс саясатының негізгі мақсаттары:

• ішкі саясатты жүзеге асыру;
• сыртқы саясатты жүзеге асыру;
• фирма беделін көтеру; 

Қоғаммен  байланыстын  ерекшеліктері:

• түсінігі жоғары  -  жарнамаға   қарағанда     ресми  таныстырулар, баяндамалар  тұтыншыларға  шынайы , сенімді  көріндіру;
• тұтынушылар кеңінен қамтылуы–бұрын  сатушыларға,  жарнамағасеніңкіремей   жүргендерге   жариялау   әрекеті   кең көлемде жақсы нәтиже береді;
• көзге  тартымды да жағымды келеді;

Қоғаммен байланыс шараларының  түрлері:

• қөпшілік ақпарат құралдармен байланыс жүргізу;
• басылған өнімдерді шығару;
• кәсіби   және  қоғамдық ұйымдар жұмысына фирма өкілдерінің  қатысуы;
• оқиға түрдегі әр түрлі шараладды ұйымдастыру;
• қоғамда  маңызды   мәдени   шараларға    фирманың    қатысуы;

      Арнайы сату дегеніміз  -  тауар   мен    қызмет   өткізу    кезінде сатып алушы тек ақпаратты ғана емес, сонымен қатар өзінің пікірін айтуға мұмкіндік алатын сатушы мен сатып алушының  тікелей байлансты .

 

6

Арнайы сату ерекшеліктері:                                                                                      

1. сатушы  сатыпалушы   қатынастарының   түрі   тікелей   болады;

2. екі  жақты  байланыс  тұтынушыларды  қажеттіліктеріне, икемді жауап  қайтаруға, жылдам өзгертуге мүмкіндік  береді;

3. сатып  алушы   жағынан   белгілі   жауап    беруін    болжайды;

4. тауарды  тікелей  сатып алумен  аиақталатын   байланыстың  жалғыз түрі;

      Өтімді ынталандыру  - тауарды сатуға немесе өткізуге көмектесетін қысқа мерзімді түрткі болатын көтермелейтын шаралар. Өтімді ынталандыру шаралары келесі жағдайларда қолданылады:

1)  рынокта ұқсас тұтыну  қасиеттерімен бәсекелес тауарлар  сатылған кезде;

2)  рынокқа жаңа тауарды  ұсынғанда,  немесе фирма жаңа  рынокқа шыққан кезде;

3)  тауар “құлдырау”  өмір кезеңіне келген кезде;

4 )  төмендеген сұранысты  жандандыру үшін;

5) ұсынған тауарларға  тұтынушылардың ақпараттығын күшейту  үшін;

     Өтімді  ынталандырудың ерекшеліктері:

• тауарға   деген  тартымдылықты    күшейту –  ол    үшін   әлуеттітұтынушылар  арасында лотерея, купондар таратылады  және бағаны төмендету арқылы қызықтыру;
• сатып алуға шақырушыларды көбейту – ол үшін тез арада сатып алуға  шақырулар әдіс қолданылады;
• сатып алуға тұтынушыларды талаптандыру –ол үшін тұтынушыға құнды   болып   табылатын   женілдіктер,  кепілдемелер,  бағаны  төмендету.

Өтімді  ынталандырудың үш жолы бар:

Сауда саласында (делдалдарды) ынталандыру. Бұл жол  жанамаөткізу  арналарын пайдаланады. Делдалдарды ынталандыру үшін мына  әдістер қолданылады. Баға  жеңілдіктері, бірге   жарнама жүргізу, сауда жарыстарын  жүргізу,  тауарды тұтынушыға  жеткізу.

Өткізумен   айналысатын  фирма    жұмсшыларын  ынталандыру.Жұмыс  сапасын  жақсарту    мақсатымен  уәждеме  қолданылады. Мысалы,    ақшалай ,  заттай  сыйлықтар,   қосымша     демалыс  уақыттарын  беру, т.б.

Тікелей  тұтынушыларды  ынталандыру.  Мұнда тұтынушыларға баға  жеңілдіктері,  купондар,  кепілдемелер  беріледі,   тауармен ресми  таныстырулар өткізіледі.

 

2.1 Тұтынушылар  рыногын сегменттеудің негізгі  принциптері

 

      Маркетинг  экономикалық процесс ретінде,  өндіруші мен тұтынушы арасындағы  байланысты қамтамасыз етеді,  олар жасайтын айырбасты нәтижелікке  жеткізеді. Қарастырылған сапада  маркетинг,  рыноктық қатынастардағы  потенциалды қатысушылардың арасында  тек тауарлық қана емес, сонымен  қатар информациялық айырбас  жүргізеді. Біркелкі өнім өндірушілер  ол тауарды неғұрлым көп қажет  етсе, соғұрлым ол тауарға деген  қажеттілік өседі.

Маркетинг концепциясына  байланысты, фирманың барлық жұмыстарын рынок жағдайында әрқашан есепке алу және потенциалды тұтынушылардың мұқтаждығы

7

мен қажеттіліктерін нақты  білу, олардың болашақта өзгеруі, бағалау арқылы орындалуға тиіс. “Өндіргенді  сатудың орнына, сатылатын зат  өндіріңіз”, “Тауарды  емес  клиентті  жақсы  біліңіз” –  бұл  маркетинг  концепциясының  қолданатын кредолары.

  Нарықтық концепциясы  ретіндегі  маркетингтің негізгі принциптері мыналар:

- өндірушінің түпкі нәтежиесіне  жетуге ұмтылу,нарықта тауарды тиімді өткізу;

-  алға  қойған мақсатпен  міндеткежету  үшін бағдарламалы  мақсатты әдіспен   кешенді   қатынас  жасау, тек осындай   жағдайда   ғана  маркетинг   нарықтық қатынастарын сәтті дамуын қамтамасыз ету;

-   нарыққа икемделудің  стратегиясы мен тактикасын бірлікте  және өзара байланыста қолдану.Сонымен  бірге оған мақсатты бағытта әсер ету;

- кәсіпорынның жұмысын  шұғыл нәтежиеге емес,ұзақ мерзімді  нәтежиеге бейімдеу, ал сол тиісінше  болжайды,зерттеулерге және жаңа  тауарлар жасауға көңіл аударуды талап етеді.

    Маркетингтің   негізгі   принциптері   оның    концепцияларынан қамтылып  отырады.  Осы атап өткен принциптер  маркетинг шараларының көмегімен   жүзеге асырылады.

 

 

3.Маркетинг  жоспарын тиімді құруға әсер  ететін факторлар.

 

 Көптеген кәсіпорындар, ресми түрде қабылданған жоспарсыз  жұмыс жүргізеді. Жаңа фирмаларда  басқарушылардың өз кәсіпорнына  жоспар құрастыруына уақыты да  болмайды. Ал бұрыннан келе жатқан  фирмаларда, басқарушылар жоспарсыз-ақ  кәсіпорын жұмысын жалғастыра  беруге болады. Олардың пікірі  бойынша, рыноктағы жағдай тез  өзгереді және жоспар қажетсіз  болып табылады да, еш нәтижелік  бермейді. Осы және басқа  да  көптеген себептерден, көп кәсіпорындар  өз жұмыстарында формальді жоспарлау  қолданбайды. Ал формальды жоспарлау  көптеген пайда береді. Мелвилл  Бранч жоспарлаудың  пайдаларын  анықтап көрсетті. Мысалы,

• жоспарлау басшылардың перспективті ойлауын қолдайды;
• келесі бақылауға арналған қызмет көрсеткіштерін анықтайды;
• фирманың әрекеттерін нақты үйлестіреді;
• фирма өзінің міндеті мен саяси мақсатын анық белгілейді;
• фирманы күтпеген өзгерістерге дайын болуын жсайдыфирманың барлық бөлімдерінің байланысын көрсетеді.

     Маркетингтің  маңыздылығын  “Корея системэ”  оңтүстік кореялық  компаниясының  президенті Ли Тон Хун атап  кеткен: “Біздің  тәжірибемізде,  және  жеке  менің  практикада  қолданылған,   тексерілген бір  заңдылық бар. Егер сен, шыныменен  бизнеспен айналысқың келсе, ең  алдыменен мемлекетіңнің, содан  соң ондағы азаматтардың, ал одан  кейін ғана барып, өзіңнің жағдайыңды  ойла… Бұл-маркетингтің ең маңызды  негізі.”

 

8

 

3.1Баға белгілеуге әсер ететін факторлар

 

Маркетинг комплексін кұрайтын бір тәсіл болса  да, баға өте  маңызды функциясын атқарады. Өйткені  соңғы коммерциялық жетістіктер  бағаға байланысты. Дүрыс таңдалған  бағалық стратегия тауар бәсекелестік қабілетіне және кәсіпорынның өндіру-өткізу жұмысына ұзақ мерзімді әсер етеді. Бұдан  бөлек тауар тұтынушыларына бағаның  мағынасы өте зор. Баға – тауар  құнының ақшалай көрінісі. Ол қаржы  және пайда өтетін маркетингтің бақыланатын құралы.

     Бағаға  әсер ететін факторлар. Фирма баға стратегиясын таңдау үшін оған қандай факторлар әсер ететінін табуы және талдауы қажет. Көбінесе, ол сыртқы себептер болады. Бағаға әсер ететін негізгі факторлар шығындар, тұтынушылар, тауар қозғалысына қатысушылар, бәсекелестер және мемлекет болады.

     Бағаның  атқаратын қызыметтері:

1. Есеп жұргізу 

2. Ынталандыру

3. Бөлу қызметері 

4. Сұраныс пен ұсынысты  тепе-теңдеу 

5.Өндірісті өтмді орналастыру  қызметы.

Шығындар  түпкі  бағаға қатты әсер етеді. Ол шикізат сатып алумен, жұмысшылардың жалақысын төлеуге, транспорт шығындарымен, қоршаған ортаны қорғаумен байланысты. Бұндай шығындар баға құру кезінде есепке алынады.

Тұтынушылар. Баға және сатып алу көлемінің өзара тәуелділігін екі себеппен түсіндіруге болады. Бірінші сұраныс пен ұсыныс заңының әрекеті және баға икемділігінен турады; екінші бағаға әртүрлі рынок сегменттерінің тұтынушыларының реакциясымен сипатталады.

     Баға қабылдау  және сатып алу бағыты бойынша  тұтынушыларды төрт топқа бөлуге  болады:

• үнемді сатып  алушылар  –  бұл топта тұтынушылар тауар бағасына, сапасына, түр-түсіне,  яғни  ассортиментіне көп көңіл бөледі және осы тұтынушыларға  жарнама қатты әсер етеді;
• дербестендірілген   сатып  алушылар – бұлар тауар  бейнесіне, сатушылардың  қызмет көрсету деңгейіне көңіл бөледі;
• этикалық сатып алушылар - өздерінің сатып алуымен кішігірім фирмаларды  қолдайды және солар үшін тауарға  қымбат баға төлеуге дайын;
• көңілсіз сатып  алушылар – а дегенде тауарды пайдалануының ыңғайлығын  және қолайлығын жоғары бағалайды (баға көлеміне қарамайды). 

Тауар қозғалысына  қатысушылар. бағаны белгілеу үрдісіне маңызды рол атқарады. Олардың пікірімен санасуға тура келеді, өйткені олар тауардың өткізу көлемін ұлғайтуға, жағымды тауар бейнесін жасауға сатып алуды жалғастыруға өз ықпалын тикізеді. Тауар тез арада сатылуы үшін өндіруші түпкі бағаны қатаң бақылауға алуы мүмкін, егерде:

1. Тауар  бағасы алдын ала келісіп белгіленсе; 

9

2. Бөлшек  саудасы аз  болса;

3. Консинация шарттарын пайдаланса;

4. Тауар қозғалсына қатысушылар пайда көлемін жеткілікті алса;

     Көтерме және  бөлшек саудадағы  тауар қозғалысының  негізгі қатынасушылары  бағаны  қатаң қадағалауы мүмкін,егерде:

• өндірушіге өзінің маңызды екенін көрсете білсе;
• пайдасыз тауарды өткізуден бас тартса;
• бәсекелес   өнімді    қоса   өткізіп,  тұтынушінің  сатушыға  деген адалдығын  қалыптастырса;

Бәсекелестер.  Маркетинг   тұрғысыннан  фирма  әрекетіні ортасы талданады. Баға бақылауының  жағдайына  байлансты  бәсеке ортасы 3 түрге бөлінеді:

Бағаны рынок бақылайтын орта.

Бағаны фирма бақылайтын орта.

Бағаны мемелекет бақылайтын орта.

Мемелекет.  Кәсіпорынның бағаны белгілеудегі еркіндігін мемелекет  шектейді. Бұл шектеуді 3 дәрежеге бөлуке болады: